Pisarz; 1939-63 w Argentynie, od 1964 we Francji; swoją filozofię stosunków międzyludzkich, bliską w pewnych elementach egzystencjalizmowi, rozwijał w utworach groteskowo-satyr. i parodystycznych; w głośnej powieści Ferdydurke (1937) zawarł groteskowy obraz inteligenckiej formacji kulturowej i obyczajowej w międzywojennej Polsce, a także analizę kształtowania się osobowości człowieka, poddawanego deformującemu naciskowi licznych stereotypów (kult., nar., obyczajowych, światopoglądowych) i paradoksalnie odnajdującego autentyczność w poczuciu własnej niedojrzałości i niższości; dążenie do bezkompromisowej szczerości artyst. i intelektualnej wyraził najpełniej w refleksyjno-polemicznym Dzienniku (t. 1-3, Paryż 1957-66); powieść Trans-Atlantyk (1953) poświęcił rozrachunkowi z sarmacko-patriotyczną mitologią nar.; w powieści Pornografia (1960) ukazał rzeczywistość pozbawioną sankcji absolutnej — świat bez Boga, w którym wszelkie tradycyjne formy zachowań i systemy wartości tracą znaczenie; w powieści Kosmos (1965) zawarł przekonanie o sprawczej roli świadomości w ustanawianiu swoistej dla określonego podmiotu rzeczywistości; ponadto zbiór opowiadań Pamiętnik z okresu dojrzewania (1933, wznowiony pt. Bakakaj 1957), utwory dram.: Iwona, księżniczka Burgunda ("Skamander" 1938, osobno 1958), programowy Ślub (1953), ujęty w formę transkrypcji snu i parodii tragedii szekspirowskiej, groteska historiozoficzna Operetka (1966); Dzieła zebrane (t. 1-10, Paryż 1969-73), Dzieła (t. 1-9, Kraków 1986). T. KĘPIŃSKI Witold Gombrowicz i świat jego młodości, Kraków 1974; A. FALKIEWICZ Polski kosmos. Dziesięć esejów przy Gombrowiczu, Kraków 1981; Gombrowicz i krytycy, oprac. Z. Łapiński, Kraków 1984; Z. ŁAPIŃSKI Ja, Ferdydurke. Gombrowicza świat interakcji, Lublin 1985; J. BŁOŃSKI Forma, śmiech i rzeczy ostateczne. Studia o Gombrowiczu, Kraków 1994. MNEP PWN 2000