The Rationalist - Umowa renty

Renta to świadczenie pieniężne, które pozwala na zapewnienie uprawnionym podmiotom środków utrzymania. Może przyjmować też postać dochodu uzyskiwanego z posiadanego kapitału. Istnieją różne rodzaje rent, np. starcza (czyli emerytura) czy inwalidzka. Renta kształtowana jest na podstawie umowy cywilnoprawnej. Istnieją też renty pozaumowne. Świadczenie wynikające z umowy renty ma charakter ściśle osobisty ^{[ 1 ]}. Każdy, komu przyznano jakikolwiek rodzaj renty, powinien posiadać na jej temat pewną elementarną wiedzę.

Przez umowę renty jedna ze stron zobowiązuje się względem drugiej do określonych świadczeń okresowych w pieniądzu lub w rzeczach oznaczonych tylko co do gatunku ^{[ 2 ]} (art. 903 KC). Świadczenie okresowe oznacza, że dana osoba co pewien czas otrzymuje rzecz będącą przedmiotem świadczenia.

Umowa renty może mieć charakter odpłatny i nieodpłatny. Jeżeli umowa renty charakteryzuje się odpłatnością (tzw. renta za wynagrodzeniem) to stosuje się do niej odpowiednio przepisy o sprzedaży (art. 906 § 1 KC), jeżeli nieodpłatnością (tzw. renta bez wynagrodzenia) to stosuje się odpowiednio przepisy o darowiźnie (art. 906 § 2 KC). W przypadku renty za wynagrodzeniem odpowiedzialność za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania podlega przepisom ogólnym zobowiązań (art.471 KC). Strona zobowiązana do przeniesienia własności rzeczy ponosi odpowiedzialność z tytułu rękojmi za wady fizyczne i prawne przedmiotu świadczenia wedle zasad obowiązujących przy sprzedaży ^{[ 3 ]}. Przy rencie nieodpłatnej zobowiązany do świadczenia renty ponosi odpowiedzialność za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania według zasad określonych w przepisach o darowiźnie. Osoba ta będzie zobowiązana do naprawienia wynikłej szkody, jeżeli została ona wyrządzona umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa.

Umowa renty zawierana jest na pewien okres czasu. To strony ^{[ 4 ]} decydują na jak długo zawierają umowę renty. W przypadku renty dożywotniej świadczenie rentowne będzie uiszczane aż do śmierci osoby, której przyznano ten rodzaj renty. Jeżeli termin obowiązku świadczenia został ujęty w umowie to ustaje on z chwilą nadejścia oznaczonego terminu. Oczywiste jest, że obowiązek świadczenia wygasa w razie śmierci uprawnionego, wynika to z ściśle osobistego charakteru umowy renty. Umowa renty nieodpłatnej może wygasnąć przez odwołanie ze strony świadczącego rentę w przypadkach ustalonych przez Kodeks cywilny dla odwołania darowizn ^{[ 5 ]}.

Strony powinny zawrzeć umowę renty na piśmie. Ta forma przewidziana jest tylko dla celów dowodowych (ad probationem) ^{[ 6 ]}, niezachowanie jej nie wywołuje nieważności zawartej umowy. Istnieje wyjątek od tej regulacji w przypadku renty nieodpłatnej. Z uwagi na konieczność stosowania do niej przepisów o darowiźnie, świadczenie strony zobowiązującej się do świadczenia renty musi mieć formę aktu notarialnego ^{[ 7 ]} (art. 906 § 2 w zw. z art. 890 § 1 KC). Z kolei jeżeli zawierana umowa renty za wynagrodzeniem ma postać przeniesienia własności nieruchomości to dla jej ważności wymagane jest zachowanie formy aktu notarialnego ^{[ 8 ]}.

Terminy płatności renty ustalane są w umowie. Jeżeli w umowie inaczej nie oznaczono tych terminów to stosuje się następujące zasady: rentę pieniężną należy płacić miesięcznie z góry, natomiast rentę polegającą na świadczeniach w rzeczach oznaczonych tylko co do gatunku należy uiszczać w terminach wynikających z właściwości świadczenia i celu renty (art. 904 KC). Jeżeli uprawniony do renty dożył dnia płatności z góry, to należy mu się całe świadczenie przypadające za dany okres. Renta płatna z dołu powinna być zapłacona za czas do dnia, w którym obowiązek ustał (art. 905 KC).

Do roszczeń o poszczególne świadczenia rentowne stosuje się przepisy ogólne Kodeksu cywilnego dotyczące przedawnienia świadczeń okresowych (art. 118 KC). Takie roszczenia przedawniają się z upływem 3 lat.

Regulację Kodeksu cywilnego dotyczącą renty stosuje się też w braku przepisów szczególnych do renty wynikającej ze źródeł pozaumownych (art. 907 § 1 KC). Tymi pozaumownymi źródłami prawa do renty są: jednostronne oświadczenia woli, przepisy ustawy np. art. 128 — 144 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, umowy inne niż umowa renty ^{[ 9 ]}.

[ 2 ] Jednym z kryterium oznaczenia rzeczy jest ich podział na rzeczy oznaczone co do gatunku i rzeczy oznaczone co do tożsamości. Jeżeli rzecz oznaczona jest co do gatunku, to nie jest oznaczona co do tożsamości i odwrotnie. Rzeczami oznaczonymi co do gatunku są np. samochody wyprodukowane i ustawione w salonie sprzedaży, ale rzeczą oznaczoną co do tożsamości jest już samochód przeznaczony do sprzedaży konkretnemu klientowi.

[ 4 ] Art. 353¹ Kodeksu cywilnego przewiduje swobodę w zawieraniu przez strony jakiejkolwiek umowy cywilnoprawnej, z zastrzeżeniem, że treść lub cel takiej umowy nie mogą sprzeciwiać się jej właściwościom, ustawie i zasadom współżycia społecznego.

[ 6 ] W razie niezachowania takiej formy nie jest dopuszczalny w razie zaistniałego sporu dowód ze świadków. Wyjątkiem od tego są sytuacje, gdy żąda tego konsument w sporze z przedsiębiorcą, fakt dokonania czynności prawnej uprawdopodobniony jest za pomocą pisma oraz gdy obie strony się godzą na wykorzystanie takiego dowodu.