Fejsbukowy Racjonalista rozpoczął publikowanie cyklu „cudownych substancji", dotyczący generalnie chemii w naszym codziennym życiu. Z cyklu cudowna chemia na dziś prosta a wybitna mikstura i jej niektóre atuty w codziennym życiu: wodorotlenek sodu zwany też sodą kaustyczną (NaOH). Macie z nią do czynienia m.in. w środkach do udrażniania rur oraz jako dodatek do żywności (E524).

O udrażniaczach warto zapomnieć i kupować po prostu czysty wodorotlenek sodu (w sklepach z chemią gospodarczą, w serwisach aukcyjnych itd.). Nie ma bowiem powodów płacić 2x więcej za to, że ktoś przylepi swoje logo i podpisze „środek do rur", poza tym środek ten jako „środek do rur" sprzedają w Polsce głównie zagraniczne koncerny (np. dawna Pollena), podczas kiedy jako „wodorotlenek sodu" — często polskie firmy (największy producent to Anwil, własność państwowej firmy: PKN Orlen).

1. Wodorotlenek sodu cz.d.a. (tzw. czysty do analizy)

Wodorotlenek sodu to jedna z najsilniejszych zasad, która rozpuszcza różne pozostałości organiczne zbierające się w syfonach zlewowych czy odpływach kanalizacyjnych. Ważne by został zalany wodą, co generuje silnie żrący ług sodowy ^{[ 1 ]}, inaczej będzie silnie reagował z dwutlenkiem węgla z powietrza, tworząc sole (czasami nieumiejętni użytkownicy udrażniaczy skarżą się, że zamiast udrożnić odpływ — dodatkowo go „zabetonowali"), równie ważne jest także solidne spłukanie po pewnym czasie, bo inaczej będzie on (długofalowo) zapychać rury i to solidnie.

Poza udrażnianiem rur NaOH w warunkach domowych ma kilka innych ciekawych zastosowań: mydło, mocny środek czyszczący i domowy generator wodoru.

Mydło ^{[ 2 ]} otrzymuje się przez zobojętnienie kwasów tłuszczowych wodorotlenkiem sodu. Wystarczy wygotować tłuszcz zwierzęcy lub roślinny (np. masło, smalec, oliwa) z wodorotlenkiem sodu a zajdzie proces zmydlania tłuszczu, czyli rozszczepienia tłuszczu na glicerynę i mydło sodowe. Gliceryny nie trzeba usuwać, gdyż nadaje ona mydłu właściwości natłuszczające. W efekcie powstaje tzw. szare mydło stosowane zwłaszcza przez osoby o wrażliwej skórze. Dziś przeżywa ono swój renesans i pod wieloma względami uważane jest za lepsze od mydełek toaletowych sprzedawanych dziś w sklepach. Mydło szare nie tylko pierze, myje i łagodzi, ale i może być wykorzystane jako niedrogie tworzywo rzeźbiarskie (np. na zajęciach z plastyki). Prezentacja przepisu jak zrobić mydło metodą na zimno:

NaOH jest także mocnym środkiem czyszczącym, jednak zdecydowanie nie do ciała, które ma naturalny odczyn kwaśny i bardzo źle zniesie spotkanie z mocną zasadą NaOH (kilka tygodni temu zapadł wyrok przeciwko producentowi Kreta, po tym, jak dziecko w hipermarkecie odkręciło pojemnik i połknęło kilka granulek ^{[ 3 ]}). Czyszczenie odbywa się poprzez reakcje chemiczne (spust zlewu po stosowaniu NaOH wygląda jak po solidnym szorowaniu). Poza czyszczeniem i odkażaniem łazienki NaOH można używać do glazur, terakot czy chodników. Jest także bardzo skutcznym środkiem odtłuszczającym kuchenne powierzchnie.

Wreszcie zabawa czyli domowy generator wodoru — choćby do wytworzenia latających balonów, które odfruwają do nieba. Jak to działa? Wodorotlenek sodu + aluminium (np. kuleczki z folii aluminiowej ^{[ 4 ]}) zmieszane z wodą, wytrącają z niej wodór. Taki generator można zrobić w butelce (lub dwóch: w wersji z filtrem) na którą nakładany jest balon, który reakcja chemiczna wypełnia wodorem. Naturalnie przy takiej zabawie nie można palić papierosów, gdyż można odlecieć zamiast balona (balon staje się bombką wodorową). Obecnie popularniejszy jest hel, który jest wprawdzie nieco cięższy niż wodór, jednak nie jest łatwopalny.

Wersja z filtrem:

Generator wodoru z rur hydraulicznych:

Zachęcam do doświadczeń, eksperymentowania — i do dzielenia się zastosowaniami łatwo dostępnego wodorotlenku sodu w codziennym życiu. To nie tylko świetna przygoda, ale i forma „konsumenckiego nieposłuszeństwa" wobec religii konsumeryzmu, która wyparła z nas wiedzę o wielości zastosowań prostych substancji na rzecz ich sprzedaży pod nazwami "Środek do X", "Cudowna Mikstura do Y" (względnie w prostych ich połączeniach).