W czasie przemian politycznych schyłku PRL głośno mówiło się o potrzebie wolności (głównie agitacja polityczna opozycji), popularne było hasło "nie ma wolności bez Solidarności". Zmiany polityczne odczuwało się jako pozytywne, zmniejszyła się cenzura, zwiększenie wolności politycznej i gospodarczej. Intelektualiści mówili, że wolność jednostki daje kreatywność i prowadzi do rozwoju społecznego. Liberalizm zakładał więcej wolności, która powinna być dozwolona wszędzie, gdzie nie ma bezpośredniego konfliktu z wolnością ogółu.

Następne dekady, to dążenie aparatu biurokratycznego do ograniczania wolności nawet w przypadkach, kiedy nie szkodzi to bezpośrednio czyimś interesom, definiowanie rzeczy dozwolonych, co niedozwolone to zakazane. Jest to przeciwieństwo liberalizmu, jest definicja niewielu rzeczy zakazanych, wszystko inne jest dozwolone.
Skrajnym przykładem zniewolenia są religie monoteistyczne, z bardzo rozbudowanym indeksem rzeczy zakazanych i nakazanych.

Rozwój gospodarczy był związany niewątpliwie z liberalizmem, wolnomyślicielstwem, ideą wolnej gospodarki.
Dzisiaj są niebezpieczne tendencje do odbierania wolności jednostki.
Należy ostrzegać przed dążeniem do kultu wodza, zapędów autorytarnych, wolność i demokracja jest w poważnym niebezpieczeństwie.

"Inaczej mówiąc, jednostki o zróżnicowanym dostępie do kultury, inaczej rozumiejące mechanizmy społeczne, (np. oparte na
przyjaźni) nie stworzą harmonijnie współdziałającej grupy, a dysproporcje w tym względzie są nie do nadrobienia."
I to chyba kwintesencja relacji społecznych w Polsce. Dalsze rozbijanie, poprzez kreowanie sztucznych podziałów jeszcze pogłębia różnice i prowadzi do eskalacji konfliktu. Dlatego trzeba dążyć do zmniejszania rozwarstwienia społecznego i stworzenia społeczeństwa naprawdę równych szans. Inaczej marnujemy cały potencjał, nie będąc bynajmniej populacją o niskim potencjale intelektualnym.
Świetny artykuł (chociaż tabelki się trochę rozjechały przez co były nieczytelne) i warta uwagi bibliografia.