Jak pisał Kossecki:

"Od czasów F. Konecznego (który zmarł w 1949 roku) nauka porównawcza o cywilizacjach posunęła się naprzód. Wykorzystanie metody socjologiczno-psychologicznej Leona Petrażyckiego, a zwłaszcza jego teorii norm społecznych, pozwoliło na głębsze ujęcie mechanizmu funkcjonowania cywilizacji, zwłaszcza zaś asymilacji religii i ideologii przez społeczeństwa o różnych typach cywilizacji — którego Koneczny nie był w stanie zadowalająco wytłumaczyć, błędnie np. zaliczając socjalizm do cywilizacji żydowskiej i nie rozumiejąc, że jest on — podobnie jak inne ideologie — asymilowany w różny sposób przez poszczególne cywilizacje.

Koneczny odżegnywał się od stosowania metody dedukcyjnej — którą nazywał „aprioryczną", „spekulatywną" — w naukach społecznych, a w szczególności w historii. Dziś wiemy, że zastosowanie najpierw metod matematycznych, a potem cybernetycznych (opartych w dużej mierze właśnie na dedukcji), doprowadziło do ciekawych rezultatów, które m. in. dały możność nowoczesnego spojrzenia na problem cywilizacji, a także skorygowania niektórych sądów Konecznego."¹¹

Wymienione i niewymienione tutaj osoby z całą pewnością mógłby podpisać się pod słowami Konecznego przytoczonymi na wstępie. Nie do mnie rzecz jasna należy ocena ich twórczości, jednak trudno nie zauważyć pewnej prawidłowości na przestrzeni nie tylko polskiej nauki — w myśli danej epoki pojawiają się jednostki, których myśl znacznie wyprzedza swoje czasy i przez to do nich nie pasuje. Odrzuca się ją więc, przemilcza, pozostawiając do odkrycia kolejnym pokoleniom.

Koneczny przedstawił rozwój cywilizacji rozpoczynając od najbardziej podstawowego związku płciowego. Koneczny pisał: "Fundamentem wszelkich zrzeszeń jest stowarzyszenie się we dwoje ludzkiej pary. Na samym progu spotyka nas <>„¹². Nie sposób nie zauważyć, że w tak przedstawionym i uzasadnionym procesie rozwoju w jego początkowym okresie dominować musiały normy i bodźce witalne. Tak być musiało, bo od tego zależało przetrwanie ludzkości. Wydaje się jednak, że więź człowieka z drugim człowiekiem nie musi być dyktowana względami biologicznymi. Można byłoby więc uogólnić taki związek dwojga ludzi do wspólnoty, której koniecznymi warunkami byłaby silna więź, wspólny cel i wspólna metoda jego realizacji. Wydaje się, że takie uogólnienie wspólnoty stwarza przestrzeń do nowych obserwacji a może badań tego zjawiska. Pewien polski praktyk PR, specjalista ds. kreowania wizerunku aktualnie podejmuje działania sprawiające wrażenie budowy tego typu wspólnoty z wykorzystaniem nowoczesnych metod i opracowanych przez siebie sposobów komunikacji — ale to oczywiście nie jedyna przestrzeń, gdzie można to zaobserwować. Działania tego rodzaju, jak się wydaje, znajdują swoje uzasadnienie w cybernetyce czy socjocybernetyce.

"O wielości cywilizacji" Konecznego, ale także przecież w zupełnie innych realiach "O duchu praw" Monteskiusza (choć nie jest moją intencją jakiekolwiek porównywanie obu postaci) ukazują możliwą przestrzeń działania różnego rodzaju „inżynierii społecznych". Warto na prace takie spojrzeć nie tylko przez pryzmat trafności konkretnych sądów (choć i te przecież często są trafne), ale jak na otwarcie nowej przestrzeni. Dostrzec nieco więcej, niż zostało zapisane. W czasie, kiedy w Polsce tworzył Koneczny, Petrażycki a później, dzięki prof. Mazurowi powstała nauka o sterowaniu (cybernetyka — gr. κυβερνήτης kybernetes 'sternik; zarządca' od κυβερνᾶν kybernán, 'sterować, kontrolować') i na jej podstawie cybernetyka społeczna doc. Kosseckiego, w Stanach Zjednoczonych z sukcesami działał „ojciec public relations" Edward Bernays, bratanek Zygmunta Freuda. Bernays był twórcą „inżynierii zgody"¹³ i wykorzystał w praktyce swoją wiedzę psychologiczną i znajomość nowoczesnych metod komunikacji — radia i telewizji (w powstaniu których swój niewątpliwy udział miał także kolejny Polak, Julian Ochorowicz). Choć Barnays i jego następcy w praktyce dowiedli skuteczności i możliwości sterowania społecznego działalność teoretyczna Kosseckiego jest mało znana.

Jest niewątpliwie tak, że wybitna jednostka skazana jest na samotność. Jung pisał:

"Samotność wcale nie rodzi się wtedy, gdy naokoło nie ma żywego ducha — o wiele bardziej dotkliwie daje się we znaki wówczas, gdy nie możemy przekazać innym ludziom tego, co nam się wydaje bardzo ważne, lub gdy samemu uważa się za bardzo ważne coś, co innym wydaje się czystym niepodobieństwem."¹⁴

Ludzie tacy tworząc narażają się na odrzucenie przez swoje środowisko, ale potrzeba dotarcia do prawdy jest w nich tak silna, że godzą się ponosić te koszty. Być może ze względu na takie warunki popełniają oni błędy, czasem eksplorują ślepe uliczki, ale ich działalność jest zawsze niezwykle inspirująca i warta przypomnienia. Warto do ich twórczości sięgać nie zapominając jednocześnie, że kolejna taka postać może żyć i tworzyć wśród nas.

Comment on this article..   See comments (3)..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word

Piotr Jaskółka Ur. 1984, mieszka w Rzeszowie. Stara się zrozumieć rzeczywistość ponieważ tylko zrozumienie umożliwia zastąpienie nieracjonalnych działań lub bezradności przez działania racjonalne. Stąd zainteresowanie m. in. filozofią i polską szkołą cybernetyczną. Swoją wiedzę wykorzystuje w działalności zawodowej (reklama, ochrona wizerunku). Współpracuje z serwisem videosejm.pl  Number of texts in service: 13  Show other texts of this author  Number of translations: 2  Show translations of this author  Newest author's article: Dlaczego Polacy nie chodzą na koncerty?