Tekst w ocenie czytelników

Artykuł zamieszczony w Charakterach poddano wielowymiarowej ocenie czytelników, której celem było określenie ich stosunku wobec autora, tekstu oraz opisywanej terapii. Uznaliśmy, że zebranie tego typu danych jest niezbędne, ponieważ o realnej sile oddziaływania artykułu można mówić wyłącznie w przypadku pozytywnej ewaluacji wymienionych obszarów. Należy podkreślić, że przeprowadzone badanie nie miało na celu weryfikacji hipotez. Chodziło raczej o określenie wiarygodności tekstu i możliwego wpływu na zachowania odbiorców.

Osoby badane. W badaniach wzięły udział 172 osoby (N=172), 122 kobiety, 48 mężczyzn i 2 osoby, które nie określiły swojej płci, w wieku 17-55 lat. Badani rekrutowali się spośród studentów psychologii KUL JPII, studentów Akademii Ekonomicznej w Krakowie oraz osób pracujących — uczestników kursów poświęconych zarządzaniu ludźmi.

Materiały. Na użytek badań przygotowano metodę kwestionariuszową — zeszyt składający się z następujących części: (1) instrukcja, w której wyjaśniono, że celem badania jest zebranie opinii potencjalnych czytelników artykułów popularnonaukowych na temat ich oczekiwań i aktualnej oferty; (2) tekst artykułu wydrukowany w formacie Word; (3) protokół myśli umożliwiający wynotowanie swobodnych refleksji pojawiających się w umysłach czytelników w trakcie lektury artykułu; (4) kwestionariusz oceny artykułu składający się z ośmiu 5-stopniowych dwubiegunowych skal przymiotnikowych - ciekawy-nieciekawy, wartościowy-bez wartości, wiarygodny-niewiarygodny, dobry-zły, mądry-głupi, pozytywny-negatywny, nieatrakcyjny-atrakcyjny, korzystny-szkodliwy (dla kwestionariusza oszacowano wskaźnik rzetelności Alfa Cronbacha, który wynosił 0,86); (5) kwestionariusz oceny autora artykułu składający się z czterech 5-stopniowych dwubiegunowych skal przymiotnikowych — kompetentny-niekompetentny, niegodny zaufania-godny zaufania, erudyta-mała wiedza (wskaźnik rzetelności Alfa Cronbacha dla kwestionariusza wynosił 0,75); (6) kwestionariusz oceny terapii składający się z czterech 5-stopniowych dwubiegunowych skal przymiotnikowych — dobra-zła, szkodliwa-korzystna, mądra-głupia, negatywna-pozytywna (wskaźnik rzetelności Alfa Cronbacha dla kwestionariusza wynosił 0,88) oraz (7) osiem pytań zamkniętych sondujących intencje zachowań, które mogą pojawić się jako następstwo lektury tekstu: a. Chciał(a)bym poszerzyć wiedzę na temat opisywanej terapii, b. Zapisał(a)bym się na kurs terapii, gdyby odbywał się w moim mieście, c. Polecił(a)bym tę terapię osobie, która ma problemy, d. Polecił(a)bym ten artykuł znajomym, e. Chciał(a)bym poznać autora artykułu, f. Kupił(a)bym książkę autora artykułu, g. Chciał(a)bym stosować w praktyce tego typu terapię; zadaniem osoby badanej był wybór odpowiedzi „Tak" lub „Nie".

Wskaźnikiem oceny artykułu, autora i terapii były średnie ocen dokonywanych na skalach odpowiednich kwestionariuszy. W każdym z kwestionariuszy badani mogli uzyskać wynik od 1 do 5.

Procedura. Badania przeprowadzono w listopadzie i grudniu 2007 roku we Wrocławiu, Krakowie i Lublinie. Badania miały charakter grupowy i anonimowy. Na wstępie uczestników informowano ogólnie o celu badań, a następnie proszono o przeczytanie tekstu oraz o wypełnienie przekazanych zeszytów. Czas jednego badania wynosił ok. 30 minut. W badaniach uczestniczyły wyłącznie osoby, które nie czytały wcześniej tekstu i nie słyszały o prowokacji.

Do obliczeń zastosowano pakiet STATISTICA 6.0. PL. Statystyki opisowe odnoszącesię do oceny artykułu, autora i terapii zamieszczono w Tabeli 1.1.

Tab. 1. Wartości średnich (M) i odchyleń standardowych (SD) dla oceny artykułu, autora i terapii.

Ze względu na to, że maksymalna, możliwa ocena artykułu, autora i terapii mogła wynosić 5,0 uzyskane wyniki wskazują na pozytywne ewaluacje wymienionych aspektów. Wskaźnik oceny artykułu wynosił 4,0, co oznacza, że czytelnicy uznali, że tekst jest raczej ciekawy, wiarygodny i atrakcyjny.

Potwierdzeniem tego są refleksje czytelników notowane zaraz po przeczytaniu tekstu, np. „Ciekawy, interesujący, nauka się rozwija.", „Dobre, interesujące przykłady", „Autorka rzetelnie przedstawiła nową terapię. Nie tylko wiemy jakie korzyści nam ona przyniesie, ale także jak dalece jest ona zaawansowana.", „Powoływanie się na autorytety wzmacnia wrażenie prawdziwości tez." Oprócz pozytywnych refleksji pojawiały się również uwagi krytyczne. Większość z nich dotyczyła objętości tekstu i specjalistycznego słownictwa, np. „Za dużo nazwisk, które odrywały od treści.", „Język artykułu czasami niezbyt zrozumiały dla przeciętnego czytelnika.". Sporadycznie pojawiały się również uwagi wyrażające powątpiewanie w rzetelność artykułu, np. „Postawione hipotezy stanowią sporą atrakcję dla laików, którzy nie rozumieją istoty psychoterapii, możliwość manipulowania czytelnikiem, który nie jest kompetentny.", „Mało zarysowane ewentualne zagrożenia terapii.", „Przeładowany faktami, terminami, jakby się chciało na siłę coś udowodnić."

Należy stwierdzić, że autor publikacji został oceniony raczej pozytywnie (M = 3,87). Czytelnicy uznali go za osobę raczej kompetentną, o dobrym piórze. Analiza protokołów myśli ujawniła, że tylko jedna osoba badana bezpośrednio odniosła się do autora i to w sposób pozytywny: „(artykuł) Napisany przez profesjonalistę, ale nie tylko dla ludzi ze swego kręgu, również dla "zwykłych" czytelników." Można przypuszczać, że na obniżenie oceny wpłynęły krytyczne opinie związane z trudnym językiem artykułu.

Najistotniejsza z punktu widzenia perswazyjnej siły tekstu jest ewaluacja samej opisywanej terapii (M = 3,70). Podobnie, jak w przypadku tekstu i autora ocena ta jest raczej pozytywna. W tym miejscu również należy się odnieść do refleksji wynotowanych przez czytelników. Zdecydowana większość z nich ma charakter pozytywny, np. „Wcześniej o czymś takim nie słyszałem, to bardzo ciekawe.", „Nowatorskie podejście.", „Moim zdaniem opisana w tym artykule metoda może "zrewolucjonizować" podejście do terapii. Może się okazać, że nie trzeba już będzie spędzać wielu godzin „na kozetce", a prostym rozwiązaniem naszych codziennych problemów będzie np. muzyka. Jeżeli tak ma wyglądać terapia przyszłości to jestem za.", „Bardzo ciekawe zjawisko, o którym nigdy wcześniej nie słyszałam; wyjaśniło mi moje zachowania; z każdą następną stroną nabierałam przekonania, że takie zjawisko faktycznie jest możliwe i zapewne istnieje." Oprócz pozytywnych refleksji czytelnicy, chociaż w zdecydowanej mniejszości, odnosili się również krytycznie do opisywanej w artykule terapii, np. „Akapit dotyczący uczenia się przez dzieci przypominał mi film dokumentalny poświęcony temu zagadnieniu. Terapia przedstawiona w załączonym artykule była sprzeczna z tym co oglądałam.", „Artykuł przedstawia ciekawe zagadnienia, jednak nie powinno się ich prezentować tak otwarcie dopóki badania nie zostaną dokładnie zweryfikowane i udowodnione, na co pewnie trzeba jeszcze wielu lat.", „Uważam, że to nie jest prawda. Pamięć nie jest dziedziczona, ewentualnie odruchy genetyczne, instynkty.". Jak łatwo dostrzec krytyczny stosunek do treści artykułu wynikał z wiedzy czytelników.

Interesujących obserwacji dostarcza analiza intencji zachowań czytelników pojawiających się po lekturze tekstu. Dane procentowe zamieszczono w Tabeli 1.2.

Tab. 2. Procent czytelników wybierających określone odpowiedzi na pytania sondujące intencje zachowania.

Uzyskane dane uzupełniają poczynione do tej pory obserwacje. Prawie 77% czytelników poleciłoby artykuł znajomym. Niemal połowa z nich (44,71%) chciałaby poznać autora artykułu i podobny odsetek (44,12%) kupiłby jego książkę. Aż 72,50 % badanych wyraża chęć rozszerzenia wiedzy na temat opisywanej terapii. Blisko połowa badanych zapisałaby się na kurs tej terapii (42,90%). Niemal dwie na trzy osoby (61%) poleciłoby opisaną w artykule terapię osobie, która ma problemy.

Osobnej uwagi wymaga pytanie o chęć stosowania terapii w praktyce. Taką chęć wyraziła blisko połowa badanych (44,64%). Jeśli jednak weźmiemy pod uwagę, że pytanie było zasadne jedynie w odniesieniu do osób, które w jakikolwiek sposób biorą pod uwagę możliwość prowadzenia terapii, to należałoby analizę ograniczyć do studentów psychologii (N=99). W tej grupie bardzo duża część osób badanych wyraziła chęć stosowania terapii w praktyce (65,66%). Ten wynik jest szczególnie uderzający jeśli weźmiemy pod uwagę, że tak wyodrębniona grupa powinna charakteryzować się większą od przeciętnej wiedzą na temat opisywanych w artykule zjawisk, a co za tym idzie wykazywać się większym niż przeciętnym krytycyzmem.

Reakcje środowiska psychologów na prowokację czyli „strategie czystych uczonych"

Ponieważ do tej pory dyskusja nad prowokacją nie przybrała formy publicznej, spostrzeżenia i wnioski zamieszczone w tej części artykułu sformułowane zostały na podstawie korespondencji prywatnej, wpisów dokonywanych na forach internetowych, rozmów prywatnych oraz zamkniętych spotkań w gronie naukowców. Ze względu na charakter danych analiza ta daleka będzie od miana wyczerpującej i z konieczności będzie nosić znamiona subiektywności. Zachowamy również poufność cytowanych wypowiedzi. Na początek warto dokonać rozróżnienia reakcji środowiska na pochodzące od przedstawicieli innych niż psychologia dyscyplin wiedzy, psychoterapeutów oraz psychologów akademickich.

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Neuronauka, neurobiznes czy neurobzdury? Kinezjologia edukacyjna czyli nasz pierwszy kontakt z pseudonauką w szkole

See comments (10)..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word

Tomasz Witkowski Psycholog, pisarz, nauczyciel akademicki, doktor. Pracował przez wiele lat w Instytucie Psychologii Uniwersytetu Wrocławskiego, następnie przez rok - w Instytucie Psychologii w Bielefeld w Niemczech. Prowadził badania na Uniwersytecie w Hildesheim w Niemczech, a ostatnio pracował kilka lat w Szkole Wyższej Psychologii Społecznej, na Wydziale Zamiejscowym we Wrocławiu.  Private site  Number of texts in service: 4  Show other texts of this author  Newest author's article: Kinezjologia edukacyjna czyli nasz pierwszy kontakt z pseudonauką w szkole