Indie to największa demokracja świata (1,14 mld ludzi); to także konglomerat ras, wierzeń religijnych, kultur, języków, ludów, narodów, kast, itd. Indie to zarówno państwo (Republika Indii ze stolicą w Delhi) oraz odrębna cywilizacja ^{[ 1 ]}, jak również subkontynent (w skład tak pojmowanego regionu oprócz Republiki Indii wchodzą Pakistan, Nepal, Bangla Desz, Bhutan i Sri Lanka — razem to około 1,5 mld ludzi). Tu narodziła się przed kilkoma tysiącami lat niezwykła cywilizacja, która trwa nieprzerwanie po dziś dzień, a charakteryzująca się olbrzymią zdolnością do asymilacji innych kultur, religii, obyczajów i zachowań. Religia będąca egzemplifikacją tej kultury — hinduizm ^{[ 2 ]} — to jedna z religii światowych, charakteryzująca się teologicznym brakiem objawienia (bezprecedensowość w klasyfikacji wierzeń religijnych), nie posiadaniem personalnego założyciela ani hierarchicznego duchowieństwa, pełnym synkretyzmem i klasycznie pojmowanym irenizmem.

Ostatnimi czasy media donoszą o licznych pogromach jakie mają miejsce w Indiach (ich tło przedstawia się jako religijne). Dotyczy to zwłaszcza ataków fundamentalistów hinduistycznych na chrześcijan (różnych denominacji). Jednak w niedawnej przeszłości dochodziło także do poważnych starć między muzułmanami i wyznawcami hinduizmu, a także miał miejsce krwawy konflikt hinduistyczno-sikhijski (idea niepodległego Khalistanu- indyjska prowincja Pendżab, zamieszkałej w większości przez Sikhów: ok. 60 % — jest nadal zawieszona w próżni).

Jest to o tyle zaskoczenie ponieważ w historii płw. Indyjskiego przez wieki współżyły w miarę zgodnie różne wierzenia religijne. Stąd swój rodowód, oprócz wspomnianego hinduizmu wywodzą buddyzm, sikhizm, a także mniej popularny (zaabsorbowany do tradycji i tożsamości hinduistycznej) — dżinizm. Od VIII wieku n.e. docierał na ten teren islam ^{[ 3 ]}, a także chrześcijaństwo (mówi się nawet o misjach z pierwszych wieków historii religii Chrystusa — św. Tomasza, nestoriańskiej itd.). Epoka kolonializmu to obecność misjonarzy chrześcijańskich (ich wpływy rosły wraz z podporządkowywaniem obszaru Indii przez Brytyjczyków, w mniejszym stopniu dotyczy to Portugalczyków, Holendrów czy Francuzów). Z kolei muzułmanie w początkach 2 tysiąclecia masowo napłynęli — z terenów dzisiejszego Afganistanu i Persji — na terytorium Indii (od tego czasu datować można znaczący wzrost konwersji z religii autochtonicznych na islam) tworząc w XVI — XVII wieku muzułmańskie imperium Wielkiego Mogoła. W tym także czasie, w wyniku syntezy niektórych idei charakterystycznych dla hinduizmu i islamu, na terenach dawnego Pendżabu - obecnie ten region podzielono między Indie i Pakistan — powstaje specyficzna, najbardziej monoteistyczna (by nie powiedzieć — monistyczna) religia świata, której założycielem był Guru Nanak (1469-1539): sikhizm (ok. 20 mln. mieszkańców Indii, to jest 1,8 %).

Podobnie rzecz się miała przez stulecia z wieloma elementami zoroastryzmu (przybywającego do Indii z terenów Persji), absorbowanymi przez wierzenia Hindusów. Również judaizm przenikający na południe Indii — Koczin w dzisiejszej Kerali (od VIII wieku wraz z islamem) — ulegał asymilacji i synkretyzacji (m.in. tzw. „biali żydzi" czyli „aryjscy" i „czarni żydzi' czyli "drawidyjscy", ich wpisywanie się w system kastowy etc.) by w wielu rejonach zostać wchłoniętym z czasem przez hinduizm.

Republika Indii przyciąga od ponad dwóch dziesięcioleci wzmożoną uwagę całego świata. To z jednej strony atomowe mocarstwo, prężnie rozwijająca się gospodarka, ofensywa myśli hinduskiej w nowych technologiach i biznesie; to druga „Dolina Krzemowa" (Bangalore w stanie Karnataka), „Bollywood" i „Tollywood", a z drugiej — morderstwa honorowe za przekroczenie różnic kastowych, bezprzykładna kulturowa nędza i upodlenie (np. dalitów ^{[ 4 ]} czy adivasów ^{[ 5 ]}), a także gwałtownie rosnące różnice ekonomiczne, materialne i powiększająca się przepaść między bogatymi i najbiedniejszymi. W Indiach ta skala jest wyjątkowa. Takiej przyśpieszonej dyferencjacji społeczeństwa sprzyja także tradycyjny (choć wstydliwie pomijany jako przykład anty-modernistyczny) system społeczny, zwłaszcza na wsi (kasty) . Ok. ¼ społeczeństwa korzysta jedynie z dobrodziejstw przyspieszonego rozwoju kraju (to nowa klasa średnia, której członkowie rekrutują się przede wszystkim z wyższych kast społeczeństwa hinduskiego, odtwarzając i stygmatyzując dawne podziały klasowo-kulturowe). Trzeba jeszcze w tym miejscu zaznaczyć, iż w Indiach jednocześnie ok. 300 mln. ludzi żyje za mniej niż 40 centów dziennie!

Dzisiejsze Indie postrzegane jako konglomerat ras, wyznań religijnych, grup społecznych, narodów, kast i środowisk lokalnych (często bardzo od siebie różniących się i posiadających sprzeczne interesy) to jakby w mini skali globalizujący się świat. To też niezwykle istotny „gracz" na arenie azjatyckiego orbis terrarum (z rosnącym znaczeniem w skali świata). Koegzystencja religii na tym obszarze ma więc olbrzymie znaczenie: dialog międzywyznaniowy, problemy prozelityzmu, fundamentalizmu, wreszcie terroryzm o podłożu religijnym. Dlatego procesy tam zachodzące są tak interesujące i mają tak dużą rangę dla aktualnej sytuacji na świecie.

Współczesne konflikty religijne przebiegają w zasadzie na linii chrześcijaństwo — hinduizm, islam — hinduizm i sikhizm — hinduizm. W mniejszym stopniu jest to zderzenie religii Proroka Mahometa z sikhizmem. Na obrzeżach subkontynentu — Sri Lanka — przez ostatnie ćwierć wieku trwał niezwykle krwawy i bezwzględnie prowadzony (przez obie strony: armię Sri Lanki i tzw. „Tamilskich Tygrysów" — LTTE — pod przywództwem V.Prabhakarana, który zginął podczas akcji likwidacji resztek LTTE 17.05.2009) konflikt między buddyjskimi Syngalezami (większość mieszkańców wyspy), a Tamilami (wyznawcy hinduizmu) — znaczna część tego ponad 70 milionowego narodu mieszka w indyjskim stanie Tamilnadu po zachodniej stronie cieśniny Palk oddzielającej wyspę Cejlon od półwyspu Indyjskiego. Obecnie, choć wydaje się że to sytuacja chwilowa, konflikt ten jakby wygasł.

Chrześcijaństwo — w Indiach dotyczy to przede wszystkim katolicyzmu i protestantyzmu — to ledwie 25 — 30 mln obywateli Indii (ok. 2,5 %). Katolicyzm reprezentują trzy ryty: rzymski (zwłaszcza tereny wschodnich Indii: Orisa, Jharkhand, Pondicherry, Bengal Zachodni), syromalankarski (głównie w stanie Kerala) i syromalabarski (stany Karnataka, Kerala, Goa i Tamilnadu): różnorodność denominacji protestanckich na tym terenie ogranicza się głównie do anglikanów, baptystów i zielonoświątkowców (zwłaszcza tereny Indii Wschodnich wciśnięte między Birmę, Bangla Desz i Chiny: Nagaland — ponad 90 % mieszkańców stanu to chrześcijanie, Mizoram — 87 %, Meghalaya — 70 %, Tripura, Manipur, Assam i terytorium Arunchal Pradeś).

Islam wśród Hindusów (140 — 150 mln. mieszkańców Indii, ok. 14 % ludności) reprezentują przede wszystkim sunnici. Ważnym — w przeszłości (co rzutuje jednak na obecną sytuację) — składnikiem tradycji islamu pozostawał sufizm (ze względu na wpływy perskie). Podczas podziału Indii przez Brytyjczyków wg kryterium religijnego skoncentrowali się głównie muzułmanie w zachodniej (Pakistan) i wschodniej (Bangla Desz) części subkontynentu. Aktualnie ich większe skupiska występują w stanach Bengal Zach. (1/4 ludności stanu to muzułmanie), Assam (33 %), Kerala (24 %) i Uttar Pradeś (19 %). Wyjątkiem jest północno-zachodni stan Kaszmir i Dżammu gdzie stanowią znaczną większość (ponad 67 %) i o które to terytorium stoczono już dwie wojny pakistańsko-hinduskie, a krwawy konflikt wewnętrzny trwa od przeszło 60 lat.

Trzeba podkreślić, że mimo różnorodności i wielopłaszczyznowości hinduizmu fanatyczno-fundamentalistyczny trend obecny w ostatnich dziesięcioleciach w innych religiach, dotarł także i tutaj. W symbiozie z nacjonalistycznym, wielko-hinduskim „sosem" jest ruchem niebezpiecznym — jak wszędzie na świecie: szermuje bowiem nietolerancją, pomówieniem, nienawiścią, zachęca do przemocy i ją usprawiedliwia. Ze względu na złożoność sytuacji społecznej, kulturowej, rasowej, językowej, a przede wszystkim — religijnej w Indiach jest to bardzo groźne i niebezpieczne.

Pomocne w tych rozważaniach może być przywołanie pojęcia hindutvy ^{[ 6 ]}. Na ten masowy ruch społeczny składają się zarówno partie polityczne (np. rządząca w początkach XXI wieku BJP — Indyjska Partia Ludowa, BJS — Partia Rasy Indyjskiej), międzynarodowe organizacje wyznaniowo-nacjonalistyczne (VHP - Światowy Komitet Hindusów) czy szowinistyczne i paramilitarne asocjacje wewnątrz-hinduskie w rodzaju RSS (Narodowy Związek Ochotników), SS (Armia Śiwy), AS (Stowarzyszenie Ariów) ^{[ 7 ]}.

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Zapomniane stulecie Kult świętej krowy

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word

Radosław S. Czarnecki Doktor religioznawstwa. Publikował m.in. w "Przeglądzie Religioznawczym", "Res Humanie", "Dziś", ma na koncie ponad 130 publikacji. Wykształcenie - przyroda/geografia, filozofia/religioznawstwo, studium podyplomowe z etyki i religioznawstwa. Wieloletni członek Polskiego Towarzystwa Religioznawczego. Mieszka we Wrocławiu.  Number of texts in service: 129  Show other texts of this author  Newest author's article: Return Pana Boga