Ciekawy tekst. Mała uwaga jednak, odnosząca się do pierwszej strony. Istotnie cywilizacje andyjskie przeżyły na początku VI wieku bardzo istotne zmiany, jednak dotyczyły one cywlizacji znajdujących się na wybrzeżu. Chodzi głównie o cywilizację Moche (północ peruwiańskiego wybrzeża) oraz Nazca (południe - wtedy też nasilił się trend tworzenia słynnych rysunków nazkańskich). Za to w górach renesans przeżywała cywilizacja znad jeziora Titicaca (prawie 4 tys mnp) która rozpoczęła rozwój wkierunku północnym, opanowując większość Andów Peruwiańskich. Może to nie na temat tego artykułu, ale zmiany klimatyczne na tamtm obszarze miały widac inne przełożenie na rozwój cywilizacji andyjskich

W antycznym Rzymie istniały doskonałe warunki do rozprzestrzeniania się zarazy, a co gorsza - do jej ciągłego "krążenia" i odnawiania się w coraz to nowych ogniskach. Wynikało to z mobilności ówczesnego społeczeństwa. Oczywiście, byli też ludzie względnie stale przebywający w jednym miejscu, ale handel morski, turystyka (bardzo modne były podróże do Grecji), nieustanne wędrówki wojsk i migracje ludności wewnątrz imperium stwarzały doskonałe warunki do błyskawicznego rozprzestrzeniania się chorobotwórczych mikrobów oraz ich wieloletniego krążenia po całym imperium. Swoją drogą, warto pamiętać, że o przetrwaniu i upadku imperiów decydują często przypadkowe czynniki, o charakterze nagłych katastrof, trudnych do przewidzenia i opanowania, działających poza wszelką kontrolą. Epidemiologia i demografia odgrywają w tych procesach rolę niebagatelną w każdych czasach. ;)

Ciekawy tekst, aczkolwiek jeśli przyjąć, że odnosi się do upadku świata antycznego, to należy dodać, że jego początkiem (upadku) była wielka depopulacja Imperium Rzymskiego w wyniku tzw. "zarazy Antoninów" z II wieku n.e., która bez wątpienia przyczyniła się do wielkiego kryzysu jaki ogarnął Rzym w III wieku n.e.

Plagi egipskie, wyjście Izraelitów do ziemi obiecanej, upadek Troi i wielkich cywilizacji spowodowany najazdami Ludów Morza, początek egejskiej wędrówki ludów, najazd Dorów i początek wieków ciemnych w Grecji... Wszystkie te wydarzenia doprowadziły do poważnych zmian w basenie Morza Śródziemnego (podobnie jak opisywane powyżej). Kto na nich skorzystał najbardziej? Saul i Dawid? Filistyni?

Trudno zaproponować jakąkolwiek teorię, która pozwalałaby łączyć następstwa domniemanego ochłodzenia klimatu wskutek dużej erupcji wulkanicznej z epidemią dżumy (migracje?). Dżuma jest chorobą takiego rodzaju, że jej rozprzestrzenianie się i śmiertelność nie zależy raczej od kondycji fizycznej zarażonych. Jest to choroba zakaźna o ciężkim przebiegu u każdego zarażonego - lepiej i gorzej wykarmionego. Natomiast ciekawa jest inna sprawa - to jak dalekosiężna już wówczas była wymiana handlowa i związany z nią ruch towarów i ludzi. Wiemy, że z Rzymem, a później - Konstantynopolem utrzymywały kontakty handlowe Chiny i Indie.  Do Rzymu na pewno docierał jedwab, pachnidła i przyprawy, do Chin - rzymskie wyroby szklane (przepiękne rzeczy!) i wyszukane tkaniny, a do Indii ceramika i monety. Zachowały się na dowód tego bajecznie interesujące źródła, o których wspomina też Wikipedia:
en.wikipedia.or(*)Periplus_of_the_Erythraean_Sea
en.wikipedia.org/wiki/Sino-Roman_relations
en.wikipedia.org/wiki/Indo-Roman_trade_relations
W ten sposób dżuma mogła dotrzeć nad Morze Śródziemne - z kupcami, podróżnikami i awanturnikami, a raczej z towarzyszącymi im szczurami i pchłami. Wyniki badań genetycznych wskazują na miejsce pierwotnego pochodzenia zarazy - Chiny.

"Współczesna nauka jest niejednoznaczna, jeżeli chodzi o przyczyny dojścia do tego największego ochłodzenia klimatu w ostatnich 2 tysiącach lat, właśnie w okresie 536-539/541. Najbardziej prawdopodobne wydaje się wyjaśnienie implikujące wybuch wulkanu Krakatoa , lub wybuch Ilopango Caldera w dzisiejszym Salvadorze".  Warto tym miejscu dodać, iż niedawno, po 1815 r. - miał miejsce podobny fenomen, wygenerowany potężnym wybuchem wulkanu Tambora w Indonezji. Skutki owego kataklizmu dotknęły także Europę. W zachodnioeuropejskiej tradycji historycznej znane jest pojęcie "the year without summer" dot. 1816 r., kiedy to z powodu surowych warunków klimatycznych - skutek "wulkanicznej zimy" - doszło do zapaści rolnictwa, z całym szeregiem łańcychowych reakcji typu, masowy głód, masowa śmierć, masowa drożyzna, masowe migracje. Uważa się, iż kolonizacja znacznej cześci Zachodu i Środkowego Zachodu w USA była bezpośrednim skutiem owego feralnego roku. Przypadek opisany w artykule każe bardzo poważnie traktować zjawisko "climatic refugees" - bedące skutkiem obecnych zmian spowodowanych globalnym ociepleniem- gdyż jak widać na zanalizowanym przykładzie już kiedyś w historii podobny fenomen wystąpił i miał dalekosiężne skutki.

W 1453 r. Konstantynopol zostal zdobyty przez Osmanow, Moskwa przejela role Rzymu Wsch. z atrybutami wlasciwej wiary ortodoksyjnej, stala sie nosicielka i obronca idei Justyniana/krola Saula. Okola V w. Wielki ksiaze Moskwy oswiadczyl, ze ma taka sama boska nature jak cesarz bizantynski. Stal sie samodzierzawca-autokrata. Od tej pory rzadzil bez ograniczen nad swoimi poddanymi, a byli nimi wszyscy, zarowno bojarzy, duchowienstwo, kupcy, chlopi. W panstwie nie bylo zadnych stanow spolecznych/klasowych, zadnych wiazacych obowiazkow spoleczenstwa, zadnych sadow, zadnego podzialu wladzy. Wladca scentralizowanej wladzy nie posiada zadnych zobowiazan, poddani nie maja zadnych praw tylko obowiazki: musza byc posluszni swojemu wladcy, kochac Boga i wladce, (I sekretarza i partie). Rosja stala sie bardziej cesaropapistyczna niz Bizancjum. Oficerowie, ktorzy zadali konstytucji zostali ukarani smiercia. Wladza w niczym nie moze ustapic w stosunku do spoleczenstwa. Z ustapieniem np. wladzy komunistycznej zawalila sie ta fantastyczna Justyniana konstrukcja "socjalizmu i obozow pokoju". Mam pytanie: kim jest Putin?

P.S. Dziekuje za ten ciekawy tekst.

Wspolczesne odkrycie aktywnych kalder zmienilo historie ludzkosci. Obecnie wiemy, ze kaldery wystepuja na wszystkich kontynentach a skutki ich wybuchow obejmuja cala Ziemie zob. Yellowstone. Pandemie i zarazy towarzysza czlowiekowi od zarania historii. Skoncentruje sie na idei Justyniana i jej dziedzictwie w Rosji.Byc moze wskutek tragedii, ktore Pan opisuje w tekscie cesarz Justynian odrzucil grecka filozofie Bizancjum i przyjal koncepcje starotestamentowej wladzy krolewskiej Saula:-wladcy wybranego przez Boga "Namaszczony przez Boga". W zwiazku z tym wladca otrzymal pewne cechy boskie. Zgodnie z ta zasada wladza jego jest nieograniczona: autokrator-jedynowladca, przewodnia rola partii w komunizmie. Wladca rozdziela wladze odgornie, przydziela i odbiera wladze komu chce. Jego i panstwa obowiazkiem jest chronienie jednosci i ortodoksji Kosciola, albo paerii. Kosciol jak wszystko inne jest podporzadkowany jego wladzy-to jest celem istnienia panstwa. Rzym Zach: upadek Rzymu Zach w 476 r, w VIII w. przywrocono imperium wraz z koronacja KarolaW. Chrzescijanstwo przyjelo innaczej sformulowane Credo. W 1439 r. przed zblizajacym sie zagrozeniem tureckim Kosciol Zach. probowal pogodzic schizme ale Rosja postawila opor, nie doszlo do "Unii Zachodu ze Wschodem. 

Ciekawy tekst. Dziękuję.