Zmiany statutu związku wyznaniowego dokonuje się w trybie obowiązującym przy jego rejestrowaniu. Decyzję o zmianie statutu podejmuje(ą) organ(y) przewidziane w tym akcie. Statut musi zawierać postanowienia dotyczące jego zmiany. Najczęściej do zmiany statutu są upoważnione naczelne kolegialne organy stanowiące związku wyznaniowego. Następnie z wnioskiem w sprawie jej zarejestrowania występuje do MSWiA organ upoważniony do tego w statucie, a w razie braku jego określenia — kierowniczy organ związku wyznaniowego, przewidziany do jego reprezentacji Organ rejestrowy bada, czy zmiany statutu zostały wprowadzone zgodnie z dotychczasowym brzmieniem tego aktu, czy są zgodne z przepisami prawa wskazanymi w ustawie o gwarancjach wolności sumienia i wyznania. Do wniosku w sprawie zarejestrowania zmiany statutu należy zatem załączyć dokumenty potwierdzające, że zmiana została dokonana zgodnie z obowiązującym prawem wewnętrznym, czyli np. protokół z walnego zebrania członków danego związku wyznaniowego. Nowe, zmienione normy statutu obowiązują i mogą być stosowane dopiero po zarejestrowaniu zmiany przez MSWiA.

Z chwilą wpisu do rejestru, tzn. z dniem wydania decyzji MSWiA o wpisie, związek wyznaniowy oraz przewidziane przez statut jego jednostki organizacyjne, względnie zakony i diakonaty uzyskują osobowość prawną. Od tej chwili związek wyznaniowy jako taki korzysta ze wszystkich uprawnień i podlega obowiązkom określonym w ustawach. Datą wpisu do rejestru jest data widniejąca na piśmie z decyzją Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji, dwukrotnie wymieniana w dokumencie — na wstępie tj. w nagłówku oraz w treści pisma.

Rejestr kościołów i związków wyznaniowych jest jawny. Każdy ma prawo w godzinach urzędowych przeglądać rejestr, księgi rejestrowe dla poszczególnych jego działów oraz akta rejestrowe poszczególnych związków wyznaniowych i organizacji międzykościelnych. Organy związku wyznaniowego, określone w ksiedze rejestrowej, oraz inne osoby mające w tym interes prawny (np. banki, w których związek wyznaniowy zamierza otworzyć rachunek lub zaciągnąć kredyt, strona umowy kupna-sprzedaży nieruchomości) mogą żądać wydania urzędowo poświadczonych odpisów i wyciągów z rejestru.

Powyższe uwagi mają odpowiednie zastosowanie do krajowych organizacji międzykościelnych, jeżeli mają one mieć osobowość prawną. Do utworzenia takiej organizacji jest wymagana deklaracja podpisana przez władze co najmniej dwóch działających w Polsce kościołów i innych związków wyznaniowych.

Wybrane, szczegółowe uprawnienia zarejestrowanych związków wyznaniowych: Rejestracja związku wyznaniowego gwarantuje zwłaszcza oparcie stosunków z państwem na zasadach określonych w Konstytucji oraz w ustawie o gwarancjach wolności sumienia i wyznania. W szczególności zarejestrowany związek wyznaniowy: 1) posiada osobowość prawną, czyli w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność może on nabywać prawa, w szczególności prawa majątkowe, oraz zaciągać zobowiązania, 2) ma zdolność sądową (może być stroną w procesie) oraz zdolność procesową (może dokonywać czynności procesowych), 3) ma prawo nauczania religii w szkole, 4)może wystąpić do Rady Ministrów o zawarcie umowy stanowiącej podstawę uchwalenia ustawy określającej stosunki między państwem a danym związkiem wyznaniowym, 5) może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego ze skargami konstytucyjnymi oraz wnioskami o zbadanie zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją, zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie, zgodności przepisów prawa wydawanych przez centralne organy państwowe z Konstytucją ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami; wniosek może jednak dotyczyć tylko aktów normatywnych dotyczących spraw objętych zakresem działania związku wyznaniowego, 6) osoby prawne związków wyznaniowych są zwolnione od opodatkowania z tytułu przychodów ze swej statutowej działalności niegospodarczej (tace, ofiary) i w tym zakresie nie mają obowiązku prowadzenia dokumentacji podatkowej, 7) zwolnione od podatku dochodowego są także dochody z działalności gospodarczej osób prawnych związków wyznaniowych oraz spółek, których udziałowcami są wyłącznie te osoby, w części w jakiej zostały przeznaczone w roku podatkowym lub w roku następnym na cele kultowe, kulturalne, naukowe, oświatowo — wychowawcze, działalność charytatywno-opiekuńczą, punkty katechetyczne, konserwację zabytków oraz na inwestycje sakralne i inwestycje kościelne, których przedmiotem są punkty katechetyczne i zakłady charytatywno-opiekuńcze, jak również ich remonty, sumy te powinny być podane w zeznaniach podatkowych, 8) osoby prawne związków wyznaniowych są zwolnione od podatku od nieruchomości lub ich części, stanowiących własność tych osób lub używanych przez nie na podstawie innego tytułu prawnego (np. najmu, dzierżawy) na cele niemieszkalne (kultowe, oświatowo-wychowawcze, charytatywne itp.), z wyjątkiem części zajmowanej na wykonywanie działalności gospodarczej, 9) wolne od opłat celnych są przesyłane z zagranicy dla osób prawnych związków wyznaniowych dary przeznaczone na cele kultowe, charytatywno-opiekuńcze, i oświatowo-wychowawcze, z wyjątkiem wyrobów akcyzowych (np. alkohol, papierosy, paliwa) oraz samochodów osobowych, a także maszyny, urządzenia, materiały poligraficzne i papier, 10) duchowni zarejestrowanych związków wyznaniowych mogą korzystać na szczególnych zasadach z ubezpieczenia społecznego i zdrowotnego, 11) Kodeks karny penalizuje złośliwe przeszkadzanie publicznemu wykonywaniu aktu religijnego związku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji prawnej (w szczególności — zarejestrowanego), 12) nabywanie i zbywanie rzeczy i praw majątkowych przez wyznaniowe osoby prawne w drodze czynności prawnych oraz spadkobrania, zapisu czy zasiedzenia jest zwolnione od podatków od spadków i darowizn oraz opłaty skarbowej, jeżeli ich przedmiotem są: rzeczy i prawa nieprzeznaczone do działalności gospodarczej, a także sprowadzane z zagranicy maszyny, urządzenia i materiały poligraficzne oraz papier; nabywanie rzeczy i praw majątkowych wolne jest od opłat sądowych i notarialnych, z wyjątkiem opłat kancelaryjnych, 13) darowizny na kościelna działalność charytatywno-opiekuńczą są wyłączone z podstawy opodatkowania darczyńcy podatkiem dochodowym, jeżeli wyznaniowa osoba prawna przedstawi darczyńcy pokwitowanie odbioru oraz w okresie 2 lat od dnia przekazania darowizny sprawozdanie z przeznaczenia jej na tę działalność [proponuję zamieścić wzór umowy darowizny], 14) zgromadzenia odbywane w ramach działalności zarejestrowanych związków wyznaniowych nie podlegają rygorom i ograniczeniom przewidzianym w ustawie z 5 lipca 1990 r. o zgromadzeniach (Dz. U. Nr 51, poz. 297, z późn. zm.), 15) nie stosuje się ustawy z 15 marca 1933 r. o zbiórkach publicznych do zbierania ofiar na cele religijne, działalność charytatywno-opiekuńczą związków wyznaniowych, a także naukową, oświatowa i wychowawczą oraz utrzymanie duchownych i członków zakonów, jeżeli odbywają się w obrębie terenów kościelnych, kaplic oraz w miejscach i okolicznościach zwyczajowo przyjętych w danej okolicy i w sposób tradycyjnie ustalony (np. tzw. kolęda), 16 działalność osób prawnych związków wyznaniowych, służąca celom humanitarnym, charytatywno-opiekuńczym, naukowym i oświatowo-wychowawczym, jest zrównana pod względem prawnym z działalnością służącą analogicznym celom, prowadzoną przez instytucje państwowe, 17) osoby fizyczne przy określeniu wysokości podatku dochodowego mogą odliczyć od dochodu darowizny na cele kultu religijnego do wysokości nieprzekraczającej 350 zł. tego dochodu, ograniczenie to nie dotyczy kościołów i związków wyznaniowych posiadających indywidualne ustawy, 18) tworzone przez związki wyznaniowe w zakresie wypełniania funkcji religijnych organizacje, mające na celu działalność na rzecz formacji religijnej, kultu publicznego oraz przeciwdziałania patologiom społecznym i ich skutkom, o ile nie mają osobowości prawnej, nie podlegają Prawu o stowarzyszeniach; przepisy ustawy o zgromadzeniach stosuje się do nich jedynie w zakresie dotyczącym zebrań na drogach i placach publicznych oraz w pomieszczeniach użyteczności publicznej, 19) pomimo, że nie są organizacjami pozarządowymi, to zgodnie z ustawą z 24 kwietnia 2003 r, o działalności pożytku publicznego i wolontariacie (Dz. U. Nr 96, poz. 873) mogą prowadzić działalność pożytku publicznego osoby prawne i jednostki organizacyjne działające na podstawie przepisów ustaw o stosunku państwa do poszczególnych kościołów i związków wyznaniowych oraz ustawy o gwarancjach sumienia i wyznania, pod warunkiem że ich cele statutowe obejmują prowadzenie działalności pożytku publicznego, 20) mogą uzyskać wsparcie ze środków Funduszu Kościelnego w zakresie i na zasadach określonych w ustawie z 20 marca 1950 r. o przejęciu przez Państwo dóbr martwej ręki, poręczeniu proboszczom posiadania gospodarstw rolnych i utworzeniu Funduszu Kościelnego (Dz. U. Nr 9, poz. 87 z późn. zm.), w rozporządzeniu Rady Ministrów z 23 sierpnia 1990 r. w sprawie rozszerzenia celów Funduszu Kościelnego (Dz. U. Nr 61, poz. 354) oraz w uchwale nr 148 Rady Ministrów z 7 listopada 1991 r. w sprawie statutu Funduszu Kościelnego (M.P. Nr 39, poz. 279).

Obowiązki zarejestrowanych związków wyznaniowych: Zasadniczym obowiązkiem każdego związku wyznaniowego jest przestrzeganie w jego działalności przepisów ogólnie obowiązujących ustaw, chroniących bezpieczeństwo publiczne, porządek, zdrowie lub moralność publiczną, władzę rodzicielską albo podstawowe prawa i wolności innych osób. Ponadto zarejestrowany związek wyznaniowy ma głównie obowiązki o charakterze informacyjnym względem państwowej administracji wyznaniowej; winien: 1) zgłosić organowi rejestrowemu wszystkie zmiany statutu, 2) na żądanie MSWiA dokonać aktualizacji danych warunkujących wpis do rejestru, określonych w art. 32 ust. 1 pkt. 2-5 ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, 3) zwłaszcza w ciągu trzech lat odpowiedzieć na żądanie organu rejestrowego i zaktualizować wpis do rejestru w zakresie dotyczącym adresu związku wyznaniowego, imion, nazwisk, dat urodzenia, adresów zamieszkania, numerów i cech dokumentów tożsamości osób wchodzących do kierowniczych organów wykonawczych związku, 4) jeżeli odrębna ustawa lub umowa międzynarodowa nie stanowi inaczej władze władze związku wyznaniowego powiadamiają: a) właściwy organ administracji państwowej o utworzeniu, zmianie nazwy, siedziby, granic lub połączeniu, podziale i zniesieniu diecezji (okręgów i porównywalnych jednostek organizacyjnych) oraz parafii (zborów, gmin i porównywalnych jednostek organizacyjnych), b) w terminie 30 dni właściwy organ administracji rządowej o zmianie siedziby oraz o objęciu i odwołaniu osób wchodzących do kierowniczych organów wykonawczych, podając ich imiona i nazwiska, obywatelstwo i miejsce zamieszkania; zasady te stosuje się odpowiednio do parafii i diecezji oraz do jednostek organizacyjnych porównywalnych wobec nich. 5) jeżeli odrębna ustawa lub umowa międzynarodowa nie stanowi inaczej, władze związku wyznaniowego mają obowiązek upewnić się przed objęciem przez cudzoziemca stanowiska w kierowniczych organach wykonawczych związku lub w jego jednostkach organizacyjnych wyżej wymienionych, czy Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji nie wyraża wobec tego zastrzeżeń. Niezgłoszenie zastrzeżeń w terminie 60 dni uważa się za wyrażenie zgody.

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Wniosek o wpis do rejestru kościołów Statut Kościoła / związku wyznaniowego (wzór)

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word

Paweł Borecki Doktor habilitowany, pracownik Katedry Prawa Wyznaniowego Uniwersytetu Warszawskiego. Specjalność naukowa: prawo wyznaniowe. Autor artykułów i książek z zakresu prawa wyznaniowego.  Number of texts in service: 47  Show other texts of this author  Newest author's article: Państwo laickie w świetle dorobku współczesnego konstytucjonalizmu europejskiego