A więc nie krzyżowali się. Tylko, że między gatunkami o bliskim pokrewieństwie mogą okazjonalnie powstawać mieszańce...Kwesta ich bezpłodności nie jest wcale taka oczywista. Najbardziej znaną hybrydą jest muł - mieszaniec klaczy konia domowego z ogierem osła. Najczęściej bezpłodny, najczęściej, gdyż około 5 procent mulic jest płodnych. Natomiast całkowicie bezpłodny jest osłomuł (oślik) — mieszaniec ogiera konia domowego z klaczą osła. Kto zaręczy, że w naszym przypadku nie było podobnie..? Zwłaszcza, że w 1998 r. w dolinie Lapedo (Portugalia) odkryto grób czteroletniego dziecka, pogrzebanego ceremonialnie 24,5 tys. lat temu. Dziecko — znane jako Lagar Velho 1 — mimo, iż zasadniczo reprezentuje nowoczesny typ budowy, stanowi zarazem zaskakującą, intrygującą mozaikę z cechami neandertalskimi (krótsze kości kończyn, cofnięte spojenie żuchwy i in.). ^{[ 16 ]}

Jak widać neandertalczyka należy traktować nie jako wyraźnie prymitywniejszą, skazaną na klęskę formę przedludzką lecz raczej alternatywną, wcześniejszą wersję rozumnego człowieczeństwa. Może, gdyby historia potoczyła się inaczej, obecnie żylibyśmy w cywilizacji o wewnętrznej dychotomii: kromaniońsko-neandertalskiej? Jak wówczas wyglądałby świat?

Większość uczonych twierdzi, że populacja neandertalczyków 40 tys. lat temu w Europie liczyła nie więcej niż kilka tysięcy osobników.
(Johannes Krause)

Dlaczego w takim razie neandertalczyk zginął w pomroce dziejów? Najczęściej wskazuje się na wzrastającą konkurencję ze strony naszego gatunku oraz nagłą zmianę klimatu. Jednak tę drugą przyczynę wykluczył właśnie w magazynie „Nature" międzynarodowy zespół naukowców kierowany przez paleoekologa Chronisa Tzedakisa z University of Leeds. Naukowcy przyjrzeli się klimatowi w trzech okresach, w których mogło dojść do zagłady neandertalczyków: 32-30 tys. lat temu (data tradycyjna) ^{[ 17 ]}, 28 tys. lat temu i 24 tys. lat temu (również wynik najnowszych badań, ale dużo bardziej kontrowersyjny ^{[ 18 ]}). By mieć pewność, że wyniki będą poprawne, zsynchronizowali daty radiowęglowe, na podstawie których określono te trzy okresy, z dobrze wydatowanym zestawem danych paleoklimatycznych. Okazało się, że w pierwszych dwóch okresach warunki klimatyczne nie odbiegały od tych, które istniały we wcześniejszych okresach istnienia neandertalczyków. Nie mogły więc być przyczyną ich zagłady. Do nagłego ochłodzenia doszło za to około 24 tys. lat temu, ale wówczas neandertalczycy żyli już tylko w południowej Hiszpanii, a tam warunki były dużo lepsze, zapewne ze względu na ciepły prąd atlantycki. Niewykluczone, że do zaniku neandertalczyka przyczyniła się zagłada wielkich ssaków, ponieważ został pozbawiony stałego, obfitego źródła tłuszczy zwierzęcych dzięki którym pokrywał braki węglowodanów w diecie. Dla wielu realna jest wizja kromaniońskich łowców dokonujących eksterminacji neandertalczyków (dysponowali lepszą bronią - miotaczami oszczepów). Jeśli założenie to okazałoby się słusznym, wówczas prologiem historii współczesnego człowieka rozumnego byłoby ludobójstwo...Zakładam, że nasi przodkowie nie byli sprawcami zagłady, lecz po prostu stopniowo ograniczali przestrzeń życiową swych kuzynów przyczyniając się do ich postępującego zaniku. Możliwe, iż podczas okazjonalnych kontaktów (handel? negocjacje?) wprowadzili nieświadomie do populacji neandertalczyków swoje własne formy drobnoustrojów chorobotwórczych, pasożytów jelitowych itp. wywołując tzw. epidemię dziewiczej ziemi. Jest to katastrofalne zjawisko zachodzące wówczas, gdy epidemie chorób zakaźnych mają miejsce w populacjach, które wcześniej ich nie znały, stąd też pozbawione są elementarnej odporności. Wpływ na jednostki jest ekstremalny, śmiertelność wśród zarażonych rozciąga się na całą populację. Nie byłoby to zjawisko wyjątkowe, jak wykazała historia (los Indian z Nowego Świata, tubylców z Wysp Kanaryjskich, Aborygenów i in.) zawleczone z Europy choroby wywołujące tragiczne pandemie wśród autochtonów były istotnym, o ile nie najważniejszym źródłem naszego nowożytnego sukcesu na nowych terytoriach. Istnieje też nowy, interesujący pogląd, według którego neandertalczycy nie potrafili zabezpieczyć się przed coraz mroźniejszymi, groźnymi zimami. Zlodowacenia wymuszały wielokrotne migracje na południe i to zarówno grup neandertalskich jak i pierwszych współczesnych Homo sapiens. Ograniczone zasoby wymuszały ostrą rywalizację, neandertalczyk uległ ponieważ m.in. nie dysponował takimi wynalazkami jak włócznia, sieć rybacka, ubranie; zdaniem badaczy zaczęły się one pojawiać właśnie około 30 tys. lat temu. ^{[ 19 ]} Dopiero około 35-30 tys. lat temu afrykańska linia Homo sapiens wyparła władcę tundry z Europy, wybito też resztki pitekantropów (Homo erectus, ostatnie znaleziska wskazują, że trwał on znacznie dłużej niż dotychczas sądzono) na Jawie. ^{[ 20 ]}

Wyjaśnienie zagadki neandertalczyka wciąż intryguje. Czy, człowiek współczesny wymordował swoich mniej zaawansowanych sąsiadów, czy też forma ta po prostu wymarła bezpotomnie — tego wciąż nie umiemy przesądzić. A może Starzy Ludzie nadal istnieją? Wspomniałem, że neandertalczyk wytworzył odmiany nie odbiegające wyglądem od nas. Mogą żyć tuż obok, a my oślepieni gatunkową pychą i arogancją nie potrafimy ich dostrzec. Taką właśnie, niepokojącą wizję przedstawił Frank M. Robinson na kartach swej książki Wystarczy czekać...

Główne materiały źródłowe:

1. Dubiski Stanisław „Neandertalczycy i my" (listopad 2000) [w:] Nowinki/biologia
2. Sabath Karol „Neandertalczyk molekularny" [w:] „Wiedza i Życie" Nr 1/1998.
3. Wong Kate „Na neandertalską nutę" [w:] „Świat Nauki" 11/1997.
4. „National Geographic" 12/03.
5. Wordpress.com
6. blox.pl
7. biotechnolog.pl/
8. portalwiedzy.onet.pl/
9. Reichholf Josef H., Zagadka rodowodu człowieka. Narodziny człowieka w grze sił z przyrodą, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1992.
10. Stringer Ch., McKie R., Afrykański exodus. Pochodzenie człowieka współczesnego, Prószyński i S-ka S.A., Warszawa 1999.
11. Wills Ch., Dzieci Prometeusza. Teraźniejszość i przyszłość naszego gatunku, Grupa Wydawnicza Bertelsmann Media, Warszawa 2002 (wydanie angielskie 1998).
12. Praca zbiorowa pod kier. Michalika M. B., Kronika Ziemi, Wydawnictwo „Kronika" — Marian B. Michalik, wydanie I, 1992.
13. Praca pod red. Otałęga Z., Encyklopedia biologiczna, Agencja Publicystyczno-Wydawnicza Opres, tom VII, Kraków 1999.

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Błędne rozumowanie o precyzyjnym dostrojeniu Burka: szczytowy wybór feministki?

Comment on this article..   See comments (6)..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word

Krzysztof Pochwicki Nauczyciel, publikował w piśmie "Gameranking", współpracuje z miesięcznikiem "21. Wiek" (członek zespołu redakcyjnego). Autor książki "Cywilizacja traw". Pióro do wynajęcia.  Private site  Number of texts in service: 14  Show other texts of this author  Newest author's article: Maciej Giertych, Ewolucja, dewolucja, nauka – uwagi krytyczne