Moralitet z dymkiem

Jak to było w Polsce? W 1580 r. sułtan turecki Murad III przesłał w darze Stefanowi Batoremu ziele zwane titinem. Wiadomo, że jego gorącą zwolenniczką, a zarazem pierwszą polską palaczką, została królowa Anna Jagiellonka. Uwspółcześniając zagadnienie, często podaje się, że pierwszą Polką, która odważyła się publicznie zapalić papierosa była ponoć Irena Solska ^{[ 7 ]}.

W 1832 r. wojska egipskie oblegały jedną z twierdz. Obrońcom rychło zabrakło m.in. fajek, wówczas anonimowy racjonalizator wpadł na pomysł zawijania tytoniu w papier — narodził się papieros! Powszechnie uwielbiany papieros jest więc w rzeczywistości produktem desperacji uzależnionych od tytoniu żołnierzy. Na skalę handlową papierosy zaczęła wytwarzać państwowa Manufacture Francaise de Tabacs w 1843 r. (Francja), na skalę masową (maszyny parowe zamiast ręcznego skręcania) don Luis Susini (Hawana, dzisiejsza Kuba; 1853 r.). Przy produkcji papierosów dodaje się do tytoniu glicerynę (przedłuża jego świeżość), aromaty, substancje konserwujące, często o nieznanym, utajnionym przez producentów składzie chemicznym. Na tzw. chłopski rozum papieros, czyli suche zielsko owinięte w papier, powinien się błyskawicznie palić, tymczasem tli się miarowo. Efekt ten uzyskano dzięki specjalnym solom, zaś cukier i lukrecja poprawiają smak. Tak „spreparowany" chemicznie papieros dostarcza palaczowi prócz nikotyny także prawie 4000 związków toksycznych w tym ponad 40, których działanie rakotwórcze udowodniono ponad wszelką wątpliwość! Dodam, że podawanie, nawet symbolicznego, składu chemicznego tytoniu uważam za pozbawione większego sensu. To, co wciągamy do płuc jest mieszanką dynamiczną, stale reagującą, przy każdym „machu" niepowtarzalną. W niestabilnej temperaturze i wilgotności cały ten uwolniony z tytoniu, chemiczny tłum wchodzi ze sobą w spontaniczne interakcje. Dym to pułapka.

Amerykańska FDA (Food and Drug Administration) utrzymuje od 1995 r., że producenci papierosów powszechnie dodają do tytoniu amoniak lub związki uwalniające go w procesie rozkładu. Oficjalnie celem tego „wzbogacenia" jest zmniejszenie zawartości nikotyny w dymie, tymczasem jest ona po prostu efektywniej przyswajana przez organizm (amoniak poprzez zmianę pH uaktywnia biologicznie nikotynę) ^{[ 8 ]}.

- aceton — rozpuszczalnik, składnik farb i lakierów,
- naftyloamina — składnik barwników, stosowany w drukarstwie,
- metanol — trucizna, składnik benzyn silnikowych,
- piren — stosowany w syntezie organicznej,
- naftalen — środek owadobójczy,
- kadm — silnie trujący metal,
- tlenek węgla — składnik spalin, tzw. czad,
- benzopiren — używany w przemyśle chemicznym,
- chlorek winylu — w przemyśle tworzyw sztucznych,
- cyjanowodór — tzw. kwas pruski, stosowany w komorach gazowych podczas II wojny światowej,
- toluidyna — ma zastosowanie w syntezie chemicznej,
- amoniak — w chłodnictwie, składnik nawozów mineralnych,
- uretan etylu/karbaminian etylu — tzw. uretan; łagodny środek hipnotyzujący i słaby diuretyk. Razem z chlorowodorkiem chininy używany jako środek w leczeniu żylaków, w stanie stopionym stosowany jako rozpuszczalnik substancji organicznych.
- toluen — rozpuszczalnik,
- arsen — trucizna, składnik chemicznych środków bojowych,
- dibenzoakrydyna — w produkcji barwników,
- fenol — kwas karbolowy, składnik środków żrących,
- butan — gaz pędny, stosowany do wyrobu benzyny syntetycznej,
- polon-210 — pierwiastek promieniotwórczy, wysoko radiotoksyczny,
- DDT — insektycyd polichlorowy, silna trucizna insektobójcza.

Nic dziwnego, że już w latach 50. XX w. agencja nikotynowa BAT próbowała opracować bezpieczny papieros; okazało się jednak, że usunięcie zeń wszystkich substancji uznanych za szkodliwe jest niemożliwe. Jednym z mniej znanych skutków palenia jest spadek ruchliwości i liczby plemników (efekt działania substancji smolistych), uszkodzenia genetyczne nasienia mężczyzn mogące prowadzić do powstania chorób nowotworowych u dzieci ^{[ 9 ]}.

Przy eksperymentowaniu z kokainą uzależnia się 10 procent ludzi, przy nikotynie 20 procent....

W 1998 r. w wyniku ugody zawartej z władzami amerykańskimi najpotężniejsze koncerny tytoniowe zostały zobowiązane do odtajnienia wyników badań naukowych dotyczących mechanizmów uzależnienia kobiet od papierosów. ^{[ 10 ]} Mężczyźni sięgają po 'dymka' by zabić nudę lub zrelaksować się po wysiłku, kobiety palą, gdyż je to uspokaja (dlatego przeważnie palą nieregularnie i trudniej jest im rzucić nałóg) oraz z powodu presji rówieśników.

Możemy z całą pewnością stwierdzić, że ilość wypalanych przez kobiety papierosów jest powiązana ze stopniem ich neurotyzmu. Kobiety kupują papierosy, by poradzić sobie z własnymi nerwicami.

Dla mężczyzn palenie jest potrzebą, u kobiet to kokieteria.
— Erich Maria Remarque (Paul Remarque)

Najdziwniejsze, że panie zazwyczaj nie lubią palić, odstręcza je m.in. świadomość szkodliwego wpływu substancji smolistych, fakt iż trują innych ^{[ 11 ]} oraz troska o cerę. Nie odpowiada im też smak gorzkawy nikotyny. Organizm kobiety dużo wolniej rozkłada nikotynę, stąd też jest ona bardziej odporna na uzależniający wpływ tej substancji. Kobiety uzależniają się od samej czynności palenia, a nie od substancji chemicznych. Koncerny stosują szereg zabiegów mających zwiększyć kobiecą rzeszę palaczy, np.:

* papierosy wysmuklono, cienki kształt sugeruje mniejszą zawartość tytoniu (podobnie jest z papierosami light) ^{[ 12 ]}, gorzki posmak tytoniu i brzydki oddech redukuje się poprzez dodanie w toku produkcji, prócz mentolu czy mięty, również czekolady, kokosu, moreli itp.

* kobiety słabiej się zaciągają, lecz dłużej przetrzymują dym w płucach, tak więc damskie papierosy spalają się wolniej, łatwiej się też nimi zaciągnąć,

* skład bibułki sprawia, że papieros daje mało dymu — dochodzi więc do błędnego skrótu myślowego: skoro nie kopci, to mniej truje.

Nikotyna dostaje się do mózgu już w 7-11 sek. po dotarciu do płuc ^{[ 13 ]}, szybciej niż przy podawaniu dożylnym. Wiąże się z receptorami neuroprzekaźnika acetylocholiny ^{[ 14 ]} wpływając na wzrost aktywności mózgu. Dłuższe zażywanie powoduje wzrost liczby tych receptorów, wtedy też przypuszczalnie następuje uzależnienie. Uczucie przyjemności towarzyszące paleniu wynika ze wzrostu poziomu dopaminy, substancji ważnej przy powstawaniu tego wrażenia ^{[ 15 ]}. W istocie koncerny tytoniowe dążą do tego samego co przeciętny dealer, chcą „wychować" liczną rzeszę uzależnionych klientów. Dowód? Już w latach 70. XX w. istniała technologia usuwania nikotyny z tytoniu pozwalająca na produkcję beznikotynowych papierosów. Dlaczego taki produkt nie powstał? Bo nie uzależnia, a jakiż to wtedy biznes..?

Często papierosy pali się równocześnie sącząc alkohol. Czysty alkohol ma nikłe właściwości kancerogenne, wydatnie wspomaga jednak działanie rakotwórcze tytoniu (ot, kolejny feler). Podstawowym składnikiem filtra papierosowego jest octan celulozy, jego włókna mogą uwalniać się, osiadać w płucach, gdzie stanowią ogniska procesów nowotworowych. Uważany za nieszkodliwy filtr papierosowy może więc działać podobnie jak włókna azbestu… Palacz dokonuje więc w istocie wyboru: tworzę ogniska potencjalnych zmian nowotworowych od włókien filtra czy od substancji smolistych. Zresztą nawiążę tu do tzw. papierosów lekkich. Otóż paradoksalnie, mimo niższej zawartości nikotyny, są one bardziej szkodliwe. Przyzwyczajony, uzależniony od nikotyny organizm chce otrzymać odpowiednią dawkę narkotyku i palacz podświadomie zmienia sposób palenia; zaciąga się głębiej, mocniej, zazwyczaj pali też więcej papierosów niż zwykle. W efekcie nie dość, że rekompensuje sobie ilość nikotyny, to organizm przyjmuje znacznie więcej związków rakotwórczych.

"D'Agosta wstał wydmuchując dym w stronę tabliczki nad drzwiami. Zauważył, że Hayward patrzyła na cygaro z dezaprobatą lub może pogardą, nie potrafił tego sprecyzować. — Może cygarko? — zapytał sarkastycznie, wyjmując z kieszeni drugie i podsuwając w jej stronę.
Po raz pierwszy usta Hayward wykrzywił grymas przypominający uśmiech.
- Nie. Dziękuję, ale nie. Zwłaszcza po tym, co się stało z moim wujkiem.
- To znaczy?
- Rak ust. Musieli mu amputować wargi.
D'Agosta patrzył, jak Hayward obraca się na pięcie i (...) wychodzi z gabinetu. (...) równocześnie stwierdził, że cygaro nie smakuje mu tak jak kiedyś."
(Preston D., Child L., Relikwiarz)

[ 9 ] A oto informacja (sprytnie ukryta w przypisie) uderzająca niczym grom w przekonanych o swej jurności mężczyzn: jeden papieros to o 0,1ml krwi mniej w ciałach jamistych penisa i erekcja krótsza nawet o 2 minuty. Niby detal, lecz jakież to są minuty...

[ 11 ] Papierosy palone przez kobiety ciężarne szkodzą nie tylko płodowi, lecz również wnukom osoby uzależnionej. W ten sposób na przyszłe pokolenia przenosi się np. zmniejszona odporność organizmu czy astma. Ryzyko wystąpienia astmy jest o ponad 1/3 wyższe u wnuków niż dzieci palących kobiet. [w:] „Angora" maj 2005.

[ 12 ] Stąd osoby palące papierosy „light" mają poczucie, że palą mniej lub palą produkt zdrowszy (czyli, uwzględniając kontekst, mniej szkodliwy). W USA, gdzie palacze stanowią 20 procent społeczeństwa, niedługo — zgodnie z ustawą podpisaną przez prezydenta Baracka Obamę — zniknie z opakowań termin „light" (2010).

[ 14 ] Związek syntetyzowany w obrębie neuronów, powoduje między innymi:
- rozszerzenie naczyń krwionośnych,
- spadek ciśnienie krwi,
- zwolnienie częstość akcji serca,
- zmniejszenie siły skurczu mięśnia sercowego,
- skurcze mięśni gładkich oskrzeli, jelit i pęcherza moczowego,
- zwężenie źrenicy,
- zwiększenie wydzielania gruczołów,
- skurcz mięśni prążkowanych (receptory nikotynowe).

[ 15 ] Polecam bardzo dobry, wnikliwy artykuł na temat biochemii uzależnienia „W nałogu od pierwszego papierosa" [w:] „Świat Nauki" czerwiec 2008.