O ile to możliwe, chciałbym prosić o tytuły pozycji bibliograficznych dotyczących tego zagadnienia

Wydaje mi się, może niesłusznie, że nie dostrzega Pan bolesnego rozczarowania ludzi opisywanego pokolenia do deformacji ich osobowości jakie przypisują wpływom Sowietyzmu jako ideologi i praktyki minionych 75 a w naszych warunkach 50 lat. Homo sovieticus to nie tylko aktywista komunistyczny, to również wielu antykomunistów, którzy uwierzyli w brak zasad moralnych, że cel uświęca środki, w totalną zależność od otoczenia, korupcję usprawiedliwianą na tysiące sposobów oraz swoisty feudalny porządek społeczny z silnym faszyzującym liderem jako historyczną koniecznością. To bardzo szeroka definicja, ale bardzo ładnie pasuje do Putynizmu w Rosji i żądnych krwi oszołomów w Polsce. Bardzo współczuję Rosjanom. Od 1000 lat żyli bez tradycji samodzielności myślenia. Trudno im będzie stworzyć spójny własny model społeczeństwa w postsowieckim chaosie. Tęsknota za stabilizacją może sprzyjać postawom "skundlonym" a nie twórczym, a autokratyczny system coraz bardziej totalitarny nie sprzyja tworzeniu "oddolnych" struktur władzy. Obok rządu wszechwładna staje się mafia. Im dalej od centrum tym silniejsze nieformalne relacje między ludźmi. Choć tak naprawdę wolałbym, żeby to Pan miał rację, byłoby nam łatwiej.

Ja tak się właśnie zapytuję i to odkąd po raz pierwszy o 'homo sovieticus' usłyszałem.

Odnoszę wrażenie, że 'homo sovieticus', to jedynie próba wyrażenia własnej dezaprobaty dla zbyt małej aktywności innych ludzi, a zwłaszcza dla ich obojętności na to, co ważne i wartościowe dla autorów określenia.

Tymczasem co dziwnego jest w bierności, w poszukiwaniu bezpiecznego oparcia wewnątrz większych struktur, w zależności? Te wartości nie zroziły się z 'realinego socjalizmu' -- one zawsze były obecne, także w bardzo liberalnych społeczeństwach.

Oczywiście, można zwrócić uwagę, że kultura ma wpływ na wagę tych wartości, na szerokość oddziaływania. Tu zapewne 'realny socjalizm' mógł zapisać na swoje konto wcale znaczne oddziaływanie. Ale pisanie o wymianie kilku pokoleń, czy też obrażanie się na taki stan rzeczy wydaje mi się nieporozumieniem.