W krajach tropikalnych kawa (Coffea arabica L., C. canephora Pierre ex A. Froehner) należy do najbardziej dochodowych upraw, a w krajach wschodnioafrykańskich ziarno kawy odpowiada za znacząca część wartości eksportu. W ciągu ostatnich dwóch lat ceny ziaren kawy Coffea arabica, cenionej ze względu na wysokie walory smakowe i aromat, wzrosły o blisko 160%, co - wbrew popularnym pogłoskom - związane jest nie tylko ze spekulacjami na rynku rolno-spożywczym, ale również ze znacznym spadkiem podaży. W pewnym stopniu odczuwany dziś wzrost cen kawy jest skutkiem likwidacji lub porzucenia upraw przez farmerów, co spowodowane było niskim poziomem cen, utrzymującym się w poprzednich latach w związku z nadprodukcją. Obecnie nakładają się jednak na to również niesprzyjające czynniki klimatyczne, przede wszystkim wzrost temperatur, a w konsekwencji również coraz większe szkody w uprawach, wyrządzane przez choroby i szkodniki.

Naukowcy z Kenii, Niemiec, Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii postanowili przyjrzeć się bliżej wpływom zmian klimatycznych na zasięg występowania gatunków szkodników kawy. Wyniki ich badań i analiz opublikowano online na łamach PLoS ONE w dniu 14 września 2011.

Głównym przedmiotem zainteresowania badaczy była ocena wpływu ocieplania się klimatu na zasięg występowania oraz zdolności reprodukcyjne jednego z najgroźniejszych szkodników kawy z gatunku Coffea arabica - kornika wiśni kawowych (Hypothenemus hampei). Chrząszcz pochodzi najprawdopodobniej z Afryki Środkowej, a do innych rejonów Afryki i na inne kontynenty został wielokrotnie i na trwale zawleczony za pośrednictwem sadzonek i ziaren kawy. Hypothenemus hampei  jest tym czynnikiem pochodzenia biologicznego, który na całym świecie w decydującym stopniu wpływa na poziom produkcji kawy dla celów handlowych.

Jeszcze przed dziesięcioma laty nieznane były doniesienia o atakowaniu przez kornika plantacji położonych na wysokości ponad 1500 m. (n.p.m.), co odpowiada optymalnej wysokości dla upraw kawy z gatunku Coffea arabica w krajach tropikalnych (1200-2000 m.). Jednak w związku z odnotowywanym ostatnio wzrostem temperatur obecność kornika stwierdza się obecnie również na większych wysokościach.

"Zgodnie z wcześniejszymi przewidywaniami dotyczącymi wpływu zmian klimatu na uprawy kawy i kornika wiśni kawowych - zwracają uwagę naukowcy - nawet niewielki wzrost temperatury, może mieć poważne konsekwencje dla produkcji kawy, co dotyczy wielu plantacji, zlokalizowanych w takich krajach, jak Brazylia, Meksyk i Uganda. Szczególnie zagrożone mogą być obszary, gdzie uprawiana jest najwyższej jakości C. arabica".

Już obecnie kornik wiśni kawowych rozszerzył obszary występowania, opanowując plantacje kawy znajdujące się na wyższych wysokościach m.in. w Indonezji, Ugandzie i w Tanzanii. W najbliższych latach obszary optymalne dla uprawy kawy z gatunku Coffea arabica mogą się również znacznie skurczyć w takich krajach, jak Kenia, Uganda, Rwanda i Burundi.

Jednak nie wszyscy muszą stracić na ocieplaniu klimatu, które może poprawić warunki do uprawy kawy na wielu obszarach Tanzanii i Etiopii.

Największym beneficjentem zmian klimatycznych może się jednak okazać Hypothenemus hampei. Na obszarach, na których jeszcze do niedawna panowały optymalne warunki dla uprawy stosunkowo delikatnego i mało odpornego na szkodniki gatunku Coffea arabica, ilość pokoleń chrząszcza dojrzewających w ciągu roku może wzrosnąć z 1-2 do 11-16, a zasięg jego występowania w niektórych rejonach Afryki może się poszerzyć nawet do wysokości 3000 m.

Referencje dokumentu: Jaramillo J, Muchugu E, Vega FE, Davis A, Borgemeister C, et al. (2011) Some Like It Hot: The Influence and Implications of Climate Change on Coffee Berry Borer (Hypothenemus hampei) and Coffee Production in East Africa. PLoS ONE 6(9): e24528. doi:10.1371/journal.pone.0024528

Fot. PDPhoto.org