Ryczałt obniża się o kwotę składki na powszechne ubezpieczenie zdrowotne, opłaconej bezpośrednio przez duchownego w kwartale, za jaki jest on uiszczany, jeżeli składka nie została odliczona od podatku dochodowego. Jej kwota nie może przekroczyć 7,75% podstawy wymiaru składki na powszechne ubezpieczenie zdrowotne. Wysokość wydatków na ten cel ustala się na podstawie dokumentów stwierdzających ich poniesienie (dowodów wpłaty). Duchowny ma obowiązek złożyć do 31 stycznia roku następnego po roku podatkowym w urzędzie skarbowym roczną deklarację, według ustalonego wzoru, o wysokości składki na ubezpieczenie zdrowotne, zapłaconej i odliczonej od ryczałtu w poszczególnych kwartałach — PIT-19A.

[proponuję załączyć formularz PIT-19]

Wysokość ryczałtu, odrębnie w każdym roku podatkowym, określa decyzja urzędu skarbowego właściwego dla miejsca wykonywania funkcji duszpasterskich przez duchownego. Ale urząd skarbowy odpowiednio obniża na wniosek duchownego stawki ryczałtu, jeżeli wyznawcy danego związku wyznaniowego na danym terenie stanowią mniejszość w ogólnej liczbie mieszkańców. Osoba duchowna ma wówczas obowiązek dołączyć do wniosku oświadczenie o liczbie wyznawców (nie ich deklaracje w sprawie wyznania). W poprzednim stanie prawnym orzecznictwo głosiło, że mniejszość, o której mowa w § 4 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 grudnia 1991 r. w sprawie opodatkowania przychodów osób duchownych, występuje w sytuacji, gdy liczba osób danej religii (wyznania) jest mniejsza od połowy mieszkańców parafii. Decyzja urzędu skarbowego w takim przypadku jest w znacznym stopniu decyzją uznaniową, ponieważ prawo nie określa precyzyjnie zasad obniżenia stawek ryczałtu w zależności od udziału wyznawców w populacji na danym terenie. Jeżeli obniżka będzie minimalna — w jaskrawej sprzeczności z liczbą członków związku wyznaniowego, to duchowny może wnieść odwołanie od decyzji urzędu skarbowego do izby skarbowej. Orzecznictwo wskazuje jednak, że ogólne stwierdzenia o zubożeniu społeczeństwa, względnie parafii i braku środków na utrzymanie księży i kościoła, nie mogą stanowić podstawy do wydania decyzji o obniżeniu stawek, czy zaniechaniu poboru podatku.

Jeżeli duchowny rozpoczął wykonywanie funkcji duszpasterskich w czasie kwartału stawkę ryczałtu ustala się od tego dnia do końca kwartału za każdy dzień w wysokości 1/90 stawki kwartalnej. Na tych samych zasadach zmniejsza się stawkę ryczałtu w razie zaprzestania na stałe wykonywania funkcji duszpasterskich i powiadomienia o tym urzędu skarbowego. Kwartalną stawkę ryczałtu zmniejsza się także za każdy dzień przerwy w wykonywaniu funkcji duszpasterskich trwającej dłużej niż 1 miesiąc, pod warunkiem zawiadomienia urzędu skarbowego w ciągu 3 dni od rozpoczęcia przerwy.

Ryczałt pomniejszony o zapłaconą w kwartale składkę na powszechne ubezpieczenie zdrowotne opłaca się bez wezwania — w terminie do dnia 20 następnego miesiąca po upływie kwartału, a za czwarty kwartał — do dnia 28 grudnia roku podatkowego, na rachunek właściwego urzędu skarbowego. Duchowni opłacający ryczałt są natomiast zwolnieni z obowiązku składania zeznań o wysokości osiągniętego dochodu z opłat otrzymanych z tytułu wykonywanych funkcji o charakterze duszpasterskim.

Duchowny może zrzec się opodatkowania w formie ryczałtu za dany rok podatkowy, do dnia 20 stycznia roku podatkowego lub do dnia poprzedzającego pełnienie funkcji duszpasterskich, jeżeli rozpoczął ich pełnienie w roku podatkowym. Tego rodzaju zrzeczenia się dokonuje się przez złożenie właściwemu urzędowi skarbowemu pisemnego oświadczenia lub w zawiadomieniu o rozpoczęciu pełnienia funkcji duszpasterskich, jeżeli duchowny zrzeka się opodatkowania ryczałtem od dnia rozpoczęcia wykonywania tego rodzaju funkcji. Ponadto może generalnie zrzec się opłacania ryczałtu zawiadamiając o tym na piśmie (np. listem poleconym) właściwy urząd skarbowy w ciągu 14 dni po otrzymaniu decyzji ustalającej wysokość ryczałtu. W takich przypadkach duchowny opłaca podatek na zasadach ogólnych, prowadząc podatkową księgę przychodów i rozchodów na zasadach określonych w rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 26 sierpnia 2003 r. w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów. W praktyce jednak takie sytuacje się nie zdarzają.

UWAGA! Przychodów duchownego opodatkowanych w formie ryczałtu nie łączy się z przychodami (dochodami) z innych źródeł podlegającymi opodatkowaniu na podstawie ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, czyli np. z dochodami z tytułu wynagrodzenia za pracę, w szkole (jako katecheta), w siłach zbrojnych, w szpitalu, domu opieki (jako kapelan), z tytułu renty, emerytury, czy z tytułu działalności gospodarczej (o ile duchowny jest przedsiębiorcą).

Ubezpieczenie społeczne duchownych uregulowane jest przez ustawę z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 137, poz. 887 z późn. zm.). Zrównuje ona duchownych z innymi podmiotami podlegającymi ubezpieczeniu społecznemu. Osobami duchownymi są, wg tej ustawy dla potrzeb ubezpieczenia, duchowni oraz członkowie zakonów męskich i żeńskich wszystkich kościołów i związków wyznaniowych (ustawodawca nie wprowadza kategorii związków wyznaniowych o uregulowanej sytuacji prawnej), z wyjątkiem alumnów seminariów duchownych, nowicjuszy, postulatów i juniorystów, którzy nie ukończyli 25 roku życia. Ustawodawca stosuje terminologię charakterystyczną dla Kościoła Katolickiego. Należy jednak odnieść ją odpowiednio do innych związków wyznaniowych. System ubezpieczeń społecznych obejmuje cztery rodzaje ubezpieczeń: emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe.

Ubezpieczenie duchownych, którzy nie są pracownikami w rozumieniu ustawy. Obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są duchownymi (art. 6 ust. 1 pkt 10). Czyli, np. w przypadku katolickiego duchowieństwa diecezjalnego, podlega każdy duchowny (biskup, prezbiter, z wyjątkiem diakona, który jest alumnem) oraz każdy alumn (także diakon) po ukończeniu 25 roku życia. Obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają osoby podlegające ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowym. Natomiast ubezpieczeniom chorobowym podlegają one na zasadzie dobrowolności na swój wniosek. Obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu podlegają duchowni — od dnia przyjęcia do stanu duchownego do dnia wystąpienia z tego stanu, zaś od dnia ukończenia 25 lat — alumni seminariów duchownych, nowicjusze, postulaci i junioryści (art. 13 pkt 10). Dobrowolne ubezpieczanie emerytalne i rentowe przysługuje obywatelom polskim wykonującym pracę za granicą w podmiotach zagranicznych (np. praca dla Polonii) oraz alumnom seminariów duchownych, nowicjuszom, postulantom i juniorystom do ukończenia 25 roku życia (art. 7 ust. 3 i 5).

Zgłoszenie do ubezpieczenia. Obowiązek zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych duchownych należy do samego duchownego i jest on także płatnikiem w terminie 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczenia, z wyjątkiem duchownych, którzy ubezpieczają się na zasadach dobrowolności, na podstawie art. 7 ust. 3 i 5. W tym ostatnim przypadku termin wybiera sam duchowny. W przypadku niezgłoszenia w terminie zgłoszenia dokonuje z urzędu Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Zgłoszenia dokonuje się na druku o symbolu: ZUS ZUA.

[proponuję załączyć formularz ZUS ZUA]

W związku z wejściem w życie nowej ustawy z 1998 r. każdy duchowny miał obowiązek dokonać zgłoszenia do dnia 31 stycznia 1999 r. (art. 107 ust. 2). Wraz ze zgłoszeniem do ubezpieczenia duchowny jest zobowiązany dokonać zgłoszenia płatnika składek. O zmianach danych podanych w zgłoszeniu należy powiadamiać Zakład Ubezpieczeń Społecznych w terminie 14 dni od zaistnienia tych zmian. W tym samym terminie (7 dni) duchowny jest zobowiązany do zawarcia umowy z otwartym funduszem emerytalnym. Termin ten nie obowiązywał w pierwszych miesiącach funkcjonowania nowego systemu. W tym okresie zawarcie umowy było obligatoryjne dla duchownych urodzonych po 31 grudnia 1968 r. (termin — do 30 września 1999 r.), a fakultatywne dla duchownych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., a przed 1 stycznia 1969 r. (termin — do 31 grudnia 1999 r.). Starsi — nie mogą korzystać z tych funduszy. Duchowny w przypadku wygaśnięcia tytułu do ubezpieczeń społecznych jest obowiązek zgłosić ten fakt w ciągu 7 dni od daty jego zaistnienia.

Podstawa wymiaru składek. Podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe stanowi kwota minimalnego wynagrodzenia wynagrodzenia, ustalana zgodnie z ustawa z 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (art. 18 ust. 4 pkt 5a). Od 1 stycznia 2003 r. wynosiło ono 800 zł. Na wniosek duchownego podstawa ta może zostać podwyższona (art. 18 ust. 11), jednak nie może w skali roku kalendarzowego przekraczać kwoty odpowiadającej trzydziestokrotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy, określonego w ustawie budżetowej. Składkę od podstawy wymiaru w części przewyższającej kwotę najniższego wynagrodzenia finansują duchowni, instytucje diecezjalne lub zakonne. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe oraz ubezpieczenie wypadkowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i ubezpieczenia rentowe, jednak bez górnego ograniczenia.

Wysokość składek. Stopy procentowe składek wymiaru wynoszą (art. 22 ust. 1): a) 19,52% podstawy wymiaru — na ubezpieczenie emerytalne, z tym, że 7,3% postawy wymiaru odprowadzana jest przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych do wybranego przez ubezpieczonego otwartego funduszu emerytalnego, b) 13,00 % podstawy wymiaru — na ubezpieczenia rentowe, c) 2,45 % podstawy wymiaru — na ubezpieczenia chorobowe, d) od 0,40 % do 8,12% podstawy wymiaru — na ubezpieczenia wypadkowe. Z tej kwoty w przypadku duchownych opłacających składki od podstawy minimalnej na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i wypadkowe (art. 16 ust. 10): 20 % pokrywa sam duchowny, 80 % pokrywa Fundusz Kościelny lub 100 % pokrywa Fundusz Kościelny w przypadku misjonarzy w okresach pracy na terenach misyjnych (według interpretacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych dotyczy to zarówno misjonarzy, jak i duszpasterzy Polonii) oraz za członków zakonów kontemplacyjnych klauzurowych. Składki na ubezpieczenia chorobowe, emerytalne i rentowe duchownych podlegających dobrowolnie tym ubezpieczeniom finansują w całości z własnych środków ubezpieczeni (art. 16 ust. 11).

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Współdziałanie państwa z Kościołami w praktyce Rejestracja Kościoła i związku wyznaniowego

See comments (2)..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word

Paweł Borecki Doktor habilitowany, pracownik Katedry Prawa Wyznaniowego Uniwersytetu Warszawskiego. Specjalność naukowa: prawo wyznaniowe. Autor artykułów i książek z zakresu prawa wyznaniowego.  Number of texts in service: 47  Show other texts of this author  Newest author's article: Państwo laickie w świetle dorobku współczesnego konstytucjonalizmu europejskiego