Wysokość składki oblicza sam duchowny (jest on jednocześnie ubezpieczonym i płatnikiem. Składki mają zostać wpłacone w terminie do 12 dnia następnego miesiąca. W odniesieniu do członków zakonów płatnikami są przełożeni domów zakonnych lub klasztorów. Za zgodą Zakładu Ubezpieczeń Społecznych obowiązki płatnika składek na ubezpieczenia społeczne osób duchownych pełnić może także inna zwierzchnia instytucja diecezjalna lub zakonna. Wraz ze składką duchowny jest obowiązany przesyłać do Zakładu deklarację rozliczeniową, ilekroć zmienia się wysokość podstawy (i składki) oraz za grudzień każdego roku.

Zbieg tytułów ubezpieczeń. W przypadku kumulacji ubezpieczenia z tytułu pozostawania w stanie duchownym oraz bycia pracownikiem zasadą jest podleganie obowiązkowym ubezpieczeniom jedynie z tytułu wykonywania pracy na podstawie stosunku pracy. Na swój wniosek osoba duchowna będąca w takiej sytuacji może zostać jednak objęta, na zasadach przedstawionych wyżej, ubezpieczeniami ze względu na przynależność do stanu duchownego. Jeżeli natomiast podstawa wymiaru składek opłacanych przez osobę duchowna z tytułu stosunku pracy jest niższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia (zatrudnienie w niepełnym wymiarze czasu pracy), to obok obowiązkowego ubezpieczenia z tytułu zatrudnienia, obowiązkowe jest także ubezpieczenie z tytułu pozostawania duchownym. Takie same zasady ubezpieczenia obowiązują w razie równoczesnego spełniania warunków do objęcia ubezpieczeniami emerytalnymi i rentowymi ze względu na statusu osoby duchownej oraz z tytułu służby w formacjach mundurowych czy członkostwa w spółdzielni rolniczej. Jeżeli osoba duchowna spełnia także warunki do objęcia ubezpieczeniami emerytalnym i rentowym ze względu na wykonywanie pracy na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, to jest taka osoba obejmowana obowiązkowo ubezpieczeniami z tego tytułu, który powstał najwcześniej. Ma jednak możliwość dobrowolnego przystąpienia do ubezpieczeń z pozostałych tytułów, a nawet zmiany tytułu ubezpieczeń. Duchowni prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą podlegają ubezpieczeniom z tytułu tej działalności.

Ubezpieczenie zdrowotne duchownych regulowane jest całościowo w ustawie z 23 stycznia 2003 r. o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia (Dz. U. Nr 45, poz. 391 z późn. zm.). Obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego dotyczy przede wszystkim osób spełniającyh warunki do objęcia ubezpieczeniami społecznymi, w tym również osób duchownych. Ubezpieczeniu zdrowotnemu obowiązkowo podlegają także wszyscy alumni wyższych seminariów duchownych i teologicznych oraz nowicjusze, postulaci i junioryści zakonów męskich i żeńskich i ich odpowiedników. W przeciwieństwie do ubezpieczeń społecznych obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego wiąże się już z faktem odbywania formacji kapłańskiej lub zakonnej. Obowiązek ten powstaje z dniem wstąpienia do seminarium czy zakonu, a wygasa z dniem wystąpienia z takiej placówki, albo z dniem ukończenia 25 roku życia. W tym wieku uzyskuje się status osoby duchownej i z tego tytułu zaczyna podlegać ubezpieczeniom.

Przepisy ustawy o powszechnym ubezpieczeniu w NFZ dotyczą przede wszystkim osób duchownych oraz kandydatów do stanu duchownego i kapłańskiego, którzy są obywatelami polskimi zamieszkałymi na terytorium RP. Podobnie traktowani są cudzoziemcy przebywający w Polsce na podstawie wizy uprawniającej do podjęcia pracy, zezwolenia na osiedlenie się lub zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony. W szczególności cudzoziemcy będący członkami zakonów, alumni wyższych seminariów, a także postulaci, nowicjusze, czy junioryści przebywający w Polsce na podstawie wizy, zezwolenia na osiedlenie lub zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony, mogą dobrowolnie ubezpieczyć się w Narodowym Narodowym Funduszu Zdrowia.

Składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi 9% podstawy wymiary składki. Samodzielnie płacą składkę ma ubezpieczenie zdrowotne osoby duchowne będące podatnikami podatku dochodowego od osób fizycznych lub zryczałtowanego podatku dochodowego od osób duchownych. Mają one możliwość odliczenia składki, do wysokości 7,75% podstawy wymiaru, od płaconego podatku dochodowego. Składki na ubezpieczenie zdrowotne alumnów, postulatów, nowicjuszy i juniorystów oraz osób duchownych nie będących podatnikami podatku dochodowego finansowane są z Funduszu Kościelnego, który na ten cel otrzymuje dotację z budżetu państwa.

Wysokość podstawy wymiaru składki. W przypadku duchownych będących podatnikami podatku dochodowego od osób fizycznych lub podatku zryczałtowanego o przychodów osób duchownych podstawą wymiaru składki na jest kwota aktualnego minimalnego wynagrodzenia (od 1. 01. 2003 r. — 800 zł.). Jeżeli osoba duchowna nie jest podatnikiem wymienionych podatków składka jest obliczana od podstawy wymiaru równej kwocie zasiłku stałego z pomocy społecznej (od 1. 06. 2003 r. — 418 zł.). Ta sama kwota jest podstawą wymiaru składki opłacanej za osoby przygotowujące się do kapłaństwa lub odbywającą formację zakonną, niezależnie od tego, czy są obywatelami polskimi, czy cudzoziemcami.

Kumulacja tytułów ubezpieczeń. Generalnie spełnienie warunków do objęcia obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym z więcej niż jednego tytułu pociąga za sobą obowiązek opłacenia składki z każdego z tych tytułów osobno. W przypadku osób duchownych, których jedynym źródłem przychodu jest zatrudnienie albo emerytura bądź renta składka na ubezpieczenie zdrowotne opłacana jest wyłącznie z racji zatrudnienia, bądź z tytułu otrzymywania jednego z wymienionych świadczeń.

Inne uprawnienia duchownych. Ochrona tajemnicy spowiedzi wyklucza ewentualny konflikt sumienia duchownych powołanych w charakterze świadków. Kodeks postępowania administracyjnego oraz kodeks postępowania karnego przewidują kategorycznie, że duchowni nie mogą być świadkami co do faktów objętych tajemnicą spowiedzi. Natomiast kodeks postępowania cywilnego dopuszcza możliwość odmowy zeznań przez duchownego, co do faktów powierzonych mu na spowiedzi. Ustawodawca nie definiuje jednak pojęć: duchownego, spowiedzi, czy tajemnicy spowiedzi. Miarodajne w tym zakresie są normy wewnętrzne związków wyznaniowych.

W odniesieniu do duchownych może mieć zastosowanie art. 107 Kodeksu karnego wykonawczego, który stanowi, że skazania za przestępstwo popełnione z motywacji religijnej (a także politycznej lub przekonań ideowych) odbywają karę w oddzieleniu od skazanych za inne przestępstwa; mają prawo do korzystania z własnej odzieży (zatem i ze stroju duchownego), bielizny i obuwia oraz nie podlegają obowiązkowi pracy. Z uprawnień tych nie mogą korzystać jednak skazani za przestępstwa z motywacji religijnej popełnione z użyciem przemocy.

Duchowni nie mogą pełnić funkcji ławników w sadach powszechnych (zob. art. 159 §1 pkt 6 ustawy z 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych). Prawo państwowe nie przewiduje natomiast ograniczenia praw wyborczych duchowieństwa.

Ograniczenia egzekucji chronią niektóre elementu majątku duchownego oraz związku wyznaniowego. Egzekucji sądowej nie podlegają w szczególności: ubranie niezbędne do pełnienia służby lub wykonywania zawodu, czyli np. sutanna, stuła, innego rodzaju elementy stroju duchownego, a także przedmioty służące do wykonywania praktyk religijnych (naczynia liturgiczne, świeczniki, księgi liturgiczne itp.) bez względu na to, czy są własnością osób fizycznych, czy związków wyznaniowych oraz bez względu na to, o jakie praktyki religijne chodzi i do jakiego wyznania o uregulowanej sytuacji prawnej należy dłużnik. Wymienione przedmioty nie podlegają egzekucji, choćby posiadały dużą wartość majątkową. (zob. art. 829 pkt 1 i 6 kodeksu postępowania cywilnego). W opinii komentatorów ograniczenia egzekucji dotyczące przedmiotów służących do wykonywania praktyk religijnych nie dotyczą przedmiotów podobnego rodzaju, którymi dłużnik handluje, które kolekcjonuje lub wyrabia albo traktuje jako lokatę kapitału. W świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego do przedmiotów, które ze względu na przeznaczenie i osobę dłużnika nie podlegają egzekucji zaliczyć należy świątynie (domy modlitwy), urządzenia świątyń (zakrystii), szaty i urządzenia liturgiczne, figury, krzyże itp., gdy dłużnikiem jest parafia jakiegokolwiek kościoła lub wyznania (zob. orzeczenie Sądu Najwyższego z 17. 11. 1969 r.).

Nie ma natomiast przeszkód, zdaniem komentatora Stanisława Rudnickiego, do obciążania zastawem rzeczy, którym przysługuje przywilej egzekucyjny wyłączenia spod egzekucji. W wypadku zastawu przedmioty te zostają obciążone przez samego dłużnika i przepisy kodeksu postępowania cywilnego o wyłączeniu spod egzekucji nie mają tu w ogóle zastosowania.

Postępowanie egzekucyjne w administracji, np. w związku z zaległościami podatkowymi, nie obejmuje zwłaszcza: rzeczy służących w kościołach i innych domach modlitwy do odprawiania nabożeństwa lub do wykonywania innych praktyk religijnych albo będących obiektami kultu religijnego, choćby były kosztownościami lub dziełami sztuki (zob. art. 8 §1 pkt 16 ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu administracyjnym w administracji — tekst jedn. Dz. U. Nr 24, poz. 151 z późn. zm.), a poza tym, podobnie jak w egzekucji sądowej, przedmiotów służących zobowiązanemu lub jego rodzinie do wykonywania praktyk religijnych oraz ubrania i przedmiotów niezbędnych do pełnienia służby lub wykonywania zawodu (zob. art. 8 §1 pkt 1, 5 i 9 wspomnianej ustawy).

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Współdziałanie państwa z Kościołami w praktyce Rejestracja Kościoła i związku wyznaniowego

Comment on this article..   See comments (2)..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word

Paweł Borecki Doktor habilitowany, pracownik Katedry Prawa Wyznaniowego Uniwersytetu Warszawskiego. Specjalność naukowa: prawo wyznaniowe. Autor artykułów i książek z zakresu prawa wyznaniowego.  Number of texts in service: 47  Show other texts of this author  Newest author's article: Państwo laickie w świetle dorobku współczesnego konstytucjonalizmu europejskiego