Kk. — Kościół przyczyniał się do rozwoju architektury, malarstwa. Istnieje przecież do dziś założona w Rzymie Papieska Akademia Nauk (powołana w 1936).

P. — Stosunek Kościoła do nauki i sztuki, jeśli nie był niechętny i przeciwny, miał poza tym jeden cel — podporządkowanie sobie tych dziedzin, aby nie rozwijały się poza wpływem kościelnym. Dlatego właśnie malarstwo jakie nam z przeszłości pozostało to głównie obrazy scenek biblijnych lub związanych ze świętymi. Na wszystko co rozwijało się poza teologią, patrzono podejrzliwie i niechętnie. Nawet na zajęcia wychowania fizycznego! Na pierwszym polskim Kongresie Eucharystycznym „Potępiono przesadny przerost sportu, który wyradza się w naszych czasach w pogański atletyzm i rekordomanię, szkodliwą dla zdrowia fizycznego i moralnego młodego pokolenia" (Gość Niedzielny, Nr 27/1930). A najwięcej niebezpieczeństw moralnych niesie zezwalanie na to dziewczętom: "Wszak wystawianie się na widok publiczny jest dla dziewcząt w najwyższym stopniu nieprzystojne… Potępiamy też z tego miejsca wychwalanie sportu" — ostrzega Pius XI w encyklice O chrześcijańskim wychowaniu młodzieży (1929)

Kk. — Pilnuj się, bo możesz się doigrać!

P. — A co, skarci mnie ksiądz ręcznie? Niedawno skazano jednego takiego katechetę. Dawniej takie metody były przez kler propagowane, jako zdrowe. Nawet w encyklice papieskiej zostało to usankcjonowane: "Głupota przywiązana jest do serca dziecięcego, ale rózga karania wypędzi ją" (Pius XI, O chrześcijańskim wychowaniu młodzieży). Tę koncepcję pedagogiczną rozwinęli jezuici, którzy nauczali rodziców w jednej ze swych broszur: "Nie odejmuj od dziecięcia karności, bo jeśli go wybijesz rózgą, nie umrze. Wybijesz go rózgą, a duszę jego z piekła wybawisz … Złem jest, kiedy rodzice nigdy nie mają odwagi dziecka swego wybić." (O wychowaniu dzieci, 1931)

Kk. — Dość tego, nie mam zamiaru udowadniać ci, że Kościół troszczył się o wychowanie i zdrowe myślenie.

P. — O tak! Rozwijano wiele pożytecznych dziedzin wiedzy. W szczególności demonologię, angelologię i temu podobne bajdurstwa. Wzorowym pomnikiem stanu w jakim kler trzymał oświatę jest pierwsza polska encyklopedia powszechnej wiedzy zredagowana w XVIII w. (!) przez pasterza Benedykta Chmielowskiego pt. Nowe Ateny, w podtytule zaznaczająca, iż zawiera "cały świat opisany z gruntu". Taką m.in. wiedzą karmiono ówcześnie szlachtę: "Czart, gdy w człeka wstępuje, ma do niego ingres którędykolwiek, najczęściej jednak przez usta", radził też jak to rozpoznać: "l. Jeśliby koźlęciny przez dni 30 jeść niechciał. 2-do. Jeśli ma oczy straszne, członki słabe. 3. Jeśli niechce mówić Psalmu … 4. Jeśli mówi językiem Cudzoziemskim nienauczonym. … 6. Od niektórych wychodzi zimny wiatr. 7. Niektórych głowa dziwnie cięży … 10. Innym brzuch się zdyma jako bęben" W innym miejscu się zastanawia: "Niektórzy Mędrkowie, co to swego zdania trzymają się, jak rzepiak kożucha, albo cudzym rozumem niedoskonałym są zwiedzeni, powiadają, że w cudzych krajach, takoto we Włoszech, Francyi, Hiszpanii, Anglii, Niemczech niemasz czarów i Upierów". Ale cóż w tym złego? "A dajmy to, że czarów, upierów nie masz w cudzych krajach, nie idzie konsekwencja, że i w Polszcze, osobliwie na Rusi niemasz ich … Indya pełna złota, dyamentów; Malabar pieprzu, a Polska go niema, chyba kupiwszy". Tak więc Indie mają złoto, choć brak im upiorów, Polska wprawdzie złota nie ma, ale ma za to upiory… Wśród haseł znajdujemy informacje o Feniksie, o Gryfach (bo jak zaznacza: "Litera Pańska o Gryfach Leuitici 11 wyraźnie wspomina"), o jednorożcu, o syrenach, wiele o smokach. Niezwykle interesujące znajdujemy tam definicje zwierząt. Np. kozy: "śmierdzący rodzaj zwierząt, w Piśmie Świętym znaczą grzesznych i potępionych, mających stać na dniu ostatnim na lewicy...", małpa: "Wielką ma antypatią, albo wrodzoną nienawiść z Żółwiem", mysz: "choć podły zwierz i mały, ale wielkiej szkody czynicielka", sfinks: "zwierz w ziemi Murzyńskiej, w kraju Troglodytów, z rodzaju małp, podobny wyższą częścią alias od głowy człekowi, z piersiami niby białogłowskiemi, kosmaty, z ogonem czarnym długim".. Najsłynniejsza jednak definicja należy do konia: "Koń — jaki jest, każdy widzi". Kler zajmował się innymi równie cennymi naukami. Kiedy na zachodzie Newton kładł podwaliny nowoczesnej fizyki, u nas w Polsce Bernardyn Tyszkowski wykładał o tym, jak tworzą się upiory, kiedy umrze ciężarna Żydówka, a w mogile zrodzi się płód. W szkołach przykościelnych, jak podaje historyk Smoleński, w XVIII w. rozważano problemy typu: "czy kobieta jest człowiekiem, czy nie?" Całe szczęście, że kaganek oświaty Kościołowi odebrany już został, że możemy się uczyć tego co jest wprawdzie mniej pobożne, ale i mniej fałszywe.

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Kilka bardzo trudnych pytań Prymat papieski

Comment on this article..   See comments (11)..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word

Mariusz Agnosiewicz Redaktor naczelny Racjonalisty, założyciel PSR, prezes Fundacji Wolnej Myśli. Autor książek Kościół a faszyzm (2009), Heretyckie dziedzictwo Europy (2011), trylogii Kryminalne dzieje papiestwa: Tom I (2011), Tom II (2012), Zapomniane dzieje Polski (2014).  Private site  Number of texts in service: 952  Show other texts of this author  Number of translations: 5  Show translations of this author  Newest author's article: Oceanix. Koreańczycy chcą zbudować pierwsze pływające miasto