Author of this text: Massimo Polidoro

Translation: Marek Bończak

Chodzi o dość powszechne doświadczenie „przebłysków" telepatycznych (na przykład: myślę o przyjacielu, którego dawno nie widziałem i spotykam go kilka minut później), „ostrzegawczych" snów, czy różnych odmian deja vu. Są to przeżycia, które mogą mieć tysiące wytłumaczeń „normalnych" (Alcock, 1981; Marks & Kammann, 1980; Neher, 1980; Red, 1972; Zusne & Jones, 1982), a które — zważywszy na ich duży ładunek emocjonalny — mogą wydać się „paranormalne" ludziom, którzy nie dysponują niezbędnymi środkami interpretacyjnymi. Duża liczba sondaży (Alcock, 1981, Evans, 1973; Irwin, 1985; McConnel, 1977; Sheils & Berg, 1977) wykazała, że doświadczenia osobiste tego typu stanowią podstawową motywację rozmówców dla ich wiary w fenomeny parapsychologiczne.

Ci, którzy mieli podobne doświadczenia, nie uzyskując łatwego dostępu do odpowiedzi od tych, którzy powinni ich udzielić, na przykład psychologów, zwracają się ku parapsychologii. Tu uzyskują wiele „odpowiedzi" na bazie ESP, czy PK, które tak naprawdę niczego nie tłumaczą, pozostawiając w nienaruszonym stanie tajemnicę, która otacza wspomniane doświadczenia. Z drugiej strony sami psychologowie, którzy reprezentują grupę naukowców bardziej sceptycznych, w stosunku do swych kolegów ze środowiska nauk przyrodniczych i humanistycznych (Wagner i Monnet, 1979), nie są całkowicie odporni na dezinformację. Seria sondaży przeprowadzona przez Pettera (1996) wśród studentów pierwszego roku psychologii wykazały, że każdego roku procent tych, którzy uważają telepatię za rzeczywisty fenomen waha się w okolicach 55%, zaś tylko 10% respondentów jest sceptyczna.

Blackmore (1988) argumentuje, że parapsychologia niełatwo osiągnie sukces w swych badaniach dążących do udowodnienia istnienia fenomenów paranormalnych. Mimo to, mogłaby ona mieć ważny wkład w naukę, badając pozornie paranormalne doświadczenia. Jak wspomniałem wcześniej, mimo że brakuje dowodu na prawdziwość zjawisk paranormalnych, to z pewnością niektórzy ludzie przeżywają je właśnie jako prawdziwe. Ta zmiana przedmiotu mogłaby stać się sposobem zachowania parapsychologii, jako autonomicznej dziedziny naukowej.

Jednak ten rodzaj przekształcenia parapsychologii nie wydaje się być realny. Większość parapsychologów uznaje definitywne udowodnienie istnienia fenomenów paranormalnych za jedyny cel ich działalności. Począwszy od Rhina, parapsychologowie nie poszukiwali nowych fenomenów, które poszerzyłyby bazę poznawczą istniejących nauk. Chcieli oni wykazać, że osoby ludzkie, ich duch posiada niektóre cechy, które z zasady nie mogą być uchwycone przez ortodoksyjne prawa naukowe.

Pozwólmy zatem, aby parapsychologia podążała swoją drogą w nikłej nadziei, że uda się jej ostatecznie udowodnić istnienie psi. Pozostaje nieosadzona sfera badań budząca ogromne zainteresowanie społeczne: doświadczenia a-normalne. To jest właśnie pole do popisu psychologii poznawczej. Należałoby zacząć od usystematyzowania i zebrania w jedną gałąź nauki wiedzę psychologiczną i neuropsychologiczną dotyczącą fenomenów uznawanych za a-normalne, takie jak: doświadczenia z zakresu ESP, deja vu, paramnezja, hiper-wrażliwość, widzenia duchów, hipnoza, doświadczenia „poza ciałem" (out-of-body experiences), doświadczenia z granicy śmierci (near-death experiences).

Inne kierunki badań mogą polegać nie tylko na zrozumieniu przebiegu tego rodzaju doświadczeń, lecz również przyczyn, dla których ludzie interpretują je jako paranormalne. Chodzi zatem o rozszerzenie obszaru badań o tematykę błędów w rozumowaniu, zaburzeniapamięci, świadectwa „na własne oczy" i systemów wierzeń.

Prawdę mówiąc, już u zarania psychologii zaczęto coś robić w tym kierunku: Lehmann (1893) i Jastrow (1900) byli jednymi z pierwszych, którzy zajęli się psychologią doświadczeń a-normalnych, wewnątrz ówczesnej dyscypliny psychologicznej. Z nadejściem nowego wieku zainteresowanie psychologów zwróciło się ku fenomenom, które można było zbadać bardziej obiektywnie, pozostawiając w tle kwestie związane z anomaliami. Trzeba było czekać niemal siedemdziesiąt lat (Reed, 1972), aby przeczytać nowy tekst poświęcony niezwykłym doświadczeniom psychologicznym, i od niedawna psychologia doświadczenia a-normalnego, czy psychologia niezwykłego, rozwija się wreszcie jako prawdziwa dziedzina psychologii poznawczej (Alcock, 1981; Della Sala, 1999; Marks & Kamman, 1980; Neher, 1980; Reed, 1972; Zusne & Jones, 1982).

Poszerzenie pracy psychologów również na te argumenty stanowi podwójny pożytek: dla opinii publicznej, która wreszcie znajdzie wytłumaczenie dla wielu fenomenów powszechnie uważanych za paranormalne, jak również dla parapsychologów. Ci ostatni tylko by na tym skorzystali: gdyby odkryto, że nie istnieje żadne psi, mimo wszystko dowiedziano by się wiele na temat doświadczeń i wierzeń ludzkich. Natomiast jeśli pewnego udowodni się, że psi istnieje, uda się to jedynie wówczas, gdy psychologia odrzuci wszelkie wytłumaczenia normalne.

*

Bibliografia

• Alcock, J. E. (1981). Parapsychology: science or magic?, Pergamon.
• Alcock, J. E. (1987a). A comprehensive review of major empirical studies in parapsychology involving random event generators or remote viewing. In: Enhancing human performance: issues, theories and techniques, vol. 2, ed. D. Druckman & J. Swets. National Academy Press.
• Alcock, J. E. (1987b). Parapsychology: Science of the anomalous or search for the soul? Behavioral and Brain Sciences, 10, 553-643.
• Alcock, J. E. (1989). Science and supernature, Prometheus.
• Alcock, J. E. (1993). Il futuro della parapsicologia. Scienza & Paranormale, 2/3, 60-67.
• Beloff, J. e D. Bate (1971). An attempt to replicate the Schmidt findings, Journal of the Society for Psychical Research, 46, 21-31.
• Bem, D. J., & Honorton, C. (1994). Does psi exist? Replicable evidence for an anomalous process of information transfer. Psychological Bulletin, 115, 4-18.
• Blackmore, S. (1988). Do we need a new psychical research? Journal of the Society for Psychical Research, 55, 45-49.
• Boring, E. G. (1955). The present status of parapsychology, American Scientist, 43, 108-117.
• Caulkins, J. (1980). Comments. Zetetic Scholar, 6, 77-80.
• Della Sala, S. (1999, in stampa). Mind myths: exploring everyday mysteries of the mind and brain, Wiley.
• Evans, D. (1973). Parapsychology: what the questionnaire revealed. New Scientist, 57, 209.
• Gray, T. (1984). University course reduces belief in the paranormal. The Skeptical Inquirer, 8, 247-51.
• Hansel, C. E. M. (1966). ESP A scientific evaluation, Charles Scribner's Sons.
• Honorton, C. (1978). Psi and internal attention states: information retrieval in the ganzfeld. In: Shapin, B. e L. Coly, ed. Psi and states of awareness, Parapsychology Foundation.
• Honorton, C. (1985). Meta-analysis of psi ganzfeld research: a response to Hyman. Journal of Parapsychology, 49, 51-86.
• Hyman, R. (1977). Psychics and scientists: „Mind-reach" and remote viewing. The Humanist, 37, 6-20.
• Hyman, R. (1981). Further comments on Schmidt's Pk experiments. The Skeptical Inquirer, 5, 34-40.
• Hyman, R. (1985). The ganzfeld psi experiment: a critical appraisal. Journal of Parapsychology, 49, 3-49.
• Hyman, R. e C. Honorton (1986). A joint communique: the psi ganzfeld controversy. Journal of parapsychology, 50, 351-364.
• Hyman, R. (1989). The elusive quarry, Prometheus.
• Hyman, R. (1994). Anomaly or artifact? Comments on Bem and Honorton. Psychological Bulletin, 115, 19-24.
• Hyman, R. (1995). Evaluation of the program on anomalous mental phenomena. Journal of Parapsychology, 59, 321-351.
• Irwin, H. J. (1985). A study of the measurement and the correlates of paranormal belief. Journal of the American Society for Psychical Research, 79, 301-26.
• Jahn, R. G., R. D. Nelson e B. J. Dunne (1985). Variance effects in REG series score distributions, relazione presentata al congresso della Parapsychological Association, Tufts University, Medford, Mass.
• Jastrow, J. (1900). Fact and fabe in psychology, Houghton Mifflin.
• Lehmann, A. (1898). Aberglaube und Zauberei, Enke.
• Marks, D. & Kammann, R. (1978). Information transmission in remote viewing experiments. Nature, 272, 680-81.
• Marks, D. & Kammann, R. (1980). The psychology of the psychic. Buffalo, NY: Prometeheus.
• Markwick, B. (1978). The Soal-Goldney experiments with Basil Shackleton: new evidence of data manipulation, Proceedings of the Society for Psychical Research, 56, 250-280.
• McClenon, J. (1982). A survey of elite scientists: their attitudes toward ESP and parapsychology. Journal of Parapsychology, 46, 127-152.
• McConnell, R. A. (1977). The resolution of conflicting beliefs about the ESP evidence. Journal of Parapsychology, 41, 198-214.
• Morris, R. L. (1991). Editorial essay: parapsychology in the 1990's, European Journal of Parapsychology 8, 1-26.
• Neher, A. (1980). The psychology of trascendence, Prentice-Hall (trad. it. 1991, La psicologia della trascendenza, Franco Muzzio Editore).
• Otis, L. e Alcock, J. E. (1982). Factors affecting extraordinary belief. Journal of Social Psychology, 118, 77-85.
• Palmer, J. (1985). Progressive skepticism: a critical approach to the psi controversy. Paper presented at the 11th annual meeting of the Society for Philosophy and Psychology, Toronto.
• Palmer, J. (1986). Progressive skepticism: a critical approach to the psi controversy. Journal of Parapsychology, 50, 28-42.
• Petter, G. (1996). Incantati dalla telepatia, Psicologia Contemporanea, 135, 58-63.
• Polidoro, M. (1998). L'illusione del paranormale, Franco Muzzio Editore.
• Polidoro, M. (1999, in stampa). It's all in the mind. In: Della Sala, S., ed. Mind myths: exploring everyday mysteries of the mind and brain, Wiley.
• Reed, G. (1972). The psychology of anomalous experience, Hutchinson University Library.
• Rhine, J. B. (1934/1973). Extrasensory perception (ed. riveduta), Bruce Humphries.
• Schmidt, H. (1969). Quantum processes predicted?, New Scientist, 44, 114-115.
• Schmidt, H. (1971). Mental influence on random events, New Scientist, 24 giugno.
• Sheils, D. e P. Berg (1977). A research note on sociological variables related to belief in psychic phenomena. Wisconsin Sociologist, 14, 24-31.
• Targ, R. e K. Harary (1984). The mind race, Random House.
• Targ, R. e H. Puthoff (1974). Information transmission under conditions of sensory shielding. Nature, 251, 602.
• Taylor, J. e E. Balanovski (1979). Is there any scientific explanation of the paranormal? Nature, 279, 631-33.
• Thalbourne, M. A. (1982). A glossary of terms used in parapsychology, Heinemann.
• Thouless, R. H. (1942). The present position of experimental research into telepathy and related phenomena. Proceedings of the Society for Psychical Research, 43, 24-37.
• Thouless, R. H. (1971). Experiments on psi self-training with Dr. Schmidt's pre-cognitive apparatus, Journal of the Society for Psychical Research, 46, 15-21.
• Utts, J. (1991). Replication and meta-analysis in parapsychology. Statistical Science, 6, 363-403.
• Utts, J. (1995). An assessment of the evidence for psychic functioning. Journal of Parapsychology, 59, 289-320.
• Wagner, M. H. e M. Monnet (1979). Attitudes of college professors towards extrasensory perception, Zetetic Scholar, 5, 7-16.
• Wolman, B. ed. (1977). Handbook of Parapsychology, Van Nostrand Reinhold.
• Zusne L. e W. H. Jones (1982). Anomalistic psychology, Lawrence Erlabaum Associates.

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Sceptyk i czarownik. 11 sekretów wróżbitów i... polityków Po drugiej stronie mózgu

Comment on this article..   See comments (3)..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word

Massimo Polidoro Badacz zjawisk paranormalnych, pisarz, wykładowca i współzałożyciel CICAP, grupy włoskich sceptyków.  Private site  Number of texts in service: 5  Show other texts of this author  Newest author's article: SHC. W poszukiwaniu cudownego samospalenia