Islam w Rosji

Tak więc Tatarstan i sytuacja w tej republice mają olbrzymie znaczenie dla rozwoju islamu na terytorium dzisiejszej Rosji. Przede wszystkim — gospodarka, pewna doza sekularyzacji (wynikająca zarówno z historii jak i z koegzystencji na obszarach wielokulturowych, multi-religijnych i zróżnicowanych etnicznie), wybór arystotelesowskiej „drogi środka" — nie zasady; wszystko albo nic — to są zasady kojarzone z"europejskością". Elity tatarskie, mając świadomość siły gospodarczo-kulturowo-cywilizacyjno-historycznej Tatarstanu (jako „centrum" diaspory tatarskiej na terenie Rosji ^{[ 16 ]} i poza nią oraz jej roli i znaczenia) idą niesłychanie pragmatyczną i konsekwentną drogą przypominającą Katalończyków, Szkotów czy mieszkańców Flandrii. Czyli raz jeszcze: Europa …… A islam jest jednoznacznym wyznacznikiem zarówno tożsamości tego narodu (obok języka) jak i jego odrębności. Na ile ta odrębność się w przyszłości zmaterializuje zależy to zarówno od sytuacji wewnętrznej Rosji- przede wszystkim ekonomicznej — jak i trendów światowych. Jak na razie ogólny „klimat" sprzyja segmentyzacji, rozdrobnieniu wszelkich większych organizmów państwowych. Przykłady wcześniej wymienionych: Katalonii, Szkocji czy Flandrii, a ponadto — Kraju Basków, Rep. Serbskiej w Bośni, Korsyki, Walii, Prowansji, Lombardii czy ostatnio: Wojwodiny i Żmudzi — są tu niezwykle charakterystyczne, świadczące o tym, iż tendencje separatystyczne, odśrodkowe i dezintegracyjne (biegnące po kulturowych, religijnych czy narodowych „liniach nieciągłości") są nie tylko immanentnym czynnikiem charakteryzującym sytuację Federacji Rosyjskiej.

Problem Tatarów można jednak wygrywać także „w inną" stronę. Na terenie poradzieckim znajduje się także ich drugie, autochtoniczne miejsce zamieszkania: Krym (Ukraina). Religijne i kulturowe związki (w ramach kontaktów centrum - diaspora) Kazania i Bakczysaraju są nader silne — w kontekście jednoczenia środowisk muzułmańskich na obszarze b. ZSRR ^{[ 17 ]}. Ludność tatarska stanowi co prawda jedynie ok. 11 % mieszkańców Krymu (ponad 65 % to Rosjanie), ale ów problem może być w przyszłości wykorzystywany także przez Moskwę jako forma nacisków na Kijów.

Obecność tatarskiej kultury, religii oraz aktualnego znaczenia (i dokonań) Tatarów na polu cywilizacyjnym w całej przestrzeni poradzieckiej i w Rosji (pojmowanej zarówno jako byt państwowy jak i w sensie duchowym, kulturowym, religijno-społecznym, mentalnym — czyli wg projektów m.in. A.Sołżenicyna czy F.Dostojewskiego) wymusza dziś inne, nowatorskie i niespotykane w dotychczasowych dziejach cywilizacji prawosławno-rosyjskiej spojrzenie na te zagadnienia. Dotyczy to zwłaszcza tez i przewidywań rozwoju sytuacji na obszarze Federacji Rosyjskiej (i w krajach tzw. „bliskiej zagranicy") proponowanych przez ortodoksyjno-narodowe „think tanki": klasycznym reprezentantem takiego widzenia przyszłości jest A.Dugin (ale też i N.Narocznickaja czy S.Karaganow — oboje naukowcy z tytułami profesorów, bliscy Kremlowi, prawicowej proweniencji - wpisują się w ów trend) mówiący jawnie o cywilizacji prawosławno-tatarskiej jako „lepiszczu" przyszłej, imperialnej, (ale już w sensie metafizycznym, mistycznym i cywilizacyjno-kulturowym) Rosji. Nie prawosławie-islam, ale tożsamość prawosławno-tatarska. Znamienne są to głosy.

Kolejnym, znanym z innych krajów europejskich, problemem, przed którym stoi Rosja w tej materii jest demografia. Rodziny muzułmanów rosyjskich — tak jak w Niemczech Turcy, we Francji przybysze z Maghrebu a we Włoszech z Somalii, Libii czy Afryki Równikowej itp. — są wielopokoleniowe, wielodzietne. To stąd pochodzi głównie przyrost naturalny mieszkańców Federacji ^{[ 18 ]}. Niektóre przewidywania i trendy wskazują, iż Rosja może się stać w przyszłości krajem islamskim, z wiodącą rolą religii Proroka Mahometa. Ten sam problem (i perspektywę) mają również kraje zachodniej Europy — zwłaszcza Francja, Niemcy czy Wielka Brytania.

Na zakończenie warto podać dwa fakty pokazujące rosnącą rolę islamu w Rosji. Otóż od 2005 jest ona państwem-obserwatorem w Organizacji Konferencji Islamskiej, stałego forum państw muzułmańskich zbierających się i radzących nad problematyką muzułmanów na świecie (jest to organizacja rządów, afiliowana przy ONZ-cie) ^{[ 19 ]}. To kolejny dowód na rosnącą rolę islamu w Rosji i apetyty Kremla na odgrywanie liczącej się roli w świecie muzułmańskim.

Ponadto w roku 2007 otwarto w Moskwie pierwszy szpital dla wyznawców religii Proroka Mahometa, zorganizowany wg szariji. Zgodnie z prawem religijnym lekarze unikają podawania leków zawierających alkohol, a bezalkoholowe specyfiki sprowadza się z rejonu Zatoki Perskiej. Oddzielnie funkcjonująoddziały dla mężczyzn i kobiet. Dotyczy to także terapii - kobiety są diagnozowane i prowadzone przez lekarzy-kobiety, mężczyźni — przez lekarzy-mężczyzn. W czasie jakichkolwiek badań ginekologicznych obecny przy tym musi być mąż, ojciec lub najstarsza kobieta z rodziny. Pacjentom podaje się wyłącznie jedzenie z certyfikatem potwierdzającym zachowania muzułmańskich przepisów pokarmowych. Cały personel płci żeńskiej pracujący w szpitalu musi zasłaniać włosy chustą (hidżab). Roczna opłata za korzystanie z porad tej placówki wynosi ok. 500 dolarów.

Jednak opisane sytuacje niepokoją nacjonalistów rosyjskich i prawosławnych ortodoksów. Zresztą ekstremiści z obu stron istnieją i często dają znać o sobie; obok licznych napadów bojówek rosyjskich skrajnych „narodowców" na imigrantów z Kaukazu czy muzułmanów (na kobiety z hidżabem, strój reprezentantów republik środkowo-azjatyckich etc.) uaktywnili się ostatnio w sposób spektakularny radykałowie muzułmańscy — w listopadzie 2009 roku zamordowany został moskiewski duchowny D.Sysojew, opiekujący się wspólnotą konwertytów z islamu na prawosławie (głównie wywodzących się z ludności pochodzenia tatarskiego). Ten mord wywołał w środowiskach prawosławnych całej Rosji oburzenie, zgrozę oraz głosy rewanżystowskie: potępił go również oficjalnie Mufti Moskwy.

Jak więc widać koegzystencja prawosławia z islamem na ogromnym terytorium Rosji nie przebiega zawsze w sposób zgodny, tolerancyjny i z wzajemnym zrozumieniem (jakby tego chcieli religijni przywódcy obu wspólnot). Grają tu bowiem role nie tylko historia czy współczesne interesy polityczno-społeczne, ale i kultura, mentalność, ludzkie namiętności czy przypadłości, a nawet tendencje o wymiarze uniwersalnym, globalnym czy zachodzące choćby w skali świata islamu. Nie jest to na pewno sytuacja jednoznaczna jak próbuje się to pokazać często w Polsce. Widać w niej bowiem ogólnoeuropejskie trendy, procesy czy zarzewia konfliktów. To współistnienie na obszarach Federacji Rosyjskiej będzie na pewno miało wielkie znaczenie dla sytuacji społeczno-politycznej, cywilizacyjnej i między religijnej na olbrzymich obszarach Eurazji (a może nawet i świata).

[ 17 ] W Kazaniu nie brak jest radykałów stawiających sprawę języka tatarskiego (w zapisie łacińskim), odrębności kulturowej Tatarów w kontekście wiary religijnej — islamu, w zdecydowanej opozycji do Rosji, Rosjan i prawosławia. Mówi się w tym kontekście o utworzeniu islamskiego frontu narodowego na terenie poradzieckim — jako emanacja muzułmańskiej ummy. Np. organizacja Milli Mejlis (uzurpująca sobie reprezentowanie Tatarów i innych ludów tatarskiego pochodzenia na terenie poradzieckim) stawia sobie za cel samodzielność i odrębność Tatarstanu od Federacji. Wystąpiła m.in. ze stosownym orędziem do ONZ-tu i Parlamentu Europejskiego. Ich zdaniem "450 lat temu Tatarstan nielegalnie stał się kolonią Rosji".

[ 18 ] Wg ogłoszonych danych na ten temat za rok 2008 po raz pierwszy od wielu lat liczba mieszkańców Rosji się zwiększyła — do tej pory był obserwowany od chwili rozpadu ZSRR spadek liczby ludności Federacji — jednak ów przyrost pochodzi głównie z rodzin muzułmanów, zwłaszcza kaukaskich. Rodziny tatarskie i baszkirskie są silniej zlaicyzowane, często występują tu także małżeństwa mieszane — zwłaszcza dotyczy. to Rosjan (w tych przypadkach wiąże się to często z przejściem małżonka na prawosławie).

[ 19 ] O członkostwo w OKI — na razie w formie obserwatorów — starają się Indie i Filipiny (mające również wojownicze mniejszości muzułmańskie na swoich terytoriach).