W Królu Arturze pelagianizm nie jest wątkiem pobocznym, ale jednym z głównych, przenikających cały film. Na samym początku widzimy małego Artura, jak wykonuje gliniany medalion z podobizną Pelagiusza. Jest to wyraz jego szacunku dla wychowawcy. Chwilę później pojawia się sam Pelagiusz — obładowany tobołkami wyjeżdża nauczać do Rzymu i przyszedł pożegnać się ze swym podopiecznym. W ich ostatniej rozmowie padają oczywiście słowa o wolnej woli (zostaniesz dowódcą Sarmatów — jeśli tak zdecydujesz), młody Artur pyta się, jak można mówić o wolnej woli tych, którzy przymusowo wcielani są do wojska, na co Pelagiusz odpowiada: „- Zawsze jest tak, że niewielu poświęca się dla dobra większości, świat nie jest idealnym miejscem, ale być może ludzie tacy jak ty, ja czy oni możemy próbować to zmieniać".

Ponownie spotykamy się z Pelagiuszem, kiedy biskup Germanus zatrzymuje się na dworze dorosłego już Artura. Ten kurtuazyjnie udostępnia mu własne pokoje. Wówczas Germanus odnajduje medalion z podobizną Pelagiusza, odkrywając tym samym, że bohaterski dowódca jest najpewniej heretykiem. Niszczy medalion ze wzgardą. Przypomnijmy, że historyczny Germanus wysłany został do Brytanii celem zwalczania herezji pelagiańskiej (w filmie nie jest to specjalnie podkreślone). Sarmaccy rycerze Artura, przymusowo wcieleni na 15-letnią służbę na rzecz Rzymu, z rąk biskupa mają otrzymać dokumenty potwierdzające zwolnienie ze służby, a tym samym bilet do wolności. Dochodzi do spotkania biskupa z rycerzami przy Okrągłym Stole. Sam stół, który tak skonsternował biskupa i towarzyszącego mu księdza, jest również uzasadniany pelagiańsko: „- Artur mówi, że aby człowiek był człowiekiem najpierw musi być równy z innymi" — wyjaśnia jego pomocnik. Głównym przedmiotem dyskusji przy Okrągłym Stole jest wiara rycerzy.

Germanus: — Papież pyta, czy rycerze nawrócili się już na Chrystusa?
Artur: — Wyznają religie swoich przodków, nigdy tego nie kwestionowałem.

Germanus wyjaśnia, że pogaństwo papież może jeszcze ścierpieć. Większy problem jest z odkrytym medalionem Artura.

Germanus: — Czy twoja droga do Boga wiedzie przez nauki Pelagiusza?
Artur: — Był dla mnie drugim ojcem. Jego nauki o wolnej woli i równości wywarły na mnie ogromny wpływ. Oczekuję naszego spotkania w Rzymie.

Zapewne ostatnie, czego mógł sobie życzyć pogromca herezji pelagiańskiej to spotkanie sławnego dowódcy z przeklętym Pelagiuszem. Zamiast dokumentów zwolnienia ze służby, rycerze Artura dostają „rozkaz ostatniego dnia": de facto misję samobójczą, z której nie wszyscy powrócą.

Również pozostali Rycerze Okrągłego Stołu wydają się być przesiąknięci pelagianizmem. Nie ma w nich fatalizmu ani poczucia uzależnienia od jakichś sił nadludzkich (Bors: „- Jestem wolnym człowiekiem, sam wybiorę swój los"; Lancelot, bez wiary w swój powrót do wolności, wie, że zginie walcząc z Arturem, ale: „- Z nadzieją, że będzie to bitwa, którą sam wybiorę").

Pelagianizm pojawia się również w rozmowach Artura z Guinevere: „- Nie ma przeznaczenia, jest tylko wolna wola" — mówi Artur. Innym razem:
Artur: — Pelagius pewnego razu powiedział mi: nie ma gorszej śmierci, niż ta, kiedy umiera nadzieja.
Guinevere: — Ty i ja nie jesteśmy delikatnymi ludźmi żyjącymi w wierszach. Ciąży na nas przekleństwo i błogosławieństwo czasów, w których żyjemy.
Artur: — Być może przekleństwo to nasza wina, zaś błogosławieństwo...

Akcenty te są tak intensywne, że z powodzeniem można uznać ten obraz za hymn na cześć wolnej woli i możliwości kształtowania przez człowieka własnego losu.

W końcu okazuje się jednak, że arturiański pelagianizm został zniszczony, że chrześcijaństwo w które wierzył Artur, nie będzie rzymskim chrześcijaństwem:
Artur: — Pelagiusz jest teraz w Rzymie nauczając, że wszyscy są wolni i równi i że każdy z nas ma prawo do wyboru własnego przeznaczenia.
Alekto: — Naucza? jak? Zabito Pelagiusza rok temu. Germanus i inni zostali potępieni w jego naukach. Ekskomunikowali go więc, po czym zabili. Rzym o którym mówisz już nie istnieje, poza twoimi snami.

Tym samym Artur, który jest pół Rzymianinem, nie ma już po co wracać do swego ukochanego Rzymu. Brytania jest ostatnim bastionem wolności. Zostaje na Wyspie, walcząc na czele Brytów (Piktów) przeciwko Sasom, po czym zaślubia Piktyjkę Guinevere i zostaje przez Merlina ogłoszony królem.

Król Artur to film o rozczarowaniu Rzymem i upadku „pelagiańskiego snu chrześcijaństwa". Jeśli zgodzimy się z tym, że pelagianizm był wielką straconą szansą Europy, to i Króla Artura, który prawdopodobnie pierwszy raz w dziejach kinematografii tak wiele powiedział o tej „herezji" i bardzo sprawnie połączył ją z wartościami współczesnego Europejczyka, należy uznać za dzieło ważne i wartościowe.

Guinevery „Rzym jest martwy!" — pozostaje aktualne tak w 467, jak i w 2010 roku...

See other sites: Zbaw się sam

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Świat według niepalącego - studium obłędu Genialne Homo sapiens?

Comment on this article..   See comments (34)..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word

Mariusz Agnosiewicz Redaktor naczelny Racjonalisty, założyciel PSR, prezes Fundacji Wolnej Myśli. Autor książek Kościół a faszyzm (2009), Heretyckie dziedzictwo Europy (2011), trylogii Kryminalne dzieje papiestwa: Tom I (2011), Tom II (2012), Zapomniane dzieje Polski (2014).  Private site  Number of texts in service: 952  Show other texts of this author  Number of translations: 5  Show translations of this author  Newest author's article: Oceanix. Koreańczycy chcą zbudować pierwsze pływające miasto