Author of this text: Ed Yong

Translation: Krzysztof Achinger

Nadal pamiętam bardzo wyraźnie szczegóły mojego ślubu, od ułożenia kwiatów poprzez wygląd zaproszeń do treści mojego przemówienia. Mogę także z łatwością przywołać uczucia radości, nadziei oraz spełnienia. Owe emocjonalne wspomnienia bardzo zlewają się z wspomnieniami samych wydarzeń, ale nie są jednym i tym samym. Nowe badanie sugeruje, że, jak każdy z nas, ja również zapamiętałem owe emocjonalne wspomnienia niezależnie od opartych na faktach aspektach tamtego dnia.

Typowym jest, że szczęście przeżywane w dniu ślubu, lub smutek w obliczu śmierci, stają się nierozerwalnie złączone ze szczegółami danych zdarzeń, gdy ciągle odtwarzamy je w naszych głowach. Aby zobaczyć prawdziwy podział między zdarzeniem emocjonalnym a emocją, którą wywołuje, musisz stworzyć bardzo specyficzne warunki. Justin Feinstein z University of Iowa College of Medicine odkrył je — mózgi cierpiących na amnezję pacjentów.

Feinstein pracował z grupą pięciu pacjentów, którzy cierpieli na rzadką przypadłość zwaną amnezją następczą, tę samą, która dotknęła bohatera Memento. Wszyscy pacjenci doznali poważnego uszkodzenia obu półkul hipokampu, części mózgu, która jest istotna dla pamięci długoterminowej. W wyniku uszkodzenia nie mogli oni tworzyć żadnych długotrwałych wspomnień od momentu, w którym doszło do uszkodzenia mózgu. Przez resztę życia nowe fakty i doświadczenia będą dla nich jak szept na wietrze, brzmieć przez chwilę zanim ponownie zanikną.

Jednakże okazuje się, że pacjenci ci mogą zachować uczucia szczęścia lub smutku długo po tym, jak zapomnieli o wydarzeniach, które były bezpośrednią przyczyną uczuć. Feinstein poprosił pięcioro pacjentów o to, by oglądali klipy wideo, które albo przedstawiały tragiczne sceny straty bądź śmierci, albo komediowe sceny humoru i śmiechu.

Około 5-10 minut po obejrzeniu klipu, każdy pacjent robił test dotyczący tego, co widział. Mimo tak krótkiej przerwy, cierpiący na amnezję mieli znikomą lub żadną pamięć o klipach. Co najwyżej pamiętali garść szczegółów, a niektórzy nie pamiętali niczego. Grupa pięciorga ludzi, u których hipokamp nie był uszkodzony, nie miała takich problemów; pamiętali 6 do 8 razy więcej szczegółów niż cierpiący na amnezję.

Odpowiedzieli również na szczegółowy kwestionariusz dotyczący ich obecnych uczuć przed obejrzeniem klipów, tuż po, zaraz po teście pamięciowym i po raz ostatni po upływie pół godziny. Wyniki bardzo się różniły. Wszystkie pięć osób, które cierpiało na amnezję, zareagowało we właściwy sposób, krzywiło się i płakało podczas smutnych klipów oraz uśmiechało się na widok tych wesołych. Nawet później, gdy ich wspomnienia treści filmów ulotniły się, nadal pozostawali pod wpływem wywołanych przez nie emocji przynajmniej przez pół godziny. Nawet ci z najcięższym uszkodzeniem zdołali zachować emocje.

Oczywiście, gdy do dyspozycji masz tylko pięcioro pacjentów (a pacjentów z amnezją następczą nie jest łatwo znaleźć) statystyka nie działa na twoją korzyść. Feinstein zdaje sobie z tego sprawę, ale zauważa, że każdy z cierpiących na amnezję wykazał ciągłość emocji. Weźmy pod uwagę jedną z pacjentek, znaną jako Am1. Smutne klipy naprawdę ją poruszyły i płakała przez kilka minut. Później nie mogła sobie przypomnieć najmniejszego szczegółu, ale jej smutek trwał  ponad pół godziny.

Oddzielenie wspomnień emocjonalnych od faktycznych wydaje się być całkowicie sprzeczne z intuicją, a Feinstein podkreśla, że byłoby trudniej, o ile w ogóle możliwe, dostrzec różnicę u osób bez amnezji. Obecnie nie wiemy jak długo trwają wspomnienia emocjonalne, ale ważne jest, że mogą one być oddzielone od wspomnień faktycznych. Nie wiemy też jak cierpiący z powodu amnezji przechowują wspomnienia emocjonalne; być może stan ich ciała nasuwa podpowiedź.

Niemniej wyniki te wspierają fascynujące i błędnie interpretowane badanie, o którym pisałem rok temu, a które wykazało, że lek zwany propanololem był w stanie wymazać emocje związane ze strasznymi wspomnieniami. Merel Kindt wyszkoliła ochotników, by bali się ilustracji pająków parując je z wstrząsami elektrycznymi. Po podaniu propanololu nadal spodziewali się wstrząsu elektrycznego, gdy widzieli ilustrację pająka, ale nie powodowało to u nich lęku. Lek nie wymazał wspomnienia, ale stępił emocje.

Kindt opisała badanie Feinsteina, jako „fascynujące" i twierdzi, że „dane są zbieżne z naszymi wynikami". Jednak wynikiem, który naprawdę przykuł jej uwagę, był fakt, że smutne wspomnienia trwały znacznie dłużej u cierpiących na amnezję niż u zwykłych ochotników. Jedna z pacjentek, Am2, opisała swoje uczucia w wywiadzie przeprowadzonym po eksperymencie. Powiedziała: „To nie to samo, co uczucie szczęścia lub zadowolenia. Po prostu jakbyś je akceptował. Nie martwisz się o to, dlaczego tak jest. Bardziej przypomina to negatywne uczucia… gdy czuję się naprawdę smutna, muszę się dowiedzieć dlaczego". Dodaje: „One nie przemijają".

Feinstein sugeruje, że emocje pozostają, ponieważ pacjenci nie rozumieją dokładnie, dlaczego czują się smutni. Pozbawieni wiedzy nie potrafią poradzić sobie ze swoimi uczuciami. Kindt mówi, że można by to łatwo sprawdzić podając ochotnikom jasne wytłumaczenie ich przedłużającego się smutku i nie rozumie, dlaczego tego nie uczyniono. „Niemniej — powiada — dane są silne".

Ma to duże znaczenie dla sposobu leczenia osób z zaburzeniami pamięci. Sugeruje to, że coś może wpływać na nastrój osoby, powiedzmy, z chorobą Alzheimera nawet, jeżeli zapomniała ona o samym wydarzeniu. Taka osoba może szybko zapomnieć wizytę krewnego lub śmieszny dowcip, ale dobry nastrój może trwać długo po tym, jak krewny wyszedł, a sedno dowcipu zostało zapomniane.

Z drugiej strony Feinstein pisze: „Rutynowe zaniedbania pracowników domów opieki mogą powodować, że pacjent będzie odczuwał smutek, frustrację i samotność (nawet, gdy pacjent nie będzie pamiętać dlaczego)". Dodaje: "Dostarczamy wyraźnego dowodu, który pokazuje, że powody, aby traktować pacjentów z amnezją z należytym szacunkiem i powagą wykraczają poza zwykłą ludzką moralność".

Badania takie jak to pokazują, że wymyślny świat Nieskończonej słoneczności niezakłóconego umysłu to fikcja. Wymazanie bolesnego wspomnienia może nie wymazać emocji z nim związanych. W rzeczywistości może pogorszyć sytuację, która ma konsekwencje związane z leczeniem nakierowanym na selektywne wymazywanie bolesnych wspomnień u, powiedzmy, ludzi cierpiących na zespół stresu pourazowego.

Pamiętajmy, że pacjenci Feinsteina dłużej niż zwykle przeżywali negatywne uczucia, ponieważ nie mogli sobie przypomnieć, co było ich przyczyną. Jeżeli ten efekt występuje ogólnie, to może oznaczać, że wymazywanie negatywnych wspomnień może mieć paradoksalnie odwrotny efekt wydłużania (raczej niż skracania) nieprzyjemnych uczuć.

Przypis: Rzadko się zdarza, aby tekst naukowy był tak przystępnie napisany, że cytuję spore jego fragmenty, gdyż moje własne ujęcie nie byłoby tak elokwentne. Równie rzadko zdarza się, aby etyczne i społeczne konsekwencje badania zajmowały tak znaczną część dyskusji, a nie jak to zwykle bywa, były wrzucane gdzieś w końcowych liniach tekstu. Czapki z głów przed Feinsteinem i współautorami tekstu, Melisą Duff i Daniel Tranel za ich wysiłek.

Źródło: PNAS

Tekst oryginału

Discover/Not Exactly Rocket Science, 13 kwietnia 2010r.

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Sam Harris kontra Sean Carroll Człowiek się zwierza

Comment on this article..   See comments (4)..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word

Ed Yong Mieszka w Londynie i pracuje w Cancer Research UK. Jego blog „Not Exactly Rocket Science” jest próbą zainteresowania nauką szerszej rzeszy czytelników poprzez unikanie żargonu i przystępną prezentację.  Private site  Number of texts in service: 148  Show other texts of this author  Newest author's article: Podstępny cętkowany kot udawał, że jest przedstawicielem innego gatunku