Stąd Hayek podkreśla w Konstytucji Wolności, że w ustroju demokratycznym szczególny nacisk kładziony jest (winien być) na edukowanie obywateli (między innymi poprzez ich uczestnictwo w kształtowaniu przestrzeni publicznej). I choć przez tychże obywateli są popełniane różnorakie błędy, to właśnie dzięki Arystotelesowskiej praktyce cnót, mogą oni konstytuować ustrój, który zbliża się do pewnego idealnego wzorca, do stanu równowagi. Dodajmy, że możliwość praktykowania cnót w demokracji jest według Hayeka wątpliwa. Raczej można zauważyć, że to liberalny ustrój i sama wolność jednostki, a nie demokracja, wspomagają ludzi w ćwiczeniu cnoty, która oczywiście ma istotne, jeśli nie podstawowe znaczenie dla życia publicznego. W tym miejscu należałoby nadmienić o istotnej uwadze Hayeka: tak jak w stosunku do mechanizmów rynkowych nie istnieje trwały stan równowagi, lecz tylko permanentne dążenie do niego, tak i w przestrzeni publicznej kształtowania demokracji istnieje wyłącznie ciągłe dążenie do pewnej „równowagi", rozumianej jako idealny stan docelowy. W Law, Legislation and Liberty Hayek zwraca uwagę, że jedną z głównych zalet demokracji jest pokojowe przekazywanie władzy.

Kończąc, warto przywołać słowa Ludwiga von Misesa, które trafnie odzwierciedlają postać demokracji, o jakiej pisał Hayek: „Demokracja nie jest dobrem, jakim można cieszyć się bez żadnego trudu ze swojej strony. Wręcz przeciwnie, jest ona skarbem, którego należy codziennie bronić i na nowo zdobywać mozolnym wysiłkiem" ^{[ 28 ]}.

Bibliografia

1.Acton J. E. E. D. (Lord Acton): W stronę wolności. Wybór esejów, Wybór i opracowanie Jolanta i Arkady Rzegoccy, Ośrodek Myśli Politycznej, Kraków 2006.
2.Bridges T: Kultura obywatelstwa, (w): Śpiewak P (red.): Aktualności wolności. Wybór tekstów, Fundacja Aletheia, Warszawa 2005.
3.Cyceron: O państwie, o prawach, Wydawnictwo ANTYK, Kęty 1999.
4.Diamond L: Trzy paradoksy demokracji, (w): Śpiewak P (red.): Przyszłość demokracji, Fundacja Aletheia, Warszawa 2005.
5.Etzioni — Halevy E.: Władza w demokracji: teoria elit demokratycznych, (red): Śpiewak P: Przyszłość demokracji, Fundacja Aletheia, Warszawa 2005.
6.Gutman A.: Demokracja, (w): Goodin R. E., Petit P. (red.): Przewodnik po współczesnej filozofii politycznej, Książka i Wiedza, Warszawa 1998.
7.Hall J. A.: Utrwalanie demokracji, (w): Śpiewak P. (red.): Przyszłość demokracji, Fundacja Aletheia, Warszawa 2005.
8.Hayek F. A. von.: Droga do zniewolenia, Wydawnictwo ARCANA, Kraków 2003.
9.Hayek F. A. von: Law, Legislation and Liberty, Rules and Order, Tom 1, The University of Chicago Press, Chicago 1973.
10.Hayek F. A. von: Law, Legislation and Liberty, The Mirage of Social Justice, Tom 2, The University of Chicago Press, Chicago 1976.
11.Hayek F. A. von: Law, Legislation and Liberty, The Political Order of a Free People, Tom 3, The University of Chicago Press, Chicago 1979.
12.Hayek F. A. von: The Constitution of Liberty, The University of Chicago Press, Chicago 1960.
13.Kostro K.: Hayek kontra socjalizm. Debata socjalistyczna a rozwój teorii społeczno — ekonomicznych Friedricha Augusta von Hayeka, D i G, Warszawa 2001.
14.Kukathas Ch.: Wolność, (w): Goodin R. E, Petit P. (red.): Przewodnik po współczesnej filozofii politycznej, Książka i Wiedza, Warszawa 1998.
15.Kuniński M.: Wiedza, etyka i polityka w myśli F. A. von Hayeka, Księgarnia Akademicka, OMP, Kraków 1999.
16.M. Kuniński: Wolność i demokracja.
17.Legutko R.: Dylematy Kapitalizmu, Libertas, Paryż 1986.
18.Mill J. St.: O rządzie reprezentacyjnym, (w): Sobolewska B., Sobolewski M.: Myśl polityczna XIX i XX w., PWN, Warszawa 1978.
19.Mises L. von: Biurokracja, Instytut Liberalno - Konserwatywny, Fijorr Publishing, Lublin — Chicago — Warszawa 2005.
20.Mises L. von: Liberalizm w tradycji klasycznej, Wydawnictwo ARCANA, Kraków 2004.
21.Monteskiusz: O duchu praw, Zielona Sowa, Kraków 2003.
22.O'Donnell G.: Demokracja delegacyjna, (w): Śpiewak P (red.): Przyszłość demokracji, Fundacja Aletheia, Warszawa 2005.
23.Ryan A.: Liberalizm, (w): Goodin R. E, Petit P. (red.): Przewodnik po współczesnej filozofii politycznej, Książka i Wiedza, Warszawa 1998.
24.Sadurski W.: Teoretyczne podstawy liberalnego konstytucjonalizmu (w): Śpiewak P. (red.): Aktualności wolności. Wybór tekstów, Fundacja Aletheia, Warszawa 2005.
25.Sartori G.: Teoria demokracji, PWN, Warszawa 1994.
26.Schmitter P., Demokracja — zagrożenia i problemy, (w): Śpiewak P. (red.): Przyszłość demokracji, Fundacja Aletheia, Warszawa 2005.
27.Śpiewak P: Obietnice demokracji, Prószyński i S — ka, Warszawa 2004.
28.Śpiewak P. (red.): Przyszłość demokracji. Wybór tekstów, Fundacja Aletheia, Warszawa 2005.
29.Tocqueville A. de: O demokracji w Ameryce, Fundacja Aletheia, Warszawa 2005

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Czy każdy może być ateistą? Mój bohater Stirlitz

Comment on this article..   See comments (1)..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word

Patrycja Walter Absolwentka filozofii i nauk politycznych UAM. Współpracuje z Aletta Institute for Women's History w Amsterdamie.  Private site  Number of texts in service: 13  Show other texts of this author  Newest author's article: Harriet Taylor Mill – Nie tylko żona i matka