Czy model ukraiński był błędny?

Najbardziej adekwatnym okresem porównania samych modeli rozwojowych jest okres 1998-2004, ponieważ w 1998 wszystkie kraje zakończyły już okres szoku rynkowego po rozpadzie ZSRR i jednocześnie żaden z krajów byłego bloku nie związał się jeszcze unią gospodarczą z dominującym parterem (Polska, Czechy i Węgry przystąpiły do UE w 2004, Białoruś stworzyła unię gospodarczą z Rosją w 2009, nieco wcześniej pojawiły się jej zaczątki). W okresie 1998-2004 dynamika rozwoju PKB per capita wyglądała następująco:

1. Ukraina — wzrost o 78% (z 3406 do 6057)
2. Albania — wzrost o 78% (3177 do 5652)
3. Estonia — wzrost o 73% (z 8479 do 14664)
4. Białoruś — wzrost o 68% (z 5060 do 8497)
5. Rumunia — wzrost o 68% (z 5316 do 8911)
6. Łotwa — wzrost o 67% (z 7502 do 12511)
7. Litwa — wzrost o 66% (z 7990 do 13251)
8. Węgry — wzrost o 53% (z 10770 do 16461)
9. Bułgaria — wzrost o 50% (z 6120 do 9155)
10. Chorwacja — wzrost o 43% (z 10207 do 14643)
11. Słowacja — wzrost o 43% (z 10507 do 14988)
12. Słowenia — wzrost o 42% (z 15948 do 22689)
13. Czechy — wzrost o 40% (z 14969 do 20984)
14. Serbia — wzrost o 39% (z 5837 do 8109)
15. Polska — wzrost o 39% (z 9388 do 13049)

W okresie zatem największej porównywalności dynamiki wzrostu, Ukraina rozwijała się najszybciej w Europie Środkowej, Polska zaś - najwolniej! Jaka jest zasadnicza różnica między modelem polskim i ukraińskim? Polska miała najbardziej szokową terapię oraz najbardziej wyprzedawała się na zewnątrz. Ukraina z kolei wyprzedawała się głównie do wewnątrz. W efekcie zagraniczne koncerny kontrolują ponad 60% firm w Polsce, natomiast na Ukrainie (do wybuchu Euromajdanu) ukraińscy oligarchowie kontrolują od 70-80% gospodarki.

W ostatniej dekadzie te kraje Europy Środkowej, które przystąpiły do UE zwiększyły dynamikę swego wzrostu PKB per capita. Ukraina ugrzęzła natomiast w rewolucji politycznej, która wyhamowała rozwój.

Do 2004 Ukraina mogła jeszcze liczyć, że uda się sformować jakiś środkowoeuropejski projekt gospodarczo-polityczny. Momentem przełomowym wydaje mi się wykluczenie przez rząd SLD w 2003 roku Związku Przemysłowego Donbasu z prywatyzacji polskich hut, które zostały przekazane zakorzenionemu w UE koncernowi Mittal. Gdyby wówczas to Ukraińcy przejęli polskie huty, powstałby bardzo mocny zalążek integracji gospodarczej między Polską i Ukrainą. Wykluczenie Donbasu odbyło się w aurze skandalu i rząd PiS w 2005 rozważał opcję unieważnienia tej prywatyzacji, lecz ostatecznie do niej nie doszło.

Wbrew panującej u nas retoryce bezalternatywności kierunku wschodniego lub zachodniego, Ukraina dążyła przede wszystkim do niezależności oraz realizacji swego geopolitycznego potencjału jako łącznika wschodu i zachodu. Nie było takiego dążenia ani w Polsce, ani w Białorusi, gdzie dominowała jednokierunkowa polityka zwrócona w przeciwne strony. Dopiero gdy na wschodzie i zachodzie wyłoniły się unie gospodarcze i praktycznie wszystkie państwa środkowoeuropejskie poprzyłączały się do owych unii, Ukrainie zakończyła się możliwość balansowania. Stanęła przed trudnym wyborem jednej z nich

Z punktu widzenia struktury ukraińskiej gospodarki kierunek europejski jest naturalny. W unii rosyjskiej dominuje sektor państwowy, w unii europejskiej dominuje jak i na Ukrainie sektor prywatny. Na sektorze państwowym oparta jest zarówno gospodarka Rosji, jak i Białorusi. Ukraina tymczasem ma gospodarkę jeszcze bardziej sprywatyzowaną aniżeli Polska. Sektor państwowy na Ukrainie wytwarza jedynie 20% PKB (w Polsce 25%), sektor małych i średnich przedsiębiorstw 15%, a cała reszta oligarchia czyli ukraińskie koncerny. W unii rosyjskiej ukraińska oligarchia mogłaby się odbijać coraz bardziej od ścian coraz silniejszego państwa rosyjskiego.

Inne perspektywy rysują się przed oligarchami w ramach UE, która już przed rewolucją była jednym z kluczowych partnerów handlowych Ukrainy. Ukraińcy mogliby się stać bardzo poważnymi graczami właśnie dzięki dużej skali koncentracji gospodarczej oraz niskim kosztom produkcji.

UE tworzy de facto bliźniaczą strukturalnie gospodarkę. Koncernokracja jest tym samym co oligarchokracja. Koncern to oligarcha, który ekspandował poza jeden kraj. Koncerny również korumpują państwa zachodnie, jak i oligarchowie państwo ukraińskie, tyle że czynią to w sposób bardziej zawoalowany i subtelny. Koncerny zachodnie również nie płacą podatków.

Janukowycz prowadził równoległe negocjacje z dwoma uniami. Nie jest prawdą, że był on człowiekiem wschodu. Podkreślał swoje polskie korzenie. W obliczu wyboru, zdecydował się na zachód. Nauczony jednak polskimi doświadczeniami, przed podjęciem integracji dążył do stworzenia silnych podmiotów gospodarczych, które będą mogły podjąć bardziej wyrównaną konkurencję na zachodnim rynku opanowanym na arenie międzynarodowej przez koncerny, czyli przez oligarchię.

Co się zatem zmieniło, że ostatecznie zdecydował się na wschód? Otóż do gry weszły Chiny, które w 2012 ogłosiły wielki projekt budowy nowego jedwabnego szlaku. Chiny przelicytowały zachód. W okresie Janukowycza spadło znaczenie UE i Rosji w wymianie handlowej, wzrosło natomiast znaczenie Chin.

Obecny upadek Ukrainy to pokłosie odradzającego się napięcia między wschodem a zachodem.

Comment on this article..   See comments (50)..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word

Mariusz Agnosiewicz Redaktor naczelny Racjonalisty, założyciel PSR, prezes Fundacji Wolnej Myśli. Autor książek Kościół a faszyzm (2009), Heretyckie dziedzictwo Europy (2011), trylogii Kryminalne dzieje papiestwa: Tom I (2011), Tom II (2012), Zapomniane dzieje Polski (2014).  Private site  Number of texts in service: 952  Show other texts of this author  Number of translations: 5  Show translations of this author  Newest author's article: Oceanix. Koreańczycy chcą zbudować pierwsze pływające miasto