Przejdźmy teraz do sporów między ludźmi religijnymi, a ateistami, które wynikają z nie dość dokładnych analiz tego, co nazywamy znaczeniami. Język religii opiera się częściowo na świadomym posługiwaniu się słowami tworzącymi jego podstawy, ale także na reakcjach ludzkiego mózgu na religijną problematykę. Widać to w sytuacji, w której ludzie nie-religijni posługują się drugim i trzecim elementem znaczeniowym :

— Tworzą obrazy świata różniące się od tych, które spotykają u ludzi wierzących.

— Nie reagują emocjami na słowa i sytuacje istotne dla tworzenia religijnych obrazów świata.

Najbardziej wyrazistym przykładem takich różnic jest spór o istnienie Boga, który od stuleci ( tysiącleci??) toczą osoby wierzące w którąś z postaci religii monoteistycznej z ateistami. Korzystając z naszych dotychczasowych rozważań przedstawimy teraz główne uwarunkowania tego sporu.

Wyznawcy religii

— Osoby wierzące w któraś z religii monoteistycznych posługują się słownikową definicją słowa Bóg (w encyklopedii katolickiej zajmuje ona kilka stron! [14]);

— Opierają swoje widzenie i wyjaśnianie zjawisk świata w oparciu o religijne dogmaty, w których Bóg zajmuje kluczowe miejsce;

— Zarówno na to słowo jak i wiele innych ważnych dla ich religii reagują emocjonalnie. Pojawiają się tu reakcje pozytywne i negatywne, te drugie na słowa: szatan, czy diabeł;

Ateiści

— Ateiści znają słownikowe znaczenie słowa: bóg;

— jednak nie jest on dla nich jakikolwiek elementem ich widzenia i rozumienia zjawisk świata;

- słowa istotne dla religijnej wizji świata będące jej fundamentami są emocjonalnie im obojętne, a gdy należą do tzw. ateistów wojujących ( przykładem może być tu Richard Dawkins [15] ) reagują na nie wręcz wrogo podważając znaczenie i sens życia religijnego

Jeśli wskazujemy na istnienie trzech elementów znaczenia słów, to z przedstawionego wyżej porównania widzimy, jakie zasadnicze różnice istnieją między elementami drugim i trzecim w posługiwaniu się słowem Bóg między ludźmi wierzącymi w religię monoteistyczną a ateistami. Wynika z tego wniosek, że posługują się oni w istocie różnymi znaczeniowo słowami. Bóg istniejąc dla wierzących w trzech językowych znaczeniach, dla ateistów istnieje tylko w jednym z takich znaczeń — słownikowym. W efekcie obie strony tego sporu posługują się innymi obrazami świata zupełnie inaczej go interpretując.

Przedstawiliśmy w pierwszej części tych rozważań pewną hipotezę, w której wskazaliśmy na istnienie w naszym organizmie dwóch kluczowych elementów (osób) — mózgu i jaźni. Wynikają z tej wiedzy ważne wnioski dla posługiwania się różnymi słowami, które do tej pory w sposób nie dość trafny określały nasze działania. Powinniśmy rozstać się z następującymi terminami:

- Instynkt. Jest nim posługiwanie się nie tylko przez ludzi ale i przez zwierzęta pamięcią zapisaną w ich mózgach i to zarówno tą poznawaną w aktualnym życiu, ale i pamięcią genetyczną, czy komórkową, której opisy coraz częściej pojawiają się w naukowych opracowaniach. Wystarczy bowiem wskazać z jakim rodzajem działań mózgu mamy do czynienia, gdy opisujemy jakieś zachowania.

- Intuicja. Jeśli w przypadku instynktu nasz mózg korzysta nie tylko z zasobów pamięci, ale i dziedzictwa genetycznego gatunku, to gdy posługujemy się słowem — intuicja — to mamy do czynienia ze zdobywaną przez mózg wiedzą w życiowych doświadczeniach. Mózg przedstawiając gotowe rozwiązanie jakiegoś problemu przekazuje świadomości do czego sam doszedł bez wskazania argumentacji i pełnej posiadanej wiedzy, na której się w tym rozwiązaniu oparł.

- Podświadomość i inne terminy stworzone przez Freuda. Jego genialne przed ponad stuleciem hipotezy opisywały w istocie różne działania i decyzje naszego mózgu, których on nie udostępniał i nadal nie udostępnia temu co nazywamy świadomością. Podobnie jak w przypadku instynktu zamiast użyć słowa - podświadomość — należy wskazać odpowiednie działania mózgu.

Z problemem tym łączy się właściwe używanie kolejnego słowa.

- Umysł. Kartezjusz łączył słowo - umysł — ze świadomością. Ten pogląd stał się jednym z fundamentów językowego opisu działań mózgu i jest on często używany w różnych opracowaniach tego problemu. W świetle hipotezy, którą tu przedstawiamy jest to pogląd nie do końca trafny. Dzieje się tak dlatego, że mózg analizując zjawiska otaczającego świata przeprowadza różne operacje posługując się pełnymi naszymi możliwościami intelektualnymi. Pewną cześć tych operacji, będących podstawą do podjętych decyzji ujawnia naszej świadomości i cześć taka była jak wspomnieliśmy nazywana umysłem, jednak część nie uświadamiana, ukrywana przez mózg przed świadomością także wykorzystuje nasz intelektualny potencjał. Zdarza się nierzadko, że nasza świadomość znajduje wprawdzie rozwiązanie jakiegoś problemu, jednak nie wie, jakie pośrednie stadia do niego doprowadziły. A były to ukryte przed nią działania naszego mózgu.

Używanie słowa — umysł — dla opisania tylko świadomej części faktycznych działań intelektualnych mózgu nie jest sensowne. To słowo bardziej pasuje do określania wszystkich działań intelektualnych, jakie realizowane są w naszej głowie. A więc zarówno tych świadomych jak i nieświadomych. Działania które określamy jako umysłowe winny każdorazowo wskazywać, jakie mechanizmy mózgu aktualnie opisują, czy te ukrywane przed naszą świadomością, czy te, które jej mózg udostępnia.

Bibliografia

[1] Antonio R. Damasio: Błąd Kartezjusza: Emocje, rozum i ludzki mózg Rebis Poznań, 2011. - Antonio R. Damasio: W poszukiwaniu Spinozy : radość, smutek i czujący mózg Rebis Poznań , 2005.

[2] można się z nim zapoznać w cyklicznym odcinku telewizyjnego programu popularno- naukowego „Zagadki Wszechświata z Morganem Freemanem". Odcinek, w którym został przedstawiony cytowany tekst poświęcony był różnym formom występowania wolnej woli.

[3] Sigmunt Freud Wstęp do psychoanalizy Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 2013. Sigmunt Freud Psychopatologia życia codziennego Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 2013

[4] Hipokrates cytat za : Jeffery Deaver „Puste krzesło" Warszawa Prószyński i S-ka

[5] Antonio R. Damasio Tajemnica świadomości Ciało i emocje współtworzą świadomość Dom Wydawniczy Rebis Poznań 2000

[6] Thomas S. Kuhn Struktura rewolucji naukowych, Warszawa 1968, PWN; także: Thomas S. Kuhn Dwa bieguny, Warszawa 1985, Państwowy Instytut Wydawniczy. Atlas języków Pochodzenie i rozwój języków

[7] Alfred F. Majewicz Języki świata. Ich klasyfikowanie PWN Warszawa. 1999 s. 203 -210

[8] Lyons John Weinsberg Adam Semantyka t.1-2 Warszawa-wa PWN 1984

[9] Edward Sapir Kultura, język, osobowość, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1978. Benjamin Lee Whorf Język, myśl i rzeczywistość, Wydawnictwo KR, Warszawa 2002

[10] Językowy obraz świata, pod red. J. Barmińskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej Lublin 1999. Jerzy Bartmiński Językowe podstawy obrazu świata Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej Lublin 2006

[11] Gottlob Frege Pisma semantyczne Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 2014 s. 12 Omówienie w: Marek Maciejczak Zwrot językowy w filozofii. Od Fregego do Searla Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej Warszawa 2010. Ludwig Wittgenstein Dociekania filozoficzne Warszawa Wydawnictwo Naukowe PWN 2008 s. 39.

[12] Victor Klemperer, Lingua Tertii Imperii — Język Trzeciej Rzeszy. Notatnik filologa,Wydawnictwo Literackie, Kraków 1983

[13] George Orwell. Rok 1984 Wydawnictwo Muza SA Warszawskie Wydawnictwo Literackie 2001 2013. George Orwell. Folwark zwierzęcy Wydawnictwo Muza SA Warszawskie Wydawnictwo Literackie Warszawa 2008.

[14] Encyklopedia Katolicka t. II Towarzystwo Naukowe KUL Lublin 1976

[15] Richard Dawkins Bóg urojony Wydawnictwo CIS Warszawa 2011

Comment on this article..   See comments (89)..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word

Olgierd Żmudzki Magister filologii polskiej. Pracował w przeszłości w Bielsku-Białej, m.in. w Beskidzkim Towarzystwie Społeczno-Kulturalnym, jako redaktor, a w byłym FSM-ie, jako kierownik rozgłośni zakładowej. Od 20-tu lat był pracownikiem Działu Zbiorów Specjalnych Książnicy Beskidzkiej (poprzednia nazwa: Wojewódzka Biblioteka Publiczna). W tym czasie prowadził działalność publicystyczną, w kraju m.in. z miesięcznikiem "Opcja na prawo". Za granicą, w Kanadzie, współpracował z "Gazetą", największym prywatnym dziennikiem polonijnym wychodzącym w Toronto (opublikowano tam ok. 200 jego artykułów). Na łamach tego pisma przedstawiono ponadto w odcinkach jego książkę pt. "Uniseks - tabu XXI wieku" - poruszającą problemy kryzysu współczesnej rodziny i różnych odmian feminizmu. Obok działalności pisarskiej jest także fotografikiem. Obecnie na emeryturze.  Number of texts in service: 18  Show other texts of this author  Latest author's article: Językowe aspekty religii