niektórzy za jedną z najważniejszych przyczyn upadku Cesarstwa upatrują ...jego zwycięstwa nad Judeą. Ostateczne ukorzenie Judei (134 r. n.e. — pokonanie ostatniego Mesjasza żydowskiego, Barkochbę) było bowiem powodem rozproszenia narodu żydowskiego po całym Imperium — powstała diaspora żydowska. Senator rzymski Rutilius Namatianus napisał ok. 410 r. (po zdobyciu Rzymu przez barbarzyńskiego Alaryka), że owo rozproszenie było najważniejszym powodem upadku Rzymu, gdyż każda społeczność żydowska dała przytułek nowej społeczności chrześcijańskiej i tym samym przyczyniła się do podboju starego świata przez nową sektę. Pisał: Oby się było spodobało niebu, żeby Judea nigdy nie została ukorzona przez wojny Pompejusza i oręż Tytusa! Zło, wyrwane z korzeniem, rozpościera tem więcej swą zarazę, i naród zwyciężony uciemięża swych zwycięzców" (Historja powszechna religij). Rutilius nawiązując do chrześcijanina Pawła nazywa judaizm "korzeniem głupstwa" (radix stultitiae). Podobne sądy o ścisłych związkach judaizmu z chrześcijaństwem wyraził trzysta lat wcześniej Tacytowy Tytus, cesarz rzymski, który w 70 r. zburzył Świątynię Jerozolimską, który miał powiedzieć, że uczynić tak należy ponieważ jest to źródło chrześcijaństwa, z którego przecie wyszła ta sekta, a wraz "z wyrwaniem korzenia łodyga pewniej zginie".

chrześcijańska sekta nie mogła oczywiście zwyciężyć pod każdym względem, musiała iść na ustępstwa: "Pogaństwo przetrwało w sensie moralnym jako radosne pobłażanie naturalnym pragnieniom; jako religia zachowało się ono jedynie pod postacią starożytnych obrzędów i zwyczajów tolerowanych lub przejętych i przekształconych przez Kościół, który częstokroć umiał być pobłażliwy. Serdeczny i ufny kult świętych zastąpił kult bogów pogańskich i zaspokoił pragnienie politeizmu, który podobał się duszom prostym lub skłonnym do poezji. Posągi Izydy i Horusa otrzymały miano Marii i Jezusa; Lupercalia rzymskie i święto oczyszczenia Izydy stały się świętem Matki Boskiej Gromnicznej. Saturnalia zastąpiło Boże Narodzenie, Floralia ­ Zielone Święta, starożytne święto zmarłych — dzień Wszystkich Świętych, zmartwychwstanie Attisa — zmartwychwstanie Chrystusa. Ołtarze pogańskie przekazano bohaterom chrześcijańskim; kadzidło, świeczniki, kwiaty, procesje, szaty, hymny, które urzekały lud w starożytnych kultach, przejął i oczyścił rytuał kościelny, okrutny zaś ubój żywej ofiary uszlachetniła duchowa ofiara mszy" (Will Durant ^{[ 3 ]}).