1. Kim była Aletta?

a. Pierwsze lata

Aletta Henriëtta Jacobs ^{[ 2 ]} nie chciała być i nie była typową wiktoriańską kobietą. Przyszła na świat w 1854 roku w Holandii. Matka, Anna de Jongh, zajmowała się domem, ojciec Abraham był lekarzem. Duchem myśli liberalnej, racjonalistycznej i demokratycznej przesiąknięta była rodzina Jacobsów. Rodzice zadbali o wykształcenie dzieci, tak synów, jak i córek. Siostry Aletty, jak i ona sama były swego rodzaju pionierkami: Charlotte ^{[ 3 ]} poświęciła się farmacji, Frederike ukończywszy kurs matematyki, rozpoczęła pracę w szkole ^{[ 4 ]}. Alettę zapisano do szkoły dla dziewcząt, w której uczono dobrych manier, podejmowania gości i francuskiego. Uznawszy owe nauki za bezcelowe, po dwóch tygodniach opuściła jednak mury placówki. Postanowiła kształcić się samodzielnie. Wieczorami z ojcem ćwiczyła łacinę, grekę, angielski, francuski i niemiecki. W ciągu dnia pomagała matce w zajęciach domowych. Zaczęła towarzyszyć ojcu w wizytach u pacjentów. Utwierdziła się wówczas w przekonaniu, że chce zostać lekarką ^{[ 5 ]}.

b. Studia medyczne — doktor nauk medycznych

Marzenia kobiet o studiach nie należały jednak do łatwo spełnianych w dziewiętnastowiecznych Niderlandach. Uniwersytety były wyłączną domeną mężczyzn. Jacobs zmieniła ten stan rzeczy, otwierając przed Holenderkami drzwi uczelni ^{[ 6 ]}. Aby rozpocząć studia musiała jednak pokonać nie tylko barierę tradycyjno — techniczną, tj. wspomnianą wyżej niedostępność uczelni wyższych dla kobiet, lecz również merytoryczną tj. zdobyć potrzebną wiedzę i zdać egzaminy. Korzystając z nastania rządów liberalnych w Holandii, ojciec zapisał ją do szkoły średniej dla chłopców, gdzie szybko nadrobiła zaległości. Pozostało jej zmierzyć się z tradycją. Przestudiowała ustawę o szkolnictwie wyższym i przekonała się, że nigdzie nie ma zapisu, który zabraniał by jej - kobiecie studiować. Napisała list do premiera Johana Rudolpha Thorbecke’a ^{[ 7 ]} z prośbą o wyrażenie zgody na podjęcie nauki ^{[ 8 ]}. Pierwsza odpowiedź z Hagi była rozczarowująca, a znalazły się w niej zapytania o wiek i motywacje suplikantki. Ostatecznie jednak, mimo swojej niechęci, premier wyraził zgodę i w 1871 roku Jacobs przestąpiła próg Uniwersytetu w Groningen ^{[ 9 ]}. Warto nadmienić, że w XVII wieku Anna Maria van Schurman ^{[ 10 ]} - pisarka, filozofka, teolożka, feministka walcząca o prawo edukacji dla kobiet — przysłuchiwała się wykładom na Uniwersytecie w Utrechcie. Było to specyficzne uczestnictwo, gdyż znajdowała się ona za kotarą oddzielającą ją od mężczyzn i tak partycypowała w zajęciach. Tymczasem Aletta Jacobs stała się pełnoprawną studentką. Kiedy rozpoczynała studia nie przywitano jej ani szampanem, ani kwiatami. Przeciwnie wielu profesorów, jak i studentów starało się uczynić jej pobyt nieprzyjemnym, licząc, że zrezygnuje ze swojego „dziwacznego" pomysłu zmieniania tradycji. Tytuł doktora nauk medycznych uzyskała 8 marca 1879 roku, obroniwszy dysertację pt.: „Over localisatie van physiologische en pathologische verschijnselen in de groote hersenen" ^{[ 11 ]} („O źródłach fizjologicznych i patologicznych zjawisk w mózgu").

2. Działalność

a. Praca u podstaw

Wpływ na ukształtowanie feministycznych, liberalnych i racjonalistycznych poglądów Aletty Jacobs miała, jak sama wspominała, praca Johna Stuarta Milla „Poddaństwo kobiet" oraz dom rodzinny. Ten ostatni uformował jej empatię. Interesowała się tak zdrowiem swoich pacjentek, jak i warunkami ich życia. Dostrzegając nędzę wśród kobiet z ubogich dzielnic, dwa razy w tygodniu leczyła bezpłatnie w swoim gabinecie przy Herengracht w Amsterdamie ^{[ 12 ]}, miejscu uważanym za niezbyt bezpieczne. Zaprzyjaźniła się z działaczami związków zawodowych, w tym z przewodniczącym Bernardusem Hermanusem Heldtem, za sprawą którego udostępniono jej salę, w której prowadziła zajęcia dla kobiet. Uczyła higieny, opieki nad noworodkami, wskazywała na medyczne konsekwencje prostytucji. Lecząc pracownice domów handlowych spotykała się często z doskwierającymi im problemami ginekologicznymi oraz chronicznymi bólami pleców ^{[ 13 ]}. Odkryła, że przyczyna tkwi w jedenastogodzinnym dniu pracy, w czasie którego musiały one stać. Jacobs postanowiła walczyć o jego skrócenia oraz możliwość siedzenia w jego trakcie. Po kilkunastu latach lobbowania i alarmowania o problemie, jej działalność przyniosła oczekiwany rezultat.

b. Pierwsza klinika aborcyjna -
ruch na rzecz świadomego macierzyństwa

W trakcie praktyk w miejskich szpitalach Jacobs spotykała się z kobietami cierpiącymi na powikłania zdrowotne w skutek częstych porodów ^{[ 14 ]}. Uważała, że z medycznego, ekonomicznego i etycznego punktu widzenia należy zrobić więcej niż mało skuteczne zalecanie wstrzemięźliwości seksualnej. W jej przeświadczeniu zadaniem lekarza jest pomoc pacjentce, a nie wygodne pozostawanie w zgodzie z obowiązującą, jak zauważała, pełną hipokryzji moralnością mieszczańską. Dlatego też poszukiwała efektywnego rozwiązania. I tak trafiła na artykuł Wilhelma Mensinga ^{[ 15 ]} z Flensburga. Tekst zrobił na niej wrażenie. Napisała do autora i wkrótce zaczęła rekomendować diafragmę (kapturek dopochwowy) ^{[ 16 ]}, który miał chronić kobiety przed niechcianą ciążą. Ta metoda antykoncepcji zyskała wkrótce przydomek „holenderskiej czapeczki". W 1882 roku Jacobs otworzyła w Amsterdamie pierwszą na świecie klinikę kontroli urodzin. Zainspirowana jej działalnością, Margaret Sanger ^{[ 17 ]}, będąc w Europie postanowiła ją odwiedzić. Ta odmówiła spotkania. Była bowiem przekonana, że to lekarze powinni zajmować się antykoncepcją, a Sanger była jedynie wykwalifikowaną pielęgniarką. W 1925 roku wzięła jednak udział w kongresie o prawie kobiet do antykoncepcji i aborcji zorganizowanym właśnie przez Amerykankę. Zajmując się kwestią świadomego macierzyństwa Aletta Jacobs rozpętała w holenderskim społeczeństwie burzę. Posypały się na nią oskarżenia ze strony kościołów katolickiego i protestanckich, konserwatystów, organizacji chrześcijańskich, lekarzy i przedstawicieli elit politycznych. Zarzucano jej promowanie rozpustnego i niemoralnego życia, dawanie przyzwolenia na cudzołóstwo oraz ingerencję w zamysł i plan boży, stawianie się nad Boga i o wszystkie nieszczęścia nękające człowieka. Głoszono, że za swoją niemoralną działalność spotka ją sroga kara boska itp. Pozostała niewzruszona ^{[ 18 ]}. W swoich wspomnieniach napisała, że mimo, iż traciła w tych dniach wiarę w ludzi, to sił dodawały jej wdzięczne pacjentki.

c. Sufrażystka

^{[ 19 ]}

— holenderska Olimpia de Gouges

^{[ 20 ]}

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Naukowcy i postacie publiczne wyjaśniają swoją wiarę Modlitewny reżim nowego kuratora małopolskiej oświaty

See comments (8)..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word

Patrycja Walter Absolwentka filozofii i nauk politycznych UAM. Współpracuje z Aletta Institute for Women's History w Amsterdamie.  Private site  Number of texts in service: 13  Show other texts of this author  Newest author's article: Harriet Taylor Mill – Nie tylko żona i matka