The RationalistSkip to content


We have registered
199.562.367 visits
There are 7364 articles   written by 1065 authors. They could occupy 29017 A4 pages

Search in sites:

Advanced search..

The latest sites..
Digests archive....

 How do you like that?
This rocks!
Well done
I don't mind
This sucks
  

Casted 2991 votes.
Chcesz wiedzieć więcej?
Zamów dobrą książkę.
Propozycje Racjonalisty:
Sklepik "Racjonalisty"
 Science » »

Aletta Henriëtta Jacobs - Racjonalistka z przełomu wieków (1854 – 1929) [1]
Author of this text:

"Nowoczesne kobiety i dziewczęta pojmą, jak nudne, trudne i ograniczone
życie wiodły ich babki i matki, a w szczególności niezamężne ciotki. Tym 
bardziej będą cenić to, że mogą brać z życia co najlepsze i same decydować o swoim losie." [ 1 ] 
(Aletta Jacobs „Memories")

1. Kim była Aletta?

 

a. Pierwsze lata

Aletta Henriëtta Jacobs [ 2 ] nie chciała być i nie była typową wiktoriańską kobietą. Przyszła na świat w 1854 roku w Holandii. Matka, Anna de Jongh, zajmowała się domem, ojciec Abraham był lekarzem. Duchem myśli liberalnej, racjonalistycznej i demokratycznej przesiąknięta była rodzina Jacobsów. Rodzice zadbali o wykształcenie dzieci, tak synów, jak i córek. Siostry Aletty, jak i ona sama były swego rodzaju pionierkami: Charlotte [ 3 ] poświęciła się farmacji, Frederike ukończywszy kurs matematyki, rozpoczęła pracę w szkole [ 4 ]. Alettę zapisano do szkoły dla dziewcząt, w której uczono dobrych manier, podejmowania gości i francuskiego. Uznawszy owe nauki za bezcelowe, po dwóch tygodniach opuściła jednak mury placówki. Postanowiła kształcić się samodzielnie. Wieczorami z ojcem ćwiczyła łacinę, grekę, angielski, francuski i niemiecki. W ciągu dnia pomagała matce w zajęciach domowych. Zaczęła towarzyszyć ojcu w wizytach u pacjentów. Utwierdziła się wówczas w przekonaniu, że chce zostać lekarką [ 5 ].

b. Studia medyczne — doktor nauk medycznych

Marzenia kobiet o studiach nie należały jednak do łatwo spełnianych w dziewiętnastowiecznych Niderlandach. Uniwersytety były wyłączną domeną mężczyzn. Jacobs zmieniła ten stan rzeczy, otwierając przed Holenderkami drzwi uczelni [ 6 ]. Aby rozpocząć studia musiała jednak pokonać nie tylko barierę tradycyjno — techniczną, tj. wspomnianą wyżej niedostępność uczelni wyższych dla kobiet, lecz również merytoryczną tj. zdobyć potrzebną wiedzę i zdać egzaminy. Korzystając z nastania rządów liberalnych w Holandii, ojciec zapisał ją do szkoły średniej dla chłopców, gdzie szybko nadrobiła zaległości. Pozostało jej zmierzyć się z tradycją. Przestudiowała ustawę o szkolnictwie wyższym i przekonała się, że nigdzie nie ma zapisu, który zabraniał by jej - kobiecie studiować. Napisała list do premiera Johana Rudolpha Thorbecke’a [ 7 ] z prośbą o wyrażenie zgody na podjęcie nauki [ 8 ]. Pierwsza odpowiedź z Hagi była rozczarowująca, a znalazły się w niej zapytania o wiek i motywacje suplikantki. Ostatecznie jednak, mimo swojej niechęci, premier wyraził zgodę i w 1871 roku Jacobs przestąpiła próg Uniwersytetu w Groningen [ 9 ]. Warto nadmienić, że w XVII wieku Anna Maria van Schurman [ 10 ] - pisarka, filozofka, teolożka, feministka walcząca o prawo edukacji dla kobiet — przysłuchiwała się wykładom na Uniwersytecie w Utrechcie. Było to specyficzne uczestnictwo, gdyż znajdowała się ona za kotarą oddzielającą ją od mężczyzn i tak partycypowała w zajęciach. Tymczasem Aletta Jacobs stała się pełnoprawną studentką. Kiedy rozpoczynała studia nie przywitano jej ani szampanem, ani kwiatami. Przeciwnie wielu profesorów, jak i studentów starało się uczynić jej pobyt nieprzyjemnym, licząc, że zrezygnuje ze swojego „dziwacznego" pomysłu zmieniania tradycji. Tytuł doktora nauk medycznych uzyskała 8 marca 1879 roku, obroniwszy dysertację pt.: „Over localisatie van physiologische en pathologische verschijnselen in de groote hersenen" [ 11 ] („O źródłach fizjologicznych i patologicznych zjawisk w mózgu").

2. Działalność

a. Praca u podstaw

Wpływ na ukształtowanie feministycznych, liberalnych i racjonalistycznych poglądów Aletty Jacobs miała, jak sama wspominała, praca Johna Stuarta Milla „Poddaństwo kobiet" oraz dom rodzinny. Ten ostatni uformował jej empatię. Interesowała się tak zdrowiem swoich pacjentek, jak i warunkami ich życia. Dostrzegając nędzę wśród kobiet z ubogich dzielnic, dwa razy w tygodniu leczyła bezpłatnie w swoim gabinecie przy Herengracht w Amsterdamie [ 12 ], miejscu uważanym za niezbyt bezpieczne. Zaprzyjaźniła się z działaczami związków zawodowych, w tym z przewodniczącym Bernardusem Hermanusem Heldtem, za sprawą którego udostępniono jej salę, w której prowadziła zajęcia dla kobiet. Uczyła higieny, opieki nad noworodkami, wskazywała na medyczne konsekwencje prostytucji. Lecząc pracownice domów handlowych spotykała się często z doskwierającymi im problemami ginekologicznymi oraz chronicznymi bólami pleców [ 13 ]. Odkryła, że przyczyna tkwi w jedenastogodzinnym dniu pracy, w czasie którego musiały one stać. Jacobs postanowiła walczyć o jego skrócenia oraz możliwość siedzenia w jego trakcie. Po kilkunastu latach lobbowania i alarmowania o problemie, jej działalność przyniosła oczekiwany rezultat.

b. Pierwsza klinika aborcyjna -
ruch na rzecz świadomego macierzyństwa

W trakcie praktyk w miejskich szpitalach Jacobs spotykała się z kobietami cierpiącymi na powikłania zdrowotne w skutek częstych porodów [ 14 ]. Uważała, że z medycznego, ekonomicznego i etycznego punktu widzenia należy zrobić więcej niż mało skuteczne zalecanie wstrzemięźliwości seksualnej. W jej przeświadczeniu zadaniem lekarza jest pomoc pacjentce, a nie wygodne pozostawanie w zgodzie z obowiązującą, jak zauważała, pełną hipokryzji moralnością mieszczańską. Dlatego też poszukiwała efektywnego rozwiązania. I tak trafiła na artykuł Wilhelma Mensinga [ 15 ] z Flensburga. Tekst zrobił na niej wrażenie. Napisała do autora i wkrótce zaczęła rekomendować diafragmę (kapturek dopochwowy) [ 16 ], który miał chronić kobiety przed niechcianą ciążą. Ta metoda antykoncepcji zyskała wkrótce przydomek „holenderskiej czapeczki". W 1882 roku Jacobs otworzyła w Amsterdamie pierwszą na świecie klinikę kontroli urodzin. Zainspirowana jej działalnością, Margaret Sanger [ 17 ], będąc w Europie postanowiła ją odwiedzić. Ta odmówiła spotkania. Była bowiem przekonana, że to lekarze powinni zajmować się antykoncepcją, a Sanger była jedynie wykwalifikowaną pielęgniarką. W 1925 roku wzięła jednak udział w kongresie o prawie kobiet do antykoncepcji i aborcji zorganizowanym właśnie przez Amerykankę. Zajmując się kwestią świadomego macierzyństwa Aletta Jacobs rozpętała w holenderskim społeczeństwie burzę. Posypały się na nią oskarżenia ze strony kościołów katolickiego i protestanckich, konserwatystów, organizacji chrześcijańskich, lekarzy i przedstawicieli elit politycznych. Zarzucano jej promowanie rozpustnego i niemoralnego życia, dawanie przyzwolenia na cudzołóstwo oraz ingerencję w zamysł i plan boży, stawianie się nad Boga i o wszystkie nieszczęścia nękające człowieka. Głoszono, że za swoją niemoralną działalność spotka ją sroga kara boska itp. Pozostała niewzruszona [ 18 ]. W swoich wspomnieniach napisała, że mimo, iż traciła w tych dniach wiarę w ludzi, to sił dodawały jej wdzięczne pacjentki.

c. Sufrażystka

[ 19 ]

— holenderska Olimpia de Gouges

[ 20 ]


1 2 Dalej..

 Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też:
Naukowcy i postacie publiczne wyjaśniają swoją wiarę
Modlitewny reżim nowego kuratora małopolskiej oświaty

 See comments (8)..   


 Footnotes:
[ 1 ] A. Jacobs: „Memories. My Life as an International Leader in Health, Suffrage, and Peace", Harriet Feinberg (red.), tłumacznie na angielski Annie Wright, The Feminist Press at The City University of New York, New York 1996, s. XIX. Tłumaczenie własne autorki. Oryginał: "Modern women and girls will be able to understand just how dull, how difficult and restricted life was for their grandmothers and mothers, and, particulary, for their maiden aunts. Hence, they will be more appreciative of the fact that they can enjoy the best of life now that women are able to lead a free and independent existence."
[ 2 ] H. Feinberg: Aletta Henrietta Jacobs 1854 — 1929, 2011-04-24.
[ 3 ] Charlotte studiowała farmacje na Uniwersytecie w Groningen i Amsterdamie, po studiach pracowała w szpitalnej aptece w Utrechcie. Po paru latach pracy wyruszyła do Indii (części kolonii Holenderskich) by tu wspierać kobiety i stać się jedną z liderek ruchu kobiecego w Indiach oraz pracować na rzecz poprawy edukacji kobiet. Wróciła do Amsterdamu w 1913 roku i wraz z Alettą działała w ruchu kobiecym i pokojowym. więcej o Charlotte w: „Brieven van Aletta H. Jacobs aan familie Broese van Groenou", (red) Inge de Wilde, Walburg Pres Zutphen 1992 oraz w Inge de Wilde: „Nieuwe deelgenoten in de Wetenschap Vrouwelijke studenten en docenten aan de Rijksuniversiteit Groningen 1871 — 1919", Uitgeverij Van Gorum, Groninger Hisorische Reeks 1998, rozdział 2, s. 40.
[ 4 ] Por. A. Jacobs: op. cit., s. 2.
[ 5 ] W „Memories" Jacobs opisuje, jak to w wieku sześciu lat przyrzekła sobie, że zostanie lekarką, choć dodaje, iż wówczas nie była świadoma, że jest to wybór dla kobiet niemożliwy. Por. A. Jacobs: op. cit., s. 3.
[ 6 ] Por. E. Kuhlman: „A to Z of Women in World History", Infobase Publishing, New York 2002, s. 370.
[ 7 ] Johan Rudolph Thorbecke (1798 — 1872) premier, przywódca liberałów, jeden z najważniejszych polityków w historii dziewiętnastowiecznej Holandii. Inicjator zmiany konstytucji z monarchii w monarchie parlamentarną.
[ 8 ] Por. I. de Wilde: „Nieuwe deelgenoten in de Wetenschap Vrouwelijke studenten en docenten aan de Rijksuniversiteit Groningen 1871 — 1919", Uitgeverij Van Gorum, Groninger Hisorische Reeks 1998, s. 56 — 58.
[ 9 ] Por. A. Jacobs: op. cit., s. 15.
[ 10 ] Więcej o Annie Marii van Schurman w: U. Birch: „Anna van Schurman: Artist, Scholar, Saint (1909)", Kessinger Publishing LLC, 2010. Także w przedmowie pracy: A. M. van Schurman: "Whether a Christian Woman Should Be Educated and Other Writings from Her Intellectual Circle", tłumaczenie na angielski Joyce L. Irwin, University Chicago Press, Chicago 1998.
[ 11 ] Kalendarium Aletty Jacobs., Jaartallen. 2011-04-24.
[ 12 ] Por. A. Jacobs: op. cit., s. 38.
[ 13 ] Por. Ibidem, s. 66 — 73.
[ 14 ] Por. Ibidem, s. 46 — 51.
[ 15 ] W latach siedemdziesiątych XIX wieku Wilhelm Peter Johann Mensing z Flensburga wynalazł diafragmę. Por. R. Jütte: „Contraception: a history", Polity Press, Cambridge 2008, s. 153.
[ 16 ] Por. A. Stanley: „Mothers and Daughters on Invention Notes for a Revised History of Technology", Rutgers University Press, New Brunswick 1995, s. 273 — 274.
[ 17 ] Margaret Sanger (1879-1966), amerykańska feministka, aktywistka na rzecz kontroli urodzin. Więcej w: M. Sanger: „An Autobiography", Dover Publications, New York 1971 oraz L. Lader, M. Meltzer (red.): „Margaret Sanger, Pioneer of Birth Control", Thomas&Crowell, New York 1969, a także w: New York University. „The public writings of Margaret Sanger 1911 - 1960", 2011-04-24.
[ 18 ] Por. A. Jacobs: op. cit., s. 50 — 51.
[ 19 ] Por. Ibidem, s. 52 — 65.
[ 20 ] Olimpia de Gouges (1748 — 1798) francuska aktywistka na rzecz praw kobiet i pisarka. Por. O. de Gouges „Deklaracja Praw Kobiety i Obywatelki", tłum. Agata Araszkiewicz, Nowa Krytyka Czasopismo Filozoficzne, 2011-04-24.

«    (Published: 26-04-2011 )

 Send text to e-mail address..   
Print-out version..    PDF    MS Word

Patrycja Walter
Absolwentka filozofii i nauk politycznych UAM. Współpracuje z Aletta Institute for Women's History w Amsterdamie.
 Private site

 Number of texts in service: 13  Show other texts of this author
 Newest author's article: Harriet Taylor Mill – Nie tylko żona i matka
All rights reserved. Copyrights belongs to author and/or Racjonalista.pl portal. No part of the content may be copied, reproducted nor use in any form without copyright holder's consent. Any breach of these rights is subject to Polish and international law.
page 1208 
   Want more? Sign up for free!
[ Cooperation ] [ Advertise ] [ Map of the site ] [ F.A.Q. ] [ Store ] [ Sign up ] [ Contact ]
The Rationalist © Copyright 2000-2018 (English section of Polish Racjonalista.pl)
The Polish Association of Rationalists (PSR)