Uwzględnianie przez władze publiczne religijnych wymogów dietetycznych wobec osadzonych w zakładach penitencjarnych

Źródło tłumaczenia: dr Paweł Borecki, Katedra Prawa Wyznaniowego Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego.

SEKCJA CZWARTA

(Skarga nr 18429/06)

WYROK

STRASBURG

7 grudnia 2010 r.

Niniejszy wyrok stanie się prawomocny w okolicznościach określonych w art. 44 ust. 2 Konwencji. Treść wyroku może podlegać korekcie wydawniczej.

W sprawie Jakóbski p. Polsce,

Europejski Trybunał Praw Człowieka (Czwarta Sekcja), zasiadając jako Izba złożona z następujących sędziów:

Nicolas Bratza, Przewodniczący,
Lech Garlicki,
Ljiljana Mijović,
Ján Šikuta,
Mihai Poalelungi,
Nebojąa Vučinić,
Vincent Anthony de Gaetano, sędziowie,
oraz Lawrence Early, Kanclerz Sekcji,

obradując na posiedzeniu niejawnym w dniu 16 listopada 2010 r.,

wydaje następujący wyrok, który został przyjęty we wskazanym dniu:

POSTĘPOWANIE

1. Sprawa wywodzi się ze skargi (nr 18429/06) przeciwko Rzeczypospolitej Polskiej wniesionej do Trybunału w dniu 27 kwietnia 2006 r. na podstawie artykułu 34 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (zwanej dalej „Konwencją") przez obywatela polskiego, P. Janusza Jakóbskiego (zwanego dalej „skarżącym").

2. Skarżący, któremu udzielono pomocy prawnej, reprezentowany był przez P. B. Sochańskiego, adwokata praktykującego w Szczecinie. Rząd Polski (dalej zwany „Rządem") reprezentowany był przez swojego pełnomocnika, P. J. Wołąsiewicza z Ministerstwa Spraw Zagranicznych.

3. Skarżący zarzucał naruszenie art. 9 Konwencji polegające na odmowie zapewnienia mu diety bezmięsnej podczas odbywania kary pozbawienia wolności, co stało w sprzeczności z zasadami wyznawanej przez skarżącego religii.

4. W dniu 1 września 2008 r. Przewodniczący Sekcji Czwartej podjął decyzję o poinformowaniu Rządu o fakcie wniesienia przedmiotowej skargi. Ponadto postanowiono zbadać przedmiot skargi jednocześnie rozpatrując jej dopuszczalność, na podstawie artykułu 29 § 1 Konwencji.

STAN FAKTYCZNY

I. OKOLICZOŚCI SPRAWY

5. Skarżący urodził się w 1965 r. i obecnie odbywa karę pozbawienia wolności w zakładzie karnym w Nowogrodzie.

6. Od dnia 20 czerwca 2003 r. skarżący odbywa karę ośmiu lat pozbawienia wolności orzeczoną przez Sąd Okręgowy w Poznaniu po uznaniu go winnym popełnienia przestępstwa zgwałcenia.

7. Wcześniej skarżący przebywał w zakładzie karnym w Goleniowie. Kilkakrotnie prosił o podawanie mu posiłków bezmięsnych z uwagi na restrykcje żywieniowe wynikające z wyznawanej przez niego religii. Skarżący utrzymywał, że jest buddystą, i że rygorystycznie przestrzega zasad żywieniowych buddyzmu mahajany, które nakazują mu powstrzymanie się od spożywania mięsa.

8. W dniu 19 stycznia 2006 r. dermatolog więzienny zalecił zmianę diety skarżącego na dietę bezmięsną ze względu na występujące u niego problemy zdrowotne. Na okres trzech miesięcy zapewniono skarżącemu dietę „bez mięsa wieprzowego" (dieta dla osób cierpiących na torbielowatość mnogą nerek i wątroby tj. dieta PK), która zawierała niewielkie ilości mięsa. Z diety PK korzystało również sześciu muzułmanów odbywających kary w zakładzie karnym w Goleniowie.

9. 20 kwietnia 2006 r. lekarz, który badał skarżącego uznał, że nie ma wskazań medycznych do kontynuowania u skarżącego diety PK, na skutek czego zaprzestano jej stosowania. Skarżący wyraził sprzeciw i zagroził podjęciem strajku głodowego.

10. 27 kwietnia 2006 r. skarżący zwrócił się do prokuratury rejonowej o wszczęcie postępowania karnego przeciwko pracownikom zakładu karnego w Goleniowie. Skarżący twierdził, że pomimo wielokrotnie ponawianych próśb o zapewnienie mu diety bezmięsnej, otrzymywał on posiłki zawierające produkty mięsne. Jako że ze względów religijnych nie mógł przyjmować posiłków zawierających mięso, musiał polegać na paczkach żywnościowych przesyłanych przez rodzinę. Był zmuszany do przyjmowania posiłków, które następnie wyrzucał. Odmowa ich przyjęcia zostałaby potraktowana jako decyzja o podjęciu strajku głodowego, co wiązałoby się z nałożeniem kary dyscyplinarnej. 13 czerwca 2006 r. prokuratura rejonowa w Goleniowie umorzyła postępowanie karne prowadzone w oparciu o zarzuty skarżącego.

11. 3 lipca 2006 r. Misja Buddyjska w Polsce przesłała do władz więziennych list, w którym poparła wniosek skarżącego o zapewnienie mu posiłków bezmięsnych. W liście zwrócono uwagę na problem moralny, przed którym staje wyznawca buddyzmu mahajany, w sytuacji gdy zmusza się go do jedzenia mięsa. W myśl zasad tej szkoły buddyzmu, jej wyznawca powinien unikać spożywania mięsa w geście współczucia dla wszystkich istot żywych. Następnie zwrócono się do władz więziennych z prośbą o wyeliminowanie produktów mięsnych z diety skarżącego.

12. Dnia 17 lipca 2006 r. skarżący poprosił dyrektora zakładu karnego w Goleniowie o podawanie mu posiłków bezmięsnych z uwagi na wymogi żywieniowe jego religii. Podkreślił, że dieta PK zawiera produkty mięsne i dlatego nie spełnia jego potrzeb. Wniosek skarżącego został odrzucony w dniu 16 października 2006 r. W decyzji nie wskazano uzasadnienia odrzucenia wniosku.

13. 21 sierpnia oraz 31 sierpnia 2006 r. skarżący zwrócił się do prokuratora rejonowego w Goleniowie o wszczęcie postępowania karnego przeciwko funkcjonariuszom służby więziennej pracującym w zakładzie karnym w Goleniowie. Utrzymywał on, że doszło do ingerencji w jego przekonania religijne, tym bardziej, że funkcjonariusze określali Misję Buddyjską w Polsce mianem „sekty". Co więcej, wrzucili oni publikacje religijne należące do skarżącego do toalety. 19 sierpnia 2006 r., po zakończeniu widzenia z rodziną, polecono skarżącemu poddać się rewizji osobistej. Skarżący zdjął ubranie za wyjątkiem bielizny, a następnie funkcjonariusz, wg relacji skarżącego, dotykał jego intymnych części ciała. Funkcjonariusze polecili skarżącemu przykucnąć i szydzili z niego.

14. 29 października 2006 r. prokurator rejonowy w Goleniowie odmówił wszczęcia postępowania karnego przeciwko uczestniczącym w zdarzeniu osobom uznając, że oskarżenia skarżącego są bezzasadne. Skarżący miał prawo prowadzić korespondencję z Misją Buddyjską w Polsce oraz kontaktować się telefoniczne z jej przedstawicielami. Co więcej, miał prawo do stosowania diety mniej więcej odpowiadającej wymogom wyznawanej przez niego religii. Jednakże, prokuratura podkreśliła, że niemożliwe jest ustalenie czy skarżący rzeczywiście padł ofiarą znęcania się ze strony strażników, gdyż brak jest świadków tego rzekomego zdarzenia, do którego doszło w jednoosobowej celi skarżącego.

15. 13 października 2006 r. Sąd Rejonowy oddalił zażalenie skarżącego na postanowienie [prokuratora] z dnia 13 czerwca 2006 r. Sąd stwierdził, że skarżący odmawiając przyjmowania posiłków mięsnych, powoływał się na swój rzekomy wegetarianizm, podczas gdy w aktach więźnia nie znaleziono żadnej wzmianki o jego zwyczajach żywieniowych. Co więcej, przez okres 3 miesięcy skarżący akceptował dietę PK, która nie była całkowicie bezmięsna.

16. W odpowiedzi na dalsze skargi skarżącego, dnia 14 listopada 2006 r. Okręgowy Inspektor Służby Więziennej w Szczecinie powiadomił skarżącego, że jedyną specjalną dietą dostępną w zakładzie karnym w Goleniowie jest dieta PK, w skład której oprócz wieprzowiny, wchodzą różne produkty mięsne, m.in. wołowe i drobiowe, oraz ryby. Dieta całkowicie pozbawiona mięsa nie była dostępna w zakładzie karnym.

17. 20 listopada 2006 r. Inspektor Służby Więziennej w Szczecinie, w odpowiedzi na kolejną skargę skarżącego, ponownie potwierdził, że jedyną specjalną dietą uwzględniającą przekonania religijne [skazanych] jest dieta PK. Co więcej, wyjaśnił on, że:

„Skazany ma prawo zmienić wyznanie w trakcie odbywania kary oraz korzystać z prawa wolności wyznania, jeżeli takie jest jego życzenie. Jednakże nie oznacza to, że władze więzienne są zobowiązane do zapewnienia mu specjalnego pożywienia odpowiadającego konkretnym wymaganiom wyznawanej religii. Kwestia pożywienia związanego z tradycją religijną lub kulturową nie powinna dawać skazanym sposobności do manipulowania władzami więziennymi w celu zapewnienia sobie korzyści osobistych."

18. 14 grudnia 2006 r. Sąd Rejonowy w Goleniowe oddalił zażalenie skarżącego na postanowienie z dnia 29 września 2006 r.

19. 25 czerwca 2007 r. Misja Buddyjska w Polsce skierowała pismo do dyrektora zakładu karnego w Goleniowie z prośbą o zapewnienie skarżącemu bezmięsnych posiłków.

20. W pozwie złożonym 3 września 2007 r. w Sądzie Okręgowym w Szczecinie skarżący podnosił, że dieta serwowana mu w zakładzie karnym w Goleniowie nie uwzględniała jego przekonań religijnych.

21. 3 grudnia 2007 r. Sąd Okręgowy oddalił powództwo skarżącego. Sąd stwierdził, że specjalna dieta została przyznana skarżącemu od dnia 18 lipca 2006 r. Następnie wskazał, że z uwagi na warunki techniczne panujące w więziennej kuchni, [konieczność] przewożenia posiłków i braki kadrowe wśród pracowników gastronomicznych, nie jest możliwe zapewnienie każdemu więźniowi posiłków zgodnych z wymogami żywieniowymi wyznawanej religii. Sąd potwierdził również fakt przygotowywania posiłków niezawierających mięsa wieprzowego.

22. W marcu 2009 r. skarżący został przeniesiony do zakładu karnego w Nowogrodzie. 2 maja 2009 r. wnioskował o podawanie mu posiłków bezmięsnych z uwagi na wymogi żywieniowe wyznawanej przez niego religii. Wniosek skarżącego został oddalony 13 maja 2009 r.

23. 12 sierpnia 2009 r. w odpowiedzi na skargę skarżącego, Rzecznik Praw Obywatelskich poinformował go, że władze więzienne nie mają obowiązku przygotowywania specjalnych posiłków uwzględniających odmienne wymagania żywieniowe. Ponadto [stwierdził], że z uwagi na fakt, iż skarżący był jedynym wyznawcą buddyzmu spośród osadzonych, przygotowywanie takich posiłków nadmiernie obciążałoby władze więzienne.

II. WŁAŚCIWE PRAWO KRAJOWE I PRAKTYKA

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Czy modlitwa może wspomóc chirurgię? Modlitewny reżim nowego kuratora małopolskiej oświaty

See comments (26)..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word