Konkordat, jak i inne umowy międzynarodowe Polski, obowiązywał nadal w czasie II wojny światowej. Nie mógł on być wykonywany przez państwo na własnym terytorium, ale na Stolicy Apostolskiej ciążył obowiązek lojalnej realizacji umowy. Ten okres stał się probierzem wartości konkordatu i lojalności stron układu. Wielokrotne naruszanie konkordatu przez Stolicę Apostolską stanowiło wystarczającą podstawę do uznania go za zerwany z winy kurii rzymskiej, ale specyficzne warunki wojenne nakazywały rządowi polskiemu na emigracji ograniczać się do bezskutecznych protestów. Dopiero w 1945 r. Rada Ministrów Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej mogła stwierdzić, że konkordat przestał obowiązywać na skutek postępowania Stolicy Apostolskiej w czasie II wojny światowej, wielokrotnie naruszającej i ducha i literę konkordatu. Ta data zamyka formalnie dwudziestoletni okres obowiązywania konkordatu. Kościół katolicki korzystał jednak nadal ze szczególnych przywilejów (wyłączenie do 1950 r. dóbr ziemskich Kościoła spod dekretu o reformie rolnej), a usuwanie następstw konkordatu trwało jeszcze w następnych latach. Te zagadnienia będą wymagały odrębnych badań, możliwych do przeprowadzenia po kwerendzie źródłowej również poza Polską.

Niniejszy tekst jest wprowadzeniem do książki: Jerzy Wisłocki, Konkordat polski z 1925 roku. Zagadnienia prawno-polityczne, Seria „Prawo" Nr 87, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, 1977.

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Menschen, menschen über alles Więźniowie nieczystego sumienia

Comment on this article..   See comments (5)..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word

Jerzy Wisłocki Ur. 1928, zm. 2008. W latach 1944-1945 działał w Armii Krajowej. W czerwcu 1956 aresztowany i przetrzymywany w Urzędzie Bezpieczeństwa. W 1948 ukończył szkołę średnią w Przemyślu. W 1952 ukończył studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Poznańskiego. W 1963 - doktorat nauk prawnych na podstawie rozprawy o rzemieślniczych cechach poznańskich w okresie przed wojnami szwedzkimi. Od 1978 jest doktorem habilitowanym, od 1983 profesorem nauk humanistycznych, a od 1995 - profesorem zwyczajnym. Od 1953 pracował w Archiwum Państwowym w Poznaniu na stanowisku kierownika pracowni mikrofilmowej. Później - od roku 1956 aż do 1988 - był pracownikiem naukowym Wydziału Prawa Uniwersytetu Poznańskiego, gdzie wypromował 250 magistrów i 12 doktorów. W 1982 został dyrektorem Biblioteki Kórnickiej PAN. Od 1987 kierował Zakładem Badań Narodowościowych PAN, w którym utworzył czasopismo "Sprawy Narodowościowe. Seria Nowa". W latach 1955-1992 był członkiem władz poznańskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Historycznego, a od 1972 do 1985 - głównym redaktorem wydawnictw Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.  Number of texts in service: 10  Show other texts of this author  Latest author's article: Dotacje państwowe dla Kościoła i skutki finansowe konkordatu z 1925 r.