Prawo do nauczania religii w szkole zarówno publicznej, jak i prywatnej Konstytucja (art. 53 ust. 4) przyznaje każdemu związkowi wyznaniowemu o uregulowanej sytuacji prawnej, czyli posiadającemu odrębną ustawę określającą jego stosunki z państwem albo wpisanemu do rejestru kościołów i innych związków wyznaniowych.

Zgodnie z ustawą o systemie oświaty z 1991 r. (Dz. U. Nr 95, poz. 425 z późn. zm.) w przedszkolu publicznym, publicznej szkole podstawowej i publicznym gimnazjum o pobieraniu nauki religii decyduje życzenie rodziców (opiekunów prawnych), a w publicznej szkole ponadpodstawowej bądź ponadgimnazjalnej życzenie rodziców (opiekunów prawnych) bądź samych uczniów. Po osiągnięciu pełnoletniości o pobieraniu nauki religii decydują sami uczniowie. Wspomniane życzenie, według rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach (Dz. U. Nr 36, poz. 155 z późn. zm.) wyrażane jest w najprostszej formie oświadczenia i nie musi być ponawiane w kolejnym roku szkolnym, może natomiast zostać zmienione. Oświadczenie może być wyrażone nawet ustnie, dla celów dowodowych wskazana jest forma pisemna. Prawo nie określa, komu należy składać oświadczenie - dyrektorowi, czy kompetentnym władzom danego związku wyznaniowego, które następnie przekazują informację szkole. Ponieważ jednak szkoła publiczna ma obowiązek organizowania nauczania religii zgodnie z życzeniem zainteresowanych, a szkołę reprezentuje w zasadzie dyrektor, to on jest organem właściwym dla przyjmowania oświadczeń.

Szkoła publiczna oraz publiczne przedszkole mają obowiązek zorganizowania lekcji dla grupy nie mniejszej niż 7 uczniów w danej klasie lub oddziale (wychowanków w grupie przedszkolnej). Dla mniejszej liczby uczniów (wychowanków) lekcje religii w przedszkolu lub w szkole powinny być zorganizowane w grupie międzyklasowej lub międzyodziałowej. Jeżeli w całej szkole lub w przedszkolu na naukę religii określonego związku wyznaniowego zgłosi się mniej niż 7 uczniów, to organ prowadzący przedszkole lub szkołę (są nimi najczęściej jednostki samorządu terytorialnego: gmina, powiat, ewentualnie województwo samorządowe) w porozumieniu z właściwym kościołem lub związkiem wyznaniowym (czyli za jego zgodą), organizuje naukę religii w grupie międzyszkolnej lub w pozaszkolnym punkcie katechetycznym. Liczba uczniów (wychowanków) w grupie lub w punkcie katechetycznym nie powinna być wówczas mniejsza niż 3. W szczególnie uzasadnionych przypadkach organ prowadzący publiczną szkołę lub przedszkole, w ramach posiadanych środków, może na wniosek związku wyznaniowego zorganizować nauczanie religii danego wyznania w sposób odmienny niż wyżej określony. Ponadto dopuszczalne jest nieodpłatne udostępnianie sal lekcyjnych na cele katechetyczne, w terminach wolnych od zajęć szkolnych także związkom wyznaniowym nie organizującym nauczania religii w ramach systemu oświatowego.

W praktyce zatem członkowie związku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji prawnej powinni, najlepiej przed rozpoczęciem roku szkolnego, skierować do dyrektora danej publicznej szkoły lub przedszkola pismo wyrażające życzenie, aby szkoła zorganizowała dla ich dzieci naukę religii. W szkołach ponadpodstawowych i ponadgimnazjalnych z takim życzeniem mogą wystąpić sami uczniowie. Liczba zainteresowanych osób musi wynosić co najmniej 7 w całej szkole bądź przedszkolu. Przedszkole lub szkoła zatrudniają nauczyciela religii wyłącznie na podstawie imiennego, pisemnego skierowania do określonego przedszkola lub szkoły wydanego przez władze zwierzchnie właściwego związku wyznaniowego. W przypadku innych niż Kościół Katolicki związków wyznaniowych do skierowania warto załączyć wyciąg z właściwej ustawy wyznaniowej czy rejestru kościołów i innych związków wyznaniowych oraz z prawa wewnętrznego danej konfesji. Nauczycieli religii zatrudnia się zgodnie z Kartą Nauczyciela, czyli powinni oni posiadać przygotowanie pedagogiczne określone w tej ustawie. Kwalifikacje zawodowe nauczycieli religii określają odpowiednie władze zwierzchnie związków wyznaniowych w porozumieniu z Ministrem Edukacji Narodowej. W praktyce brak takiego porozumienia może okazać się przeszkodą w zatrudnieniu nauczyciela religii, a tym samym w zapewnieniu jej nauczania dla osób, które sobie tego życzą. Dotychczas porozumienia w sprawie kwalifikacji nauczycieli religii zawarły z Ministrem Edukacji Narodowej Konferencja Episkopatu Polski oraz Polska Rada Ekumeniczna. Porozumienie nie jest jednak źródłem prawa powszechnie obowiązującego, nie może być barierą w realizacji konstytucyjnych praw obywateli.

Nauczanie religii odbywa się na podstawie programów nauczania i podręczników opracowanych i zatwierdzonych przez właściwe władze związków wyznaniowych i przedstawionych Ministrowi Edukacji Narodowej do wiadomości. Przed rozpoczęciem nauczania odpowiednie zatwierdzone dokumenty należy przedstawić MENiS.

Ustawa o gwarancjach wolności sumienia i wyznania uznaje prawo związków wyznaniowych do nauczania religii oraz wychowywania religijnego dzieci i młodzieży, zgodnie z wyborem dokonanym przez rodziców lub prawnych opiekunów. Nauczanie religii jest wewnętrzną sprawa związków wyznaniowych. Jest organizowane zgodnie z programem ustalonym przez władze związku wyznaniowego w punktach katechetycznych znajdujących się w kościołach, domach modlitw i innych pomieszczeniach udostępnionych na ten cel przez osobę uprawniona do dysponowania nimi (art. 20 ust. 1 i 2). W opinii zatem dyrektora Departamentu Wyznań MSWiA założenie punktu katechetycznego jako takiego należy do wyłącznej kompetencji związku wyznaniowego, nie jest wymagane powiadomienie Departamentu Wyznań o tym fakcie. Państwo nie ingeruje w tworzenie tego rodzaju placówek, mieści się ono w zakresie indywidualnej i kolektywnej wolności religii (wyznania) zagwarantowanej w art. 53 Konstytucji oraz w art. 2 i 19 ust. 2 pkt 10 ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania.

Na utworzenie i działalności punktu katechetycznego musi jednak wyrazić zgodę właściciel lokalu. Działalność tego rodzaju placówki powinna być ponadto zgodna z ogólnie obowiązującymi przepisami prawa, np. w dziedzinie ochrony przeciwpożarowej. Zasadne jest także, aby prowadzący nauczanie religii w punkcie katechetycznym, jeżeli nauka pobierana jest przez osoby niepełnoletnie, dysponował pisemnymi oświadczeniami rodziców lub prawnych opiekunów dzieci, że uczęszczają one na zajęcia zgodnie z ich wyborem, aby ewentualnie zabezpieczyć się przed zarzutami naruszenia przepisów ustaw chroniących władzę rodzicielską.

Jeżeli natomiast związek wyznaniowy pragnie, aby w pozaszkolnym (pozaprzedszkolnym) punkcie katechetycznym nauczanie religii było organizowane przez organ prowadzący szkołę (przedszkole) publiczne/ą, czyli w praktyce przez samorząd terytorialny, to powinien porozumieć się w tym celu z właściwą gminą (względnie powiatem, czy województwem). Barierą praktyczną mogą okazać się koszty utrzymania danego punktu katechetycznego przez samorząd. Komórką administracyjną prowadzącą sprawy związane z punktami katechetycznymi jest Wydział Oświaty danego urzędu gminy (miasta), powiatu ewentualnie województwa. Jeżeli porozumienie zostanie zawarte, to nauczyciel prowadzący naukę w takim punkcie katechetycznym jest zatrudniany przez dyrektora szkoły lub przedszkola wskazanego przez organ prowadzący, wchodzi w skład rady pedagogicznej, nie przyjmuje jednak obowiązków wychowawcy klasy. Nauczyciel religii w punkcie katechetycznym ma obowiązek prowadzenia odrębnego dziennika zajęć zawierającego te same wpisy co dziennik szkolny. Tylko uczniowie pobierający naukę religii w punkcie katechetycznym zorganizowanym na podstawie porozumienia między danym związkiem wyznaniowym a organem prowadzącym szkołę czy przedszkole publiczne otrzymują ocenę z religii na świadectwie szkolnym, na podstawie zaświadczenia katechety. Ocena z religii, jako przedmiotu nieobowiązkowego, nie jest wliczana do średniej ocen na świadectwie szkolnym.

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Sytuacja prawna szkolnego nauczania religii Nauczanie religii w szkole

Comment on this article..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word

Paweł Borecki Doktor habilitowany, pracownik Katedry Prawa Wyznaniowego Uniwersytetu Warszawskiego. Specjalność naukowa: prawo wyznaniowe. Autor artykułów i książek z zakresu prawa wyznaniowego.  Number of texts in service: 47  Show other texts of this author  Newest author's article: Państwo laickie w świetle dorobku współczesnego konstytucjonalizmu europejskiego