Jego Kandyd kończy się słowami: „Masz słuszność — odparł Kandyd — ale trzeba uprawiać nasz ogródek." Jest to rozpatrywane oczywiście wyłącznie jako filozoficzna parabola. W tym kontekście należy jednak wspomnieć, że dla Woltera było to również coś bardzo dosłownego. Uprawa ogródka była jedną z jego pasji. Często wymykał się ze swych zamków, aby przechadzać się po polach, osobiście doglądał sadzonek i zasiewów. To niezwykłe, ale ten chorowity chuderlak, który setki razy już miał umierać na różne słabości i niedyspozycje (nie wspominając przyczyn znacznie bardziej gwałtownych), aż do siedemdziesiątego ósmego roku życia własnymi rękoma uprawiał wydzielone specjalnie dla swojej pracy pole. Sam je obsiewał, testował nawozy i nasiona. Lubował się w uprawach i maszynach rolniczych, chciał być innowatorem. „Chwała temu, kto użyźnia ziemię!" - wykrzykuje na cześć nowego siewnika… Kiedy indziej snuje: „Nie przezwyciężyłem surowości klimatu. Imć pan Generalny Zarządca Generalny zachęcał mnie do uprawiania marzanny, spróbowałem: nic z tego nie wyszło. Kazałem posadzić z górą dwadzieścia tysięcy drzew, które sprowadziłem z Sabaudii, niemal wszystkie uschły. Obsadziłem czterokrotnie drogę dojazdową orzechami i kasztanami, w trzech czwartych wyginęły lub zostały wyrwane przez wieśniaków. Nie zrażam się wszakże i choć jestem stary i niedołężny, będę sadził dzisiaj, świadom tego, że jutro umrę. Inni będą z tego korzystać."

Jako gospodarz i pan zyskał sobie ogromny szacunek swoich pracowników i poddanych. Stał się znany jako "patriarcha z Ferney". [Zob. też: Ferney-Voltaire.net]

Z kolei posiadłość lenna koło Tournay dała mu tytuł hrabiego (wcześniej miał tytuł szlachecki na mocy godności szambelańskiej). „Stworzyłem sobie w republice całkiem ładne królestwo" — powiada zadowolony.

Oto jego koncepcja „prawdziwego filozofa":

"Prawdziwy filozof może czasem zirytować się na oszczerstwo, które go ściga, może okryć wieczną pogardą podłego sprzedawczyka, który znieważa dwa razy na miesiąc rozum, dobry smak i cnotę, może nawet mimochodem ośmieszyć tych, co lżą literaturę w sanktuarium, w którym czcić ją winni. Obce mu są jednak intrygi, potajemne praktyki i mściwość. Umie, jak mędrzec z Montbard i mędrzec z Voré, czynić ziemię bardziej urodzajną, a jej mieszkańców szczęśliwszymi. Prawdziwy filozof uprawia pola leżące odłogiem, pomnaża liczbę pługów, a przez to samo i liczbę mieszkańców, daje zajęcie ubogiemu i wzbogaca go, zachęca do zawierania małżeństw, opiekuje się sierotą, nie szemrze przeciwko koniecznym podatkom i sprawia, że rolnik jest w stanie płacić je ochoczo. Nie żąda niczego od ludzi, a daje im wszystko, co dać jest zdolen. Pała wstrętem do obłudników, ale żałuje zabobonnych. Na koniec, umie być przyjacielem".

Konkluduje Orieux: „Widać, że pan de Voltaire był 'kapitalistą' nader nowoczesnym".

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Poglądy Woltera Polska recepcja Woltera

Comment on this article..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word

Mariusz Agnosiewicz Redaktor naczelny Racjonalisty, założyciel PSR, prezes Fundacji Wolnej Myśli. Autor książek Kościół a faszyzm (2009), Heretyckie dziedzictwo Europy (2011), trylogii Kryminalne dzieje papiestwa: Tom I (2011), Tom II (2012), Zapomniane dzieje Polski (2014).  Private site  Number of texts in service: 952  Show other texts of this author  Number of translations: 5  Show translations of this author  Newest author's article: Oceanix. Koreańczycy chcą zbudować pierwsze pływające miasto