Historia Albanii zaczęła się około 300 r. przed Chrystusem, kiedy dzisiejsze tereny kraju znalazły się w królestwie Illirii. Wybrzeże Albanii było kolonizowane przez Greków, jednak nie zapuszczali się oni w głąb lądu. Później ziemiami tymi zawładnęli Rzymianie. Po 395 r. należały one do Cesarstwa Bizantyjskiego. Zostały najechane przez Słowian, przyłączone do Bułgarii, a w XII wieku stały się państwem niepodległym. Zaraz potem zostały podbite przez Serbię i w końcu, w XV wieku, znaleźć się pod władaniem Turcji, praktycznie aż do 1913 r. Albania była okupowana podczas I wojny światowej przez Serbów, Austriaków i Włochów, a w 1920 r., dzięki poparciu amerykańskiego prezydenta Wilsona, ponownie odzyskała niezawisłość. W 1939 r. została zajęta przez Włochy, potem przez Niemcy, w 1944 r. uzyskała niepodległość jako państwo komunistyczne. Dopiero po 1990 r. stała się państwem demokratycznym.

Chrześcijaństwo zostało zaszczepione na ziemiach dzisiejszej Albanii jeszcze przed Edyktem Mediolańskim z 313 r. Przybyło tam z dwóch stron. Północ była zamieszkana przez „ghegs" i oni zostali nawróceni przez misjonarzy łacińskich. Natomiast południe zamieszkiwali „tosk" i zostali nawróceni przez misjonarzy języka greckiego.

Do pierwszej schizmy wewnątrz Kościoła albańskiego doszło w 484 r. w związku ze sprawą patriarchy Konstantynopola Acacio. W 519 r. nastąpiło pojednanie z Rzymem, ale w 731 r. Kościół albański ponownie zerwał stosunki z papieżem. W 1019 r. bizantyjski cesarz Bazylii II przyłączył Albanię do autonomicznego arcybiskupstwa Ocrida w Bułgarii (arcybiskupstwo to przestało istnieć w 1767 r.).

Po zajęciu Albanii przez Turków ludność przyjęła Islam, a resztki chrześcijan prawosławnych podlegały patriarchatowi ekumenicznemu w Konstantynopolu.
Wraz z ruchem niepodległościowym, zaczął się również organizować taki ruch wewnątrz albańskiego Kościoła. Na jego czele stał ksiądz Fan Noli, który przetłumaczył na język albański liturgiczną księgę Kościoła Prawosławnego. Miał jednak problemy z władzami, więc wyemigrował do USA, gdzie został w końcu mianowany biskupem prawosławnych Albańczyków w Stanach Zjednoczonych. Zmarł w 1965 r.

W 1922 r., w Berat zebrał się Kongres Prawosławny, którego uczestnicy ogłosili Autocefalię Prawosławnego Kościoła Albanii. Biskupi greccy zareagowali opuszczeniem kraju. W 1926 r. patriarcha Konstantynopola zaproponował ugodę, według której Albańczycy mogli dojść do autokefalii w sposób bardziej uporządkowany. Na to jednak nie przystał rząd albański. W 1929 r. biskup John Bessarion, z pomocą pewnego biskupa serbskiego, wyświęcił dwóch prawosławnych biskupów albańskich. W ten sposób został utworzony Synod Tirany, stolicy Albanii, i Kościół ponownie ogłosił swoją autocefalię. Konstantynopol zareagował na to usuwając z urzędu biskupów albańskich, a rząd albański odpowiedział wyrzuceniem z kraju przedstawicieli patriarchatu Konstantynopola. Schizma jednak nie trwała długo, gdyż w końcu patriarcha Konstantynopola uznał autocefalię Prawosławnego Kościoła Albanii, regulując sytuację tego Kościoła 12 kwietnia 1937 r. Tego samego roku zostało otworzone prawosławne seminarium albańskie w Korytsa.

W okresie pomiędzy wojnami światowymi na terenie Albanii istniało arcybiskupstwo Tirany i trzy inne diecezje: w Berat, Argyrokastro i Korytsa. Chociaż językiem liturgicznym Kościoła był język grecki, to jednak od 1930 r. zaczęto proces przetłumaczenia wszystkich ksiąg i tekstów liturgicznych na język albański.

Pod koniec II Wojny Światowej, w 1945r., władza przeszła ostatecznie w ręce komunistów, którzy zaczęli krwawo prześladować wszystkie grupy religijne istniejące w Albanii. Wówczas jeszcze 22 procent ludności należała do Kościoła prawosławnego, 10 procent do Kościoła rzymskokatolickiego, a reszta była muzułmanami.

Na początku komuniści uwięzili i zamordowali wielu wpływowych kapłanów, zakazali działalności organizacjom religijnym, a w 1949 r. usunęli ze stanowiska arcybiskupa Tirany Christophera Kissi. Do 1951 r. wszyscy biskupi zostali zastąpieni przez osoby odpowiadające rządowi.

Komuniści w Albanii byli o wiele bardziej nastawieni antyreligijnie niż rządy marksistowskie innych krajów. Walka z religią nasiliła się w 1967 r., kiedy komunistyczny rząd Albanii nakazał zamknąć wszystkie religijne budynki kraju, w tym 2169 kościołów, meczetów, klasztorów. Wszelka działalność religijna miała zostać uznana za działalność przestępczą. Odtąd kraj miał być całkowicie ateistyczny. Prawosławny arcybiskup Tirany Damianos został tego samego roku uwięziony. Zmarł w więzieniu w 1973 r.

Żaden z prawosławnych biskupów Albanii nie przeżył końca reżimu komunistycznego. Kiedy więc w 1990 r. doszło do przefarbowania dotychczasowych komunistów na socjaldemokratów, Kościół musiał zwrócić się o pomoc do Konstantynopola. Patriarcha ekumeniczny mianował metropolitę Anastazego de Androusis (profesora uniwersyteckiego w Atenach) patriarchalnym egzarchą w kraju. Jego głównym zadaniem miało być zajęcie się kanoniczną odbudową Prawosławnego Kościoła Albanii. 24 czerwca 1992 roku, Święty Synod Patriarchatu Ekumenicznego mianował Anastazego arcybiskupem Tirany i całej Albanii, a innych trzech biskupów (wszystkich narodowości greckiej) biskupami albańskich diecezji. Chociaż rząd albański nie uznał nowych biskupów, to jednak już w sierpniu 1992 r. arcybiskup Anastazy został wprowadzony na swój nowy urząd. Dopiero w lipcu 1996 r. zostali wyświęceni trzej pozostali biskupi, aby objąć konkretne diecezje. I tym razem rząd albański zareagował ostro .Odrzucił mianowanie Greków na biskupstwa wewnątrz państwa, ale na dodatek zabronił im wjazdu do kraju, domagając się biskupów pochodzenia albańskiego.

Rząd albański w osobie prezydenta Berisha, w październiku 1994 r., wystąpił również przeciwko osobie arcybiskupa Anastazego. Prezydent oświadczył, że Anastazy został mianowany na urząd w Kościele albańskim tylko czasowo i złożył propozycję nowego konstytucyjnego projektu, według którego na czele Prawosławnego Kościoła Albanii powinien stać wyłącznie Albańczyk. Powinien on urodzić się w kraju i żyć w nim przez cały czas lub przynajmniej przez 20 lat. Projekt ten jednak został odrzucony 60 procentami głosów w listopadzie tego samego roku. Chociaż sytuacja arcybiskupa była dalej niepewna, zwłaszcza z powodu napięć pomiędzy Atenami i Tiraną w związku z mniejszością grecką w Albanii (spis ludności z 1989 r. wykazał, że w kraju żyje około 60 tysięcy Greków), to jednak od grudnia stosunki Kościół — rząd uległy poprawie.

Po długich negocjacjach, w 1998 r. doszło do ugody pomiędzy rządem i Prawosławnym Kościołem Albanii i Ekumenicznym Patriarchatem Konstantynopola. Dwóch biskupów wyświęconych w 1996 r. musiało zrezygnować z objęcia swoich diecezji w Albanii, a tylko jeden, biskup Ignacy z Diecezji Berat został wprowadzony na swój urząd biskupi 18 lipca 1998 r. Jeszcze tego samego dnia biskup Ignacy i arcybiskup Anastazy spotkali się na specjalnym zebraniu z dwoma przedstawicielami patriarchatu Konstantynopola i wybrali na urząd biskupi dwóch etnicznych Albańczyków: 43- letniego archimandrytę Jana Pelushi jako metropolitę Korca i 77- letniego księdza Kosnę Qirjo na biskupa Apolloni. W ten sposób został ostatecznie utworzony Święty Synod Prawosławnego Kościoła Albanii.

Pomimo prześladowań i problemów jurysdykcyjnych prawosławny Kościół nigdy nie utracił swojej żywotności. Tylko w pierwszych sześciu latach wolności zostało wybudowanych 70 nowych świątyń, a 65 zostało odbudowanych i 100 naprawionych. W 1992 r., w opuszczonym hotelu w Durrës, otwarto Akademię Teologiczną „Zmartwychwstania Chrystusa", w której studiują dziesiątki kandydatów do kapłaństwa.

Upadek komunistycznego reżimu przeżyło 22 prawosławnych kapłanów, z których w 1998 r. żyło jeszcze tylko 5. W krótkim czasie wolności zostało wyświęconych 92 nowych albańskich kapłanów, ale liczba ich ciągle jeszcze jest niewystarczająca.

Od października 1992 r. Prawosławny Kościół Albanii posiada swój oficjalny miesięcznik „NGJALLIA" ("Zmartwychwstanie"), a od 1997 r. również swoją oficjalną rozgłośnię radiową, też o tej samej nazwie.

Tymczasem, poza Kościołem albańskim w kraju, istnieją jeszcze dwie inne oddzielne albańskie jurysdykcje prawosławne w Stanach Zjednoczonych Ameryki. Jedną jest Albańska Archidiecezja Prawosławna w Ameryce, którą zorganizował tam ksiądz Fan Noli, a która jest częścią Prawosławnego Kościoła w Ameryce. Należy do niej 13 albańskich parafii prawosławnych w USAi podlega ona metropolicie Theodosiusowi. Druga, mniejszościowa, jako Albańska Diecezja Prawosławna w Ameryce podlega bezpośrednio patriarchatowi ekumenicznemu z Konstantynopola, a w USA arcybiskupowi Iakovosowi z Greckiej Archidiecezji Prawosławnej Ameryki Północnej i Południowej.

Liczba wiernych Prawosławnego Kościoła Albanii jest obliczana na około 1,5 miliona osób. Istnieją również dwie wspólnoty katolickie rytu bizantyjskiego, którymi zajmę się w osobnym tekście.

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Estoński Kościół Prawosławny Prawosławie

Comment on this article..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word

Mirosław Kropidłowski Ur. 1961. Przez wiele lat był misjonarzem katolickim w Afryce i w Ameryce Łacińskiej, od niedawna jest księdzem prawosławnym Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego - Patriarchatu Kijowskiego w w Brazylii. Współtworzy serwis Ekumenizm.pl. Pracuje jako zastępca dyrektora w biednej szkole publicznej na peryferiach miasta Senhor do Bonfim i pracuje społecznie wśród najuboższych dzieci swojej szkoły i regionu. Jest także inicjatorem Stowarzyszenia Misja Nadzieji i Miłości, do walki z biedą i jej konsekwencjami.Mirosław Kropidłowskli 3 października 2008 roku zmarł w Brazylii na zawał serca.  Number of texts in service: 19  Show other texts of this author  Newest author's article: Voodoo: Zło, które działa dzięki wierze