Podsumowanie

Nie ulega wątpliwości, że rozmaite figurynki, obrazy itd. przedstawiające bóstwa różniły się między sobą postawami i pozycjami na zasadzie jakiegoś tajemniczego dla nas „kodu". Każda z takich pozycji miała swoje znaczenie — ten „szyfr" ciała ludzie z tamtych czasów umieli niewątpliwie bezbłędnie odczytać. Każda pozycja miała wielkie znaczenie i sama w sobie mogła wskazywać na określony typ bóstwa — opiekuńcze, groźne, chtoniczne, demoniczne itp., albo na tą samą sakralną „moc", ale w różnych aspektach (panowanie nad poszczególnymi sferami uniwersum), idt.

Nam pozostają domysły — z analogii (najlepiej dobrze uzasadnionej, bo o pomyłkę nietrudno) czy kontekstu znaleziska. Zresztą jak się wydaje dość rzadko poświęca się temu zagadnieniu uwagę, a szkoda... Bywa bowiem, że postawa ciała bóstwa, zwyczajowa pozycja, w jakiej jest przedstawiane, charakterystyczny gest poszerza nasze rozumienie jego funkcji.

Badanie nad ikonografią pozwala mi np. przypuszczać, że niesłusznie pomijany jest aspekt kosmologiczny wielkich Bogiń. A ponadto otwiera drogę do nowych interpretacji międzykulturowych związków, cyrkulacji znaczeń, symboliki i mitów.

W naszej logo- i grafocentrycznej kulturze gesty i upozawanie ciała nie niosą w sobie takiego ładunku komunikacyjnego, jak gdzie indziej i kiedy indziej w świecie bywało. Pewnie też dlatego tak mało do tej pory prac poświęcono badaniu tego zagadnienia. Wielu z nas wielka rola gestów kojarzy się z Indiami — słynne mudry… W tym kontekście inspirujące może być przypomnienie, że wiele znaków pisma z doliny Indusu to ryty będące przedstawieniem ludzkiej postaci w różnych pozycjach i układach ciała. Kusząca byłaby myśl, że system harappańskiego pisma częściowo przynajmniej wywodził się z jakiegoś „para-pantomimicznego" kodu porozumiewania się. I że ta tradycja zainspirowała np. indyjski teatr, w którym tak ważna jest każda pozycja wyjściowa ciała aktora, każdy ruch i gest (hasta), a także system mudr — gestów rąk, z których każdy niesie określone znaczenia i podkreśla charakter aspektu w jakim postać np. Buddy czy bodhisattwów jest ukazywana. Kto wie — może, jak wiele innych elementów, także i te zwyczaje pochodzą z cywilizacji Harappy...

Ale jak się okazuje w znacznie bliższych nam rejonach świata istniał tajemniczy dla nas „kod" podobny do indyjskiego, choć nie wiadomo czy zorganizowany w większy system.

W artykule poruszyłam zaledwie cząstkę zagadnienia, „czubek góry lodowej", bazując na najbardziej dostępnym i najpowszechniej znanym materiale. A pozostaje przecież do przeanalizowania cała masa plastycznych przedstawień mniej „ważnych" postaci boskich, heroicznych, demonicznych itd. Ważne, by pamiętać, że warto zwracać uwagę nie tylko na to „co" czy „kogo" przedstawia dany wizerunek, ale również „jak", wtedy owo „co" może ukazać nam się w nowym świetle i poszerzyć naszą wiedzę o istotnych w starożytnym świecie znaczeniach.

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Geneza religii Kultura Indusu i mity indyjskie

Comment on this article..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word