Wreszcie ukazały się wybrzeża Francji.

— Byłeś kiedy we Francji, Marcinie? — rzekł Kandyd.

— Owszem — odparł Marcin — zwiedziłem rozmaite okolice tego kraju. Są takie, w których połowa mieszkańców ma bzika; inne znowuż, gdzie są za mądrzy; inne, gdzie ludzi na ogół są dość łagodni; inne, gdzie silą się na dowcip; we wszystkich zaś, pierwszym zatrudnieniem jest miłość, drugim obmowa, a trzecim gadanie głupstw.

— A powiedz mi, Marcinie, czy widziałeś Paryż?

— Owszem, widziałem; łączy po trochu wszystkie te rodzaje; chaos, ciżba, w której wszystko co żyje goni za przyjemnością, a nikt jej nie znajduje, przynajmniej o ile mnie się zdało. Bawiłem tam krótko: zaraz po przybyciu, hultaje jarmarczni okradli mnie ze wszystkiego co posiadałem; mnie samego wzięto za złodzieja i przetrzymano tydzień w więzieniu po czym zgodziłem się na korektora w drukarni, aby zarobić tyle, bym mógł pieszo wrócić do Holandii. Poznałem kanalię piszącą, kanalię intrygującą i kanalię w konwulsjach ^{[ 1 ]}. Powiadają, iż są w tym mieście ludzie nader uprzejmi: pragnę temu wierzyć.

— Co do mnie, nie jestem zgoła ciekaw Francji — rzekł Kandyd — domyślasz się, że, skoro kto spędził miesiąc w Eldorado, nie dba na ziemi o nic prócz panny Kunegundy. Będę jej czekał w Wenecji; przejedziemy przez Francję aby się udać do Włoch; czy zechcesz mi towarzyszyć?

— Bardzo chętnie — rzekł Marcin — powiadają, że Wenecja dobra jest jedynie dla szlachty wenecjańskiej, że wszelako przyjmują tam bardzo dobrze cudzoziemców, o ile mają dużo pieniędzy; ja nie mam, ale ty masz: pójdę za tobą wszędzie.

— Ale, ale — rzekł Kandyd — czy myślisz, że ziemia była pierwotnie morzem, jak zapewnia wielka książka będąca własnością kapitana okrętu? ^{[ 2 ]}

— Nie wierzę w to — odparł Marcin — równie jak w inne brednie; jakimi nas karmią od pewnego czasu.

— Ale, ostatecznie, w jakim celu stworzono ten świat? — rzekł Kandyd.

— Abyśmy się wściekali — odparł Marcin.

— Czy nie dziwi cię — ciągnął Kandyd — miłość jaką dwie dziewczyny z krainy Uszaków pałały do małp, jak ci to opowiadałem?

— Zgoła nie — odparł Marcin — nie widzę co by w tym miało być osobliwego; widziałem tyle rzeczy nadzwyczajnych, że nic już nie jest dla mnie nadzwyczajne.

— Czy wierzysz — rzekł Kandyd — że ludzie zawsze mordowali się wzajem, jak dziś czynią? że zawsze byli kłamliwi, chytrzy, przewrotni, niewdzięczni, drapieżni, słabi, zmienni, tchórzliwi, zazdrośni, chciwi, łakomi, opoje, skąpi, ambitni, krwiożerczy, obmowni, rozpustni, fanatycy, obłudni i głupi?

— Czy wierzysz — rzekł Marcin — że kobuzy zawsze zjadały gołębie, kiedy je napotkały?

— Bez wątpienia — rzekł Kandyd.

— No więc — odparł Marcin — jeżeli kobuzy zawsze mają ten sam charakter, czemu miałby się on zmieniać u ludzi?

— Och — rzekł Kandyd — jest gruba różnica: bądź co bądź, wolna wola…

Tak rozprawiając, dobili do Bordeaux. [as]

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Co się zdarzyło Kandydowi i Marcinowi we Francji Jak Kandyd i Marcin przybijają do brzegów Anglii i

Comment on this article..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word