Bóg nie istnieje cz. 4

Na początku czerwca tego roku holenderska stacja telewizyjna VPRO w ramach programów edukacyjnych RVU nadała program „Bóg nie istnieje" autorstwa Paula van de Winta i Roba Muntza. Program ten składał się z sześciu odcinków, w których Paul Jan van de Wint rozmawiał z sześcioma znanymi holenderskimi naukowcami o niebezpieczeństwie, funkcji i absurdzie wiary.

W czwartym odcinku Paul van de Wint rozmawiał z Carlą Rus, która jest psychiatrą, traumatologiem i psychoterapeutką, od 1982 roku pracuje w amsterdamskim domu pomocy dla kobiet Blijf van m'n Lijf (Zostaw mnie w spokoju), gdzie bite i zagrożone przez mężczyzn kobiety znajdują bezpieczne schronienie a zarazem profesjonalną pomoc w ich problemach. Carla została wychowana w wierze chrześcijańskiej w rodzinie zreformowanych protestantów.

Paul van de Wint:Jako psychiatra pracowałaś dużo z wierzącymi kobietami, które były ofiarami seksualnej przemocy. Jaki jest według ciebie związek między religią a przemocą w nad kobietami?

Carla Rus: Jeżeli popatrzy się na teksty zamieszczone w Biblii, w Koranie czy w Torze, to można stwierdzić, że jest tam wiele nieprzyjaznych kobietom fragmentów mogących być zachęceniem do przemocy nad kobietą. Samo w sobie nie jest to zadziwiające, bo te teksty powstały między pięćset lat przed a sześćset lat po Chrystusie. W tym czasie dla człowieka do przeżycia najważniejsza była fizyczna siła a psychika odgrywała niewielką rolę. Przez to mężczyzna był bardziej uprzywilejowany i to odcisnęło piętno na życiowych założeniach oraz miało swe odbicie w pismach świętych. Nieprzyjazne kobietom teksty nie nie odgrywałyby obecnie zgubnej roli, gdyby nie były dosłownie przyjmowane, tylko jako symbolika lub historia. W Starym Testamencie, w Torze, można znaleźć słowa: Sprzedaj swoją córkę jako niewolnicę, ona nie wyzwoli się tak jak męscy niewolnicy. To jest oczywiście straszne zdanie, lecz absolutnie nieaktualne obecnie. Inny tekst z biblii, który może o wiele więcej zła wywołać to opowieść o Locie. Lot miał dwie córki, i z obiema się przespał i później one urodziły mu dwóch synów. Dzięki tym chłopcom powstały dwa silne narody a Bóg tego nie potępił i nie wypowiedział żadnego negatywnego zdania o tym. Ten tekst jest niekiedy przywoływany przez sprawcę kazirodztwa jako przesłanie legitymujące jego czyn. Branie tekstów świętych dosłownie zmienia je zupełnie i często staje się zachętą do przemocy. Na przykład, jest taki tekst w Koranie — rozdział czwarty, wers 34 — gdzie jest napisane, że kobieta powinna być posłuszna mężczyźnie, a jeżeli tego nie uczyni, to mężczyzna ma prawo ją uderzyć. Teolog Gazala Anwar pochodząca z Pakistanu twierdzi, że większość muzułmanów uważa, że Koran należy traktować jako dosłowne słowa Boga i swoje zasady zachowania opiera na Koranie. Tym samym można przyjąć, że w ten sposób Koran bezpośrednio zachęca do przemocy w stosunku do kobiet. I jeśli teraz spojrzy się na mieszkańców naszych domów 'Zostaw mnie w spokoju', to można stwierdzić, że proporcjonalnie wiele kobiet jest muzułmańskiego pochodzenia, a więc to może być przyczyną.

A muzułmańskie kobiety, jak one o tym myślą? Czy zgadzają się z takim traktowaniem?

W tej kwestii jestem pesymistką. Niedawno przeprowadzono w Turcji, na Uniwersytecie w Ankarze, badania na temat tego tekstu z Koranu i ankietowane kobiety pytano, czy w pewnych okolicznościach dopuszczalne jest bicie. I co się okazało? Aż 39% kobiet uważało to za dozwolone. Owe okoliczności w których wolno uderzyć, to niezgoda na seks, przypalenie jedzenia lub kłótnia z mężem. A trzydzieści dziewięć procent to jeszcze bardzo dużo.

No, według mnie tu wchodzi w rachubę pewien rodzaj identyfikacji z ciemięzcą. To jest bardzo stara religia przekazywana z pokolenia na pokolenie. I w pewien sposób są one indoktrynowane, tak to nazywam, i identyfikują się z gnębicielem. A do tego dochodzi jeszcze świadomość faktu, że znane gnębienie domowe bezpieczniejsze jest niż nieznana wolność. Jest tutaj jeszcze bardzo duży krok do zrobienia, aby uwolnić się od tradycji.

Postać Boga w tych trzech monoteistycznych religiach jest patriarchalna, czy zawsze tak było?

Nie, nie zawsze. Około pięćset lat przed Chrystusem powstał Judaizm a przed tym Żydzi wierzyli w politeistyczne religijne bóstwa, co oznacza, że ubóstwiali zarówno boginie jak i bogów. Istnieją stare inskrypcje, gdzie Jehowa — który później przez Judaizm i Chrześcijaństwo został uznany za jedynego i prawdziwego Boga — przedstawiony jest w towarzystwie bogini płodności Aszery jakoby jego małżonki. Potem, kiedy Żydzi chcieli mieć jednego Boga, mniej więcej pięćset lat przed Chrystusem, siłą odtrącili politeistycznych bożków i wtedy też usunęli boginię Aszerę. To samo zresztą odbyło się w królestwie bizantyjskim, kiedy pojawił się islam. ^{[ 1 ]}

Tak, do jednego abstrakcyjnego, którego można sobie wyobrażać jako miłość i dobroć. Niestety, wielu ludzi nie mogło podołać tej formie abstrakcji i chociaż nie było żadnych obrazów Boga w świecie zewnętrznym to w ich myślach powstawało ich coraz więcej. Te obrazy były personifikowane, bo największą szansą na przedstawienie sobie niewidzialnego Boga jest jego personifikacja. Istniejące stosunki damsko-męskie zostały przypisane niewidzialnemu Bogu, a że bycie mężczyzną było korzystniejsze, więc Bóg został mężczyzną. Takie wyrażenia jak: 'Pan, twój Bóg' lub 'Bóg Ojciec' wyraźnie wskazują jego męski charakter. Szczególnie w Torze i Starym Testamencie, a także później w Koranie, można spostrzec, że Bóg był prawdziwym władcą, bojownikiem i potrafił surowo ukarać nieposłusznych jemu — prawdziwy męski Bóg. Również od powstania męskiego Boga religijnymi urzędnikami mogli być tylko mężczyźni. Mężczyźnie przypadła w udziale także bardziej ekskluzywna więź z Bogiem. I tak na przykład apostoł Paweł w Nowym Testamencie powiedział, ze jak kobieta modli się z odsłoniętą głową lub wymawia imię Boże, to przynosi hańbę swojemu małżonkowi, bo on jest jej głową. Lecz mężczyzna nie potrzebował nakrycia głowy, bo był obrazem Boga.

Czy jest więcej tego rodzaju przykładów? Jak to jest w judaizmie, ortodoksyjnym judaizmie, a jak w katolicyzmie?

Niedawno Watykan wypuścił list pasterski, że stanowiska kościelne mogą być tylko i wyłącznie piastowane przez mężczyzn. A jak popatrzy się na islam, to imamowie też sami mężczyźni, a męskie pomieszczenie do modlitwy są w meczetach o wiele większe i ładniejsze niż dla kobiet. U ortodoksyjnych żydów nie wolno kobiecie sprzeciwić się mężowi i podawać ręki obcemu mężczyźnie. Tak więc projekcja starych tekstów wciąż pojawia się w obecnym życiu.

A opowiadanie o stworzeniu świata? To nie zgadza się pod żadnym względem z teorią ewolucji czy nawet z mechanizmem rozmnażania.

Ostatnie opowiadanie o stworzeniu świata zostało napisane około pięćset lat przed Chrystusem, a więc podczas wygnania babilońskiego. Tak więc około tysiąc lat po usunięciu bogiń płodności. A w istocie postać bogini płodności odpowiada bardziej rzeczywistości, ponieważ ludzie, jak inne ssaki od zarania dziejów, rodzili się z kobiet. W ostatnim świętym tekście, oczywiście prawie wszyscy to znamy, Adam został stworzony na podobieństwo Boga a Ewa z żebra Adama. W ten sposób role zostały odwrócenie — jest to zupełnie przeciwne naturze i faworyzuje mężczyznę oraz jego dominację nad kobietą.

Tak, to budzi zdziwienie, lecz tak właśnie jest. Sądzę, że dlatego tak to zostało opisane, bo dominujący mężczyzna bał się, że kobieta mogłaby być pierwszym stworzeniem, a przez to być w szczególnych łaskach u Boga. A więc pewnego rodzaju zazdrość o macicę analogiczne do freudowskiej zazdrości o penisa.

Chciałeś powiedzieć mężczyźni dla których było to korzystniejsze. Oczywiście zadziwiającym jest, że kobiety też tak łatwo w to uwierzyły. A przecież to było ich kosztem.

Więc dlatego, że walka i fizyczna siła były tak ważne, musiał powstać pewien rodzaj absolutnego Boga rodzaju męskiego. A usuniecie kobiecych bogiń miało negatywny wpływ na rzeczywistość.

Przede wszystkim ludzkość jeszcze bardziej odeszła od rzeczywistości. Dalsza część opowieści o stworzeniu jeszcze bardziej pognębia kobiety. Adam i Ewa żyli w raju, gdzie były różnorodne drzewa owocowe i tylko jedno z którego nie wolno było jeść owoców, ponieważ było to drzewo złych i dobrych wieści. W pewnym momencie wąż skusił Ewę, aby jednak zjadła zakazany owoc a Ewa następnie skusiła Adama, aby zrobił to samo. W momencie uświadomienia sobie popełnionego wykroczenia zdali sobie również sprawę ze swojej nagości i swojego erotyzmu. Tu pojawiają się dwie interesujące rzeczy, po pierwsze zostaje położone ogniwo między rodząca się świadomością seksualną u człowieka oraz wstydem za to, a rozumem ^{[ 2 ]} zdolnym do rozróżniania dobra od złego. A drugą jest obarczenie kobiety winą za obudzenie męskiego erotyzmu, ponieważ to ona uwodzi mężczyznę, i to przez nią staje on się świadomy swojego seksualizmu, za który to on się wstydzi. Do dzisiaj często na kobietę zrzuca się winę za brak pohamowań u mężczyzny nad jego własnymi żądzami seksualnymi.

[ 2 ] Rozum usytuowany jest w neokorteksie powstałym z dwóch cienkich warstw korteksu około 100 milionów lat temu. Korteks był odpowiedzialny u ssaków za planowanie, rozumienie spostrzeżeń organu zmysłów i koordynację ruchu. Neokorteks, w porównaniu z dwoma starymi warstwami starego mózgu, dawał szczególną siłę intelektualną i u Homo sapiens, a więc u ludzi, stał się ośrodkiem myślenia, centrum intelektu — przyp. tłum.