Author of this text: Dirk Verhofstadt

Translation: Ilona Vijn-Boska

Indywidualizm jest dążeniem jednostki do własnych niezależnych poglądów, wolności osobistej i postępowania zgodnego z nakazami własnego sumienia i myślenia odbiegającego od przeciętności. Postawa ta krytykowana jest przez wszystkie kierunki światopoglądowe i polityczne, które preferują podporządkowanie się jednostki ogółowi, takie jak socjalizm, religia, konserwatyzm i nacjonalizm. Niekiedy bywa utożsamiany z egoizmem, hedonizmem, obojętnością i oskarżany o łamanie solidarności w społeczeństwie, co według Dirka Verhofstada jest interpretacją całkowicie błędną. W swojej książce Obrona indywidualizmu (Pleidooi voor individualisme) pokazuje czym jest indywidualizm i do czego prowadzi jego zwalczanie poprzez ciemiężenie jednostki.

Wisława Szymborska powiedziała o indywidualizmie, że „jest to moralna zasada, dzięki której człowiek chroniony jest przed zagubieniem się w szarej masie ludzkiej, uzależnieniu, autorytarnym reżimom, statystykom i tym podobnym". W swojej książce autor pokazuje, że indywidualizm daje jednostce prawo zarówno do wolności, jak i nakłada na nią obowiązki w stosunku do społeczeństwa. Nie jest również przeciwieństwem solidarności, a wręcz przeciwnie, autonomia i wolność woli niezbędna jest do powstania prawdziwej solidarności. A solidarność jest znowu potrzebna, aby dać szansę tym, którzy nie są w stanie samemu sobą rozporządzać. Dzięki pomocy ludzi autonomicznych osoby, które żyją w mniej korzystnych okolicznościach mogą się rozwijać i tworzyć swoje własne życie.

Dla wielu indywidualizm jest zagrożeniem, ponieważ chcieliby podporządkować jednostkę „wyższym" wartościom, takim jak religia, naród, nacja lub rasa. Dewocja, upór i oddanie się obowiązkom w stosunku do społeczności traktują jako wartości pozytywne i niezbędne.

Według Verhofstadta indywidualizm nie jest łatwą postawą, ponieważ człowiek nie może już ukryć się w anonimowym tłumie i sam przed sobą jest odpowiedzialny za swoje czyny w odróżnieniu od wierzących lub zwolenników poglądu, gdzie z góry narzucone jest pojęcie dobra i zła.

Poniżej fragment książki Obrona indywidualizmu, rozdział Indywidualizm i chrześcijaństwo. [Boska]

Mimo postępującej w drugiej połowie dwudziestego wieku sekularyzacji nie powinniśmy zapomnieć, że także w zachodniej Europie przez wieki indywidualizm gnębiony był przez religię, mianowicie przez chrześcijaństwo. Pod koniec czwartego wieku cesarz Teodozjusz I zabronił wszystkich pogańskich zwyczajów i rytuałów, ogłosił chrześcijaństwo oficjalną, państwową religią. Od tego czasu każda ingerencja w sprawy Kościoła uważana była za przestępstwo państwowe a myślący inaczej niż nakazywał Kościół uznani zostali za heretyków. W imię Boga i Biblii a na rozkaz papieża i biskupów popełnione zostały liczne przestępstwa. I tak na przykład, papież Urban II zwołał pierwszą z czterech okrutnych wypraw krzyżowych przeciw muzułmanom i żydom. Najbardziej kontrowersyjny przebieg miała IV wyprawa krzyżowa, kiedy to krzyżowcy wystąpili przeciw chrześcijanom z Bizancjum. W ciągu XII wieku założono instytucję polityczno-sądową w Kościele Katolickim (łac. Inquisitio haerticae pravitatis Sanctum Officium), która miała za zadanie badać posłuszeństwo w stosunku do kościoła. Inkwizycja ścigała, torturowała i karała, często karą śmierci, wszelkie indywidualności niezgadzające się z oficjalną nauką kościelną. Teoretycznie została zlikwidowana w XVIII wieku z wyjątkiem Portugalii, gdzie stało się to dopiero w 1821 roku. Faktycznie organizacja ta nigdy nie przestała istnieć i dzisiaj znana jest pod nazwą Święta Kongregacja Nauki Wiary.

Hans Küng ^{[ 1 ]}, szwajcarski rzymsko-katolicki teolog, został pozbawiony prawa do nauczania na uczelniach katolickich w 1979 roku za krytyczną wypowiedź o nieomylności papieża. Po zbadaniu zgodnie z własną „procedurą" książki dominikanina Jacquesa Pohiera ^{[ 2 ]} Kiedy ja powiem Bogu (Quand je dis Dieu) Kongregacja stwierdziła, że książka zawiera poglądy, które nie są zgodne z Objawieniem i nauczaniem Kościoła i nałożyła na niego zakaz nauczania i przemawiania. To samo zdarzyło się teologowi Charlsowi Curranowi ^{[ 3 ]} za sprzeciwianie się encyklice Humanae Vitae potępiającej środki antykoncepcyjne i inne sztuczne środki ograniczania urodzeń oraz peruwiańskiemu inicjatorowi teologii wyzwolenia Gustavo Gutierrezowi ^{[ 4 ]}, który z powodu swojej książki na ten temat popadł w konflikt z wyższymi władzami Kościoła.

Wynalazek ruchomej wymiennej czcionki w XV wieku w Europie spowodował szybki rozwój drukowanych książek i ich dostępność, na którą nie miał wpływu Kościół. W 1599 roku Kościół ogłosił więc Index liberorum prohibitorum ^{[ 5 ]} zawierający listę książek stanowczo zabronionych przez Kościół, przestrzeganie tego zakazu miało być nadzorowane przez Świętą Kongregację Inkwizycyjną i aż do XX wieku opóźniało emancypację i rozwój społeczeństwa zachodniego.

Ostatnia oficjalna lista z roku 1948 zawierała ponad 4000 tytułów książek według Kościoła zawierających herezję, niemoralnych lub wręcz erotycznych, w tym 1344 książek z XVII wieku, 1191 z XVIII wieku, 1358 z XIX wieku i 298 z XX wieku. Indeks zabronionych książek został zniesiony dopiero 14 czerwca 1966 roku przez papieża Pawła VI. Dopiero teraz mogli katolicy czytać książki Jeana Jacquesa Rousseau, twórcy Oświecenia, którego najlepsza książka Julie ou la nouvelle Héloise (Julia, czyli Nowa Heloiza) od momentu wydania w 1761 roku została zakazana.

Inni autorzy zakazani przez Kościół to między innymi: Honoré de Balzac, Simone de Beauvoir, Giacomo Casanova, Mikołaj Kopernik, Gabriel Dante, Alexandre Dumas ojciec, Alexandre Dumas syn, Desideurs Erazmus, Galileo Galilei, Wiktor Hugo, Imamanuel Kant, Niccolo Machiavelli, Karol Marks, Blaise Pascal, George Sand, Jean-Paul Satare, Baruch de Spinoza, François de Voltaire, Emile Zola.

Poczynania ruchu reformatorskiego, który został zapoczątkowany przez Marcina Lutra i Jana Kalwina przez ich zerwanie z Kościołem rzymsko-katolickim, nie były wcale o wiele lepsze. Żądali oni od swoich zwolenników całkowitego podporządkowania się Biblii i w przypadku nieposłuszeństwa stosowali takie same metody jak Inkwizycja. W szesnastym i siedemnastym wieku Europa pogrążyła się w walce o „prawdziwą wiarę", która pochłonęła niezliczoną liczbę ofiar — punktem przełomowym była Wojna Trzydziestoletnia. Dopiero po zawarciu pokoju westfalskiego w 1648 roku uznano w Niemczech protestantyzm za oficjalną religię, lecz to nie oznaczało zakończenia prześladowań religijnych, które trwały, ponieważ władcy niezależnych księstw przez przyjęcie zasady cuius regio eius religio (łac. czyj kraj, tego wyznanie) zobowiązywali poddanych do przyjęcia ich religii, a niechętnych temu zmuszali do porzucenia ziemi i domu oraz opuszczenia ich księstwa.

Oświecenie, które doprowadziło do akceptacji liberalnych konstytucji w wielu krajach, spowodowało powolne ograniczanie się władzy kościoła nad indywidualnym człowiekiem. Lecz także w ostatnich dwustu latach większość stowarzyszeń kościelnych na Zachodzie, a szczególnie rzymsko-katolicki Kościół, sprzeciwiały się nowoczesności, tolerancji, materializmowi, racjonalizmowi, darwinizmowi, liberalizmowi, socjalizmowi i indywidualizmowi. Podczas Pierwszego Soboru Watykańskiego w 1870 roku irracjonalizm religijny doszedł do absurdu poprzez przyjęcie dogmatu o nieomylności papieża. Co papież wypowiada ex cathedra ^{[ 6 ]} w swoich oświadczeniach w sprawach wiary i moralności jest nieomylne, niezmienne i w żaden sposób nie podlega dyskusji. Niestety Pius XII, najbardziej sporny papież XX wieku, mimo posiadania wiedzy o tym, co się dzieje w obozach zagłady podczas II Wojny Światowej, nic nie powiedział na temat Holocaustu, żadnego potępienia, żadnego zganienia, żadnego słowa. Według teologa rzymsko-katolickiego Hansa Künga ^{[ 7 ]} to milczenie oznaczało więcej niż polityczne, bo także moralne bankructwo.

Przykładem traktowania przez Kościół człowieka nie jako autonomicznej jednostki, ale jako członka grupy może być negatywne wobec Żydów stanowisko na przestrzeni wieków. Dopiero podczas Drugiego Soboru Watykańskiego w 1965 roku w ogłoszonej deklaracji o stosunku Kościoła do religii niechrześcijańskich ^{[ 8 ]} potępiono antysemityzm, ponieważ śmierć Jezusa „nie może być przypisana ani wszystkim bez różnicy Żydom wówczas żyjącym, ani Żydom dzisiejszym".

Ten Sobór uważany jest przez wielu jako zapoczątkowanie reformy Kościoła poprzez otwarcie dialogu z innymi wyznaniami i reformę liturgii umożliwiającą wprowadzenie języków ojczystych zamiast łaciny. Po śmierci papieża Jana XXIII w Watykanie zaczął od nowa królować konserwatyzm, a tematy takie jak małżeństwa księży, rozwody, antykoncepcja, usuwanie ciąży i eutanazja przestały być omawiane.

Pod panowaniem papieża Jana Pawła II Kościół rzymsko-katolicki wybrał kurs w kierunku konserwatyzmu i obskurantyzmu. Papież na stanowiska w hierarchii kościelnej wybrał wielu konserwatywnych kardynałów, kanonizował rekordową liczbę świętych, jak i również przyczynił się do tego, że egzorcyzmy powróciły do mody. Całkowicie sympatyzował z teologicznie reakcyjną organizacją kościelną Opus Dei, której założyciel Josemaria Escriva de Balaguer w rekordowym tempie został kanonizowany. Otwarcie popierał fundamentalistyczny Ruch Charyzmatyczny ^{[ 9 ]} i jego wyraźnie konserwatywne stanowisko w stosunku do pokuty, wielbienia Maryi, modlitwy oraz uzdrawiania chorych np. przez nałożenie rąk i modlitwę. Sprzeciwiał się stosowaniu kondomów jako skutecznego środka zapobiegającego chorobie HIV/AIDS.

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Weź szansę i bądź indywidualistą Paradoksy wolności

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word

Dirk Verhofstadt Ur. 1955. Belgijski teoretyk liberalizmu (zwolennik J. Rawlsa), brat belgijskiego premiera, Guy'a Verhofstadta. Jego książka "Het menselijk liberalisme" inspiruje europejskich polityków z partii liberalnych. Broni liberalizmu przed atakami antyglobalistów. Jego najnowsza książka to "Obrona indywidualności". We wrześniu 2007 r. stowarzyszenie 'Wolna Myśl' (De Vrije Gedachte) przyznało mu tytuł "Wolnomyśliciela Roku".  Private site  Number of texts in service: 15  Show other texts of this author  Newest author's article: Polska plama na aureoli Piusa XII