Bogowie greccy w miarę rozwoju mitologii przestali być ofiarami, jednakże nie przestali popełniać stereotypowych zbrodni. Począwszy od Zeusa, zbrodnie, których się dopuszczał, były wybaczane, a w niektórych przypadkach wręcz akceptowane. Zeus był bardzo rozbudzonym seksualnie bogiem i nie uznawał sprzeciwu kobiet, gdy jego matka Rea zabroniła mu się żenić, przewidując kłopoty, jakie mogą wyniknąć z jego niepohamowanego popędu, zgwałcił ją, przybierając postać węża. Przestępstwo to można próbować usprawiedliwiać, tłumacząc, że gdyby Zeus zgodził się z wolą matki, świat nie zapełniłby się boskimi potomkami. Zapragnął Zeus bez wzajemności tytanki Metydy, zgwałcił ją a Metyda zaszła w ciążę. Wyrocznia orzekła więc, że jeśli urodzi się z tego związku chłopiec, zdetronizuje on Zeusa. Bojąc się powtórzenia losu Kronosa, Zeus połknął brzemienna Metydę, później narodziła się Atena, którą wydostano na świat rozłupując czaszkę Zeusa. Gwałt został usprawiedliwiony, ponieważ przyniósł on dobroczynne skutki dla ludzkości, był on skutkiem narodzin bogini mądrości, nie można więc potępiać zachowania Zeusa, gdyż jednocześnie potępiono by Atenę.

Gwałt na Metodzie zapoczątkował serię wymuszonych stosunków seksualnych przez Zeusa. Znawcy mitologii wymieniają stosunki z Temidą, Dione, Eurymone, Demeter. Zeus jednak rekompensował hańbę kobiecą, wybitnymi potomkami, którzy rodzili się z tych związków i dziedziczyli jego boski pierwiastek. Żona Zeusa Hera, również nie uniknęła gwałtu. Zeus użył wobec niej fortelu, a mianowicie zamienił się w kukułkę, a gdy Hera przytuliła ją, wrócił do swej postaci, zgwałcił, następnie zawstydzoną zmusił do poślubienia go. ^{[ 13 ]} Zeus miał niezliczone romanse z boginkami, nimfami oraz kobietami ziemskimi, wymienię tylko nikły procent jego podbojów, dla zobrazowania olbrzymiego popędu Boga — miał on więc stosunki z Alkmeną, Danae, Ajginią, Pluto, Io, Elektrą, Mnemozyną, Europą, Karlisto, Niobe oraz mnóstwem innych kobiet.

Przyczyną jego zachowań, nie była tylko rozpusta, starano się nadawać tym aktom jak najbardziej praworządne idee. Narodziny Heleny wyjaśniano na przykład pragnieniem zmniejszenia zbyt licznej ludności greckiej i azjatyckiej przez krwawy konflikt. Podobnie narodziny Heraklesa maiły na celu oczyszczenie ziemi ze szkodliwych potworów. Prokreacja Zeusa była aktem działania opatrznościowego. ^{[ 14 ]}

W wielu przypadkach Zeus nie ukazuje swej prawdziwej postaci, tylko pojawia się pod postacią zwierzęcia lub na przykład zjawiska atmosferycznego. Europie przedstawia się pod postacią byka, Leto widzi go pod postacią łabędzia, a na Danae spływa jako złoty deszcz. Przeistoczenia te tłumaczone były hipotezą zastępowania przez Zeusa dawnych kultów, w których bóstwo miało postać zwierzęcia lub przedmiotu. Cytując za Grimalem „Dla Eurypidesa, na przykład złoty deszcz uwodzący Danae jest odzwierciedleniem wszechmocy Boga".

„Bogowie greccy nie znali żadnych hamulców w zaspokajaniu żądz, dopuszczając się ekscesów i wykroczeń łamiących zasady moralne, których sami winni strzec" ^{[ 15 ]}.

Zabiegi poetyckie potrafią tak skutecznie ukryć syndromy prześladowcze, że czytając dziś opowieść o tym, jak Zeus zmienił się w byka, by zostać kochankiem Europy, nie dostrzegamy w tym czynie śladów sodomii, w małżeństwie Zeusa i Hery nie widzimy aktu kazirodczego.

Powołując się na Girarda, "Nie ma mowy o natychmiastowym skasowaniu zbrodni Boga, taka cenzura bez równoczesnego użycia środków zapobiegawczych może doprowadzić jedynie do powstania nowego problemu, zrozumiałe jest, że przemoc zastosowaną wobec boga usprawiedliwia popełnione przez niego uprzednio przestępstwo, jednak anulować owo usprawiedliwienie bez jakiejkolwiek innej formy procesu znaczyłoby odciążyć istotę najpełniej reprezentującą sacrum, a tym samym obciążyć zbrodnią wspólnotę, która wedle własnego sądu działa sprawiedliwie" ^{[ 16 ]}.

Moim zdaniem jednak takie usprawiedliwienie jest możliwe, o ile sprawcą jest najwyższy z bogów. Girard mówi, iż najprostszym rozwiązaniem jest zbrodnie ofiary zachować, lecz utrzymywać, iż były one niezamierzone. Usprawiedliwienie boskich aktów przemocy wiązało się z autorytetem sprawcy, nie do pomyślenia było jednak, by zwykły śmiertelnik tknął boginię z własnej inicjatywy, wypadki takie zazwyczaj kończyły się śmiercią śmiałka, jako przykład podam przypadek Akteona, który za samo przyglądanie się Artemidzie bez jej zgody został zamieniony w jelenia, a następnie rozszarpany przez własne psy. Inną kwestią była sytuacja odwrotna, boginiom nikt nie mógł zabronić stosunków ze śmiertelnikami, z czego korzystały dość często.

To samo tyczy stosunków kazirodczych. Zeus nie został ukarany za kazirodztwo z Reą, jednakże, gdy takie przestępstwo zostaje popełnione przez śmiertelnika, niesie za sobą olbrzymie konsekwencje. Przykładem niech będzie historia Edypa.

Edyp był synem Lajosa i Jokasty. Wyrocznia przepowiedziała Lajosowi, że dziecko, zrodzone z Jokasty stanie się jego zabójcą. Pragnąc uniknąć wypełnienia się przepowiedni Lajos pozbył się dziecka tuż po narodzinach. Przekłuł mu pięty i związał rzemieniem następnie włożył do skrzyni, którą wyrzucono do morza. ^{[ 17 ]} Na brzegu morza dziecko zostało znalezione przez królową Periboję, żonę Polybosa, a jako że nie mogli oni mieć własnych dzieci zaopiekowali się Edypem. Edyp będąc już dojrzałym młodzieńcem dowiedział się od wyroczni, że zabije swojego ojca, a pojmie za żonę matkę, natychmiast postanowił opuścić rodziców, aby przepowiednia nie mogła się spełnić. Wędrując znalazł się w wąwozie między Delfami a Daulis, gdzie spotkał Lajosa wraz z orszakiem, herold Lajosa kazał Edypowi zejść z drogi, a gdy ten nie kwapił się do ustąpienia, zabił jednego z jego koni i wtedy uniesiony gniewem Edyp zabił sługę wraz z Lajosem, w ten sposób spełniła się pierwsza część przepowiedni. ^{[ 18 ]} Po przybyciu do Teb, Edyp zastał tam Sfinksa, który dręczył ludność zadając zagadkę, której nikt nie potrafił rozwiązać, nieszczęśników, którzy nie odpowiedzieli na pytanie, „Co to za istota, która rano chodzi na czterech nogach, w południe na dwóch, a wieczór na trzech?" dusił i pożerał. Edyp odgadł odpowiedź — chodziło o człowieka, który w wieku niemowlęcym chodzi na czworakach, w młodości stoi na dwóch nogach, a na starość podpiera się laską. Upokorzony Sfinks skoczył z góry Fikion i roztrzaskał się w dolinie. Uwolnieni od potwora Tebańczycy oddali mu jako wyraz wdzięczności wdowę po Lajosie za żonę i okrzyknęli go swym królem. Jednak niedługo po tym Teby nawiedziła zaraza, wyrocznia przepowiedziała, że zaraza minie jak zabójca Lajosa zostanie wypędzony. Edyp nie wiedząc, kim był człowiek, którego zabił w wąwozie, obłożył klątwą mordercę Lajosa i skazał go na wygnanie. Wezwał wieszcza Tejrezjasza, aby zapytać, kim jest winowajca i cała prawda wyszła na jaw. Okryta wstydem Jokasta popełniła samobójstwo, a Edyp oślepił się spinka z jej szaty. Kreon, brat Jokasty wygnał go z miasta, po kilku latach tułaczki Edyp został zaszczuty przez boginie zemsty Erynie i zmarł w Attyce.

Zygmunt Freud z mitu o Edypie wyciągnął podstawy swej teorii psychoanalitycznej. Pisał on, że w kompleksie Edypa zbiegają się pierwiastki religii, moralności, społeczeństwa i sztuki ^{[ 19 ]}. Kazirodztwo jest jednym z najważniejszych zakazów tabu, czyli „Pierwotnym zakazem nałożonym z zewnątrz i skierowanym przeciw najsilniejszym pragnieniom człowieka. Pragnienie, aby je pogwałcić trwa dalej w nieświadomości; ludzie, którzy są posłuszni wobec tabu, mają ambiwalentną postawę wobec tego, czego tabu dotyczy. Magiczna siła przypisywana tabu sprowadza się do jego zdolności prowadzenia człowieka do pokusy; objawia się ona jak zaraza, ponieważ przykład jest zaraźliwy i dlatego, że zakazane pragnienie zostaje przemieszczone w nieświadomości na coś innego. Pokuta za pogwałcenie tabu dokonywana przez wyrzeczenie się, dowodzi, że wyrzeczenie leży u podstaw przestrzegania tabu". ^{[ 20 ]} Człowiek, który dopuszcza się złamania zakazu sam staje się tabu, jest napiętnowany przez społeczeństwo, które boi się zaraźliwości tabu, dlatego Edyp został wygnany z Teb. Freud pisze, iż pogwałcenie tabu wywołuje „przeraźliwe poczucie winy" ^{[ 21 ]}, w micie o Edypie zauważalne jest to aż nadto wyraźnie — samobójstwo Jokasty i samookaleczenie Edypa powodowane są niesamowitymi wyrzutami sumienia.

Jednak wg Ericha Fromma „Mit ten można pojmować nie jako symbol kazirodczej miłości między matką a synem, lecz jako bunt syna przeciw władzy ojca w rodzinie patriarchalnej; małżeństwo Edypa i Jokasty jest jedynie drugorzędnym elementem, stanowi tylko jeden z symboli zwycięstwa syna, który zajmuje pozycje ojca, a wraz z nią przechwytuje wszystkie jego przywileje" ^{[ 22 ]}. Freud interpretował antagonizm między Edypem a Lajosem jako nieświadomą rywalizację wywołaną kazirodczymi dążeniami, natomiast u Fromma, który opiera się na teorii Bachofena, walka z władzą ojca jest odbiciem walki między patriarchalnym a matriarchalnym systemem społeczeństwa. Edyp jest przedstawicielem zasady matriarchalnej, jego postać, jak mawia Fromm, wiązała się z kultem bogiń ziemi ^{[ 23 ]}. Mit Edypa przedstawiony zostaje przez Fromma jako przekaz historyczny traktujący o czasach zmiany ustroju z patriarchalnego na matriarchalny. Symboliczna interpretacja tego mitu przez Freuda wyparta zostaje przez rozumowanie historyczne. Na Jokaście spoczywa odpowiedzialność za to, co się stało, przez niewypełnienie matczynych obowiązków. Porzucenie własnego dziecka jest niewybaczalne z punktu widzenia społeczeństwa matriarchalnego ^{[ 24 ]}, przez jej zbrodnię dochodzi to szeregu tragicznych wydarzeń, które powodują upadek całej jej rodziny. W micie tym można więc znaleźć przyczynę upadku matriarchatu.

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Czynniki ryzyka popełniania przestępstw seksualnych Słońce Niezwyciężone czyli o mitraizmie

See comments (2)..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word