W weekend w którym tłumy wyległy na ulice Warszawy wyrażając swe niezadowolenie z sytuacji politycznej w kraju, w nieodległym i zacisznym Radzikowie zgromadzili się działacze i sympatycy ruchu laickiego na I Ogólnopolskim Zjeździe Racjonalistów i Wolnomyślicieli (6-8 X).

Była to pierwsza tego typu impreza od wielu lat, zmierzająca do tego, by ściślej zjednoczyć polski ruch laicki oraz by odbudować jego członkowską postać poprzez aktywizację jednostek niezrzeszonych oraz integrację środowiska. Zjazd został zorganizowany przez Polskie Stowarzyszenie Racjonalistów, a patronat medialny nad imprezą objął portal racjonalista.pl.

W Zjeździe udział wzięło ok. 100 osób z różnych miast, organizacji i czasopism. Byli obecni przedstawiciele takich organizacji jak Towarzystwo Humanistyczne, Towarzystwo Kultury Świeckiej, Polskie Stowarzyszenie Wolnomyślicieli, American Humanist Association, Federacja Młodych Socjaldemokratów, Fundacja im. Róży Luksemburg, Pracownia Pytań Granicznych. Byli przedstawiciele serwisów Ateista.pl, Apostazja.info; czasopism: Forum Klubowe, Fakty i Mity. Najwięcej było oczywiście osób związanych bądź sympatyzujących z Polskim Stowarzyszeniem Racjonalistów oraz portalem Racjonalista.pl.

Pierwszy dzień poświęcony był kwestiom całego ruchu jako takiego, w szczególności Polskiej Federacji Humanistycznej oraz poszczególnym organizacjom. Federację przedstawił jej współprzewodniczący, Andrzej Dominiczak. Federacja jest spoiwem organizacyjnym ruchu laicko-humanistycznego w Polsce. „Stara" Federacja zamarła w 2002 r. po zorganizowaniu konferencji w budynku Sejmu RP. Odrodziła się w styczniu tego roku, po powstaniu Polskiego Stowarzyszenia Racjonalistów, które obecnie, obok Towarzystwa Humanistycznego oraz Towarzystwa Kultury Świeckiej, stanowi trzon Federacji. Na zjeździe radzikowskim podjęto także dyskusję wokół projektu deklaracji wartości Federacji, zmierzając do tego, by jej formuła była na tyle otwarta, aby do Federacji weszły nie tylko organizacje wolnomyślicielskie, ale i ogólnohumanistyczne, zainteresowanie m.in. działaniem na rzecz rozdziału Kościoła i państwa.

Jolanta Marcinkowska (TKŚ), Andrzej Dominiczak (TH), Mariusz Agnosiewicz (PSR)

W ramach wystąpień przedstawicieli organizacji członkowskich i partnerskich Federacji przemawiali Kazimierz Dziamka z American Humanist Association, Jolanta Marcinkowska z Towarzystwa Kultury Świeckiej oraz Andrzej Dominiczak z Towarzystwa Humanistycznego. Kaz Dziamka przyjechał na zjazd z Nowego Meksyku, by opowiedzieć o nauczaniu przezeń świeckiego humanizmu w technicznym collage’u w Albuquerque i o perturbacjach z tym się wiążących. Przedstawicielka TKŚ, najstarszej obecnie organizacji wolnomyślicielskiej w Polsce, mówiła o problemach ze świeckością w III i IV RP. Andrzej Dominiczak przedstawił podziały i kontrowersje w światowym ruchu humanistycznym. Z zarysu tego wyłonił się ruch niezwykle polimorficzny, który w większości konkretnych spraw jest poprzecinany różnymi podziałami i sporami. Niektóre z nich wzbogacają ruch, inne go osłabiają.

Ostatnim elementem federacyjnym było przedstawienie głównej inicjatywy Federacji tego roku — społecznego rzecznika praw obywatelskich. Koncepcja społecznego rzecznika praw obywatelskich narodziła się w bieżącym roku na kanwie dyskusji wokół związków państwowego ombudsmana z partią rządzącą. Inicjatywę wysunęła PFH, która do jej współrealizacji zaprosiła wszystkie organizacje pozarządowe zainteresowane włączeniem się w społeczną ochronę praw i wolności człowieka i obywatela.

Część poświęconą społecznemu rzecznikowi poprzedziła minikonferencja wolnościowa. W jej ramach redaktor Bogdan Miś mówił o wolności prasy, mediów i słowa w aktualnej Polsce, zaś dr Lech M. Nijakowski (TKŚ) — o problemach z wolnością nauki i sztuki.

Bogdan Miś (PSR) i Lech M. Nijakowski (TKŚ)

Dzień zakończyło „kino wolnomyśliciela" w ramach którego wyemitowano dwa błyskotliwe filmy z brytyjskiej telewizji publicznej autorstwa znanego ewolucjonisty Richarda Dawkinsa: „Iluzja Boga" oraz „Wirus wiary" przetłumaczone na zjazd przez Małgorzatę Koraszewską oraz Andrzeja Dominiczaka. Filmy wywołały bardzo duże zainteresowanie. Zobacz filmy w polskim tłumaczeniu

Prof. Ryszard Paradowski

Główny, drugi dzień zjazdu, rozpoczęło wystąpienie seniora ruchu wolnomyślicielskiego, założyciela Stowarzyszenia Ateistów i Wolnomyślicieli, Andrzeja Nowickiego, który pomimo swych 87 lat i niemal zupełnej utraty słuchu, zachwycił zebranych swą pasją poznawczą i optymizmem. Profesor Nowicki, honorowy obywatel miast włoskich o którym za granicą powstają artykuły i książki, w Polsce konsekwentnie marginalizowany przez obecny reżim ideowo-intelektualny, był wyraźnie wzruszony swym udziałem w odradzającym się ruchu wolnomyślicielskim w IV RP. Przedstawił wykład zatytułowany „Racjonalizm czyli ruch kulturalny dążący do przemiany współczesnego polskiego Ciemnogrodu w Światłogród".

Maria Szyszkowska, Jerzy Drewnowski, Stanisław Obirek, Mariusz Agnosiewicz

Nim kolejna prelegentka, Maria Szyszkowska, zaczęła mówić o wolności i różnych jej formach, odebrała od organizatorów bukiet róż i życzenia z okazji jej przypadających w dniu wystąpienia jednocześnie urodzin i imienin. Tematykę wolności ujętej jednak negatywnie kontynuował prof. Jerzy Drewnowski — „filozof wyzwolenia", jak siebie określa; wygłosił wykład pt. „Zniewolniczenie. Rozważania nad niesamodzielnością wiary".

Dwaj ostatni prelegenci tego dnia zaproszeni na zjazd - były jezuita i mason — nie są, przynajmniej bezpośrednio, związani z ruchem wolnomyślicielskim, niemniej jednak to właśnie wystąpienia Stanisława Obirka oraz Tadeusza Cegielskiego zgromadziły najwięcej słuchaczy i dyskutantów. Prof. Obirek, niestrudzony rzecznik dialogu międzyświatopoglądowego, mówił o oryginalnej w naszym kraju postawie światopoglądowej — zespoleniu agnostycyzmu z religijnością, z czym obecnie się utożsamia. Z kolei prof. Cegielski próbował przybliżyć wolnomyślicielom ruch wolnomularski — jego podłoże ideowe i historyczne, mity z nim związane, punkty wspólne i oddzielne z ruchem wolnomyślicielskim. Ponieważ jednak zaproszony wolnomularz reprezentował nurt tradycjonalistyczny wolnomularstwa i tych punktów różniących było niemało, toteż jeden z uczestników zjazdu podsumował przewrotnie oba te wystąpienia: W swoich wystąpieniach mason zawiódł nas bliżej Boga niż jezuita… Wielkiego Architekta, jeśli o ścisłość chodzi.

Odkąd jestem zaangażowany w ruch wolnomyślicielski nazywano mnie masonem. To rodzi ciekawość o zbieżności i różnice między oboma ruchami....

Stanisław Obirek i Tadeusz Cegielski (WLNP)

Asystentka Joanny Senyszyn, zaangażowana w ruch kobiecy i edukację seksualną, mówiła o nawiązaniu kontaktów z amerykańską organizacją „Katolicy na rzecz Wolnego Wyboru"

Wyrazem chęci zwrócenia uwagi polityków na sytuację i środowisko osób bezwyznaniowych był blok polityczny zjazdu, w ramach którego przewidziano wystąpienia przedstawicieli polskich partii politycznych o polityce światopoglądowej partii, ze szczególnym uwzględnieniem sytuacji osób niewierzących i innych mniejszości światopoglądowych, preferowanego modelu rozdziału kościoła i państwa oraz kwestii zmiany finansowania Kościoła. Na zaproszenie wolnomyślicieli pozytywnie odpowiedziały Sojusz Lewicy Demokratycznej, Demokraci, Unia Pracy, Racja, Unia Lewicy i Zieloni. Ostatecznie pojawili się przedstawiciele tylko trzech partii: wiceprzewodnicząca SLD, Joanna Senyszyn, wiceprzewodnicząca Racji, Teresa Jakubowska, oraz przewodniczący UL — Piotr Musiał. Najwięcej zainteresowania i emocji wzbudziło oczywiście wystąpienie przedstawicielki SLD, czyli partii od której niegdyś mniejszości światopoglądowe spodziewały się sporo. Posłanka Senyszyn zapewniła o bankructwie opcji proklerykalnej w SLD a przynajmniej o umocnieniu się opcji laickiej. Niemniej jednak nie udało się wskazać, czy SLD jako takie opowiada się za jakimś konkretnym modelem rozdziału państwa i kościoła. Wydaje się, że nie ma wciąż wśród polskich polityków świadomości istnienia pewnych standardów rozdziału kościoła i państwa.

Ten absorbujący intelektualnie dzień zakończył wspólny grill i ognisko na którym zgromadzeni mogli się lepiej poznać i odpocząć. Niestety, o 22 przepędził nas deszcz (posłowie znów się modlili w intencji opadów?), w związku z czym przeszliśmy do sali „kinowej" na kolejną dawkę kina wolnomyślnego. Tym razem główną atrakcją był wyśmienity dokument Jonathana Millera — „Krótka historia niewiary" (2005), również z brytyjskiej telewizji publicznej. Cykl ten rozrósł się Millerowi w trzyczęściową historię ateizmu oraz 6 rozmów z wybitnymi intelektualistami i naukowcami. Warto dodać, że ta produkcja była zapewne główną przyczyną dla której akurat Miller na miesiąc przed zjazdem radzikowskim został wybrany nowym prezesem brytyjskiego Stowarzyszenia Racjonalistów — najstarszego zrzeszenia racjonalistycznego.

Trzeci dzień zjazdu poświęcony był głównie Polskiemu Stowarzyszeniu Racjonalistów — najmłodszej i najprężniejszej obecnie organizacji wolnomyślicielskiej w kraju. Prezes PSR, a zarazem prowadzący zjazd i piszący te słowa, przedstawił trudności, szanse i perspektywy rozwoju organizacji. Mowa była głównie o utrudnieniach formalnoprawnych jakie napotykamy na swej drodze ze strony sądu a zwłaszcza stołecznej władzy administracyjnej, przez którą rejestracja PSR jest blokowana już ponad 20 miesięcy. Uważamy to za ograniczanie naszej konstytucyjnej wolności zrzeszania się i zamierzamy wkrótce wystąpić ze skargą do Rzecznika Praw Obywatelskich oraz Trybunału Konstytucyjnego. Niemniej jednak te bariery na szczęście nie zdołały zdusić rodzącej się organizacji wolnomyślicielskiej, która nie tylko się rozwija, ale i notuje na swoim koncie takie sukcesy jak właśnie ów zjazd w Radzikowie. Droga rozwoju stowarzyszenia ma prowadzić od budowy sprawnych grup lokalnych po ośrodek inicjatyw społecznych, najbliższy zaś rok poświęcony ma być głównie pierwszemu etapowi, bardziej wewnętrznemu, rozwoju zrzeszenia.

Dariusz Kaliszuk

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Kino wolnomyśliciela - Richard Dawkins II Ogólnopolski Zjazd Racjonalistów

See comments (9)..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word

Mariusz Agnosiewicz Redaktor naczelny Racjonalisty, założyciel PSR, prezes Fundacji Wolnej Myśli. Autor książek Kościół a faszyzm (2009), Heretyckie dziedzictwo Europy (2011), trylogii Kryminalne dzieje papiestwa: Tom I (2011), Tom II (2012), Zapomniane dzieje Polski (2014).  Private site  Number of texts in service: 952  Show other texts of this author  Number of translations: 5  Show translations of this author  Newest author's article: Oceanix. Koreańczycy chcą zbudować pierwsze pływające miasto