|
Chcesz wiedzieć więcej? Zamów dobrą książkę. Propozycje Racjonalisty: | | |
|
|
|
|
» Rights of freethinker
Kościół Katolicki a ochrona danych osobowych [1] Author of this text: Robert Prochowicz
Osoby, które dokonały
apostazji (wystąpiły formalnie z Kościoła rzymskokatolickiego) podejmują się
czasem próby usunięcia swych danych osobowych z kartotek parafialnych. Jednakże
polskie prawo nie ułatwia im tego zadania, gdyż jak się okazuje
nie można skutecznie domagać się usunięcia z ksiąg
parafialnych informacji o chrzcie czy bierzmowaniu. Wydaje się natomiast, iż
żądania usunięcia informacji o adresie zamieszkania czy o sytuacji rodzinnej
mają podstawy prawne.
Zgodnie z Ustawą o ochronie danych osobowych gromadzenie i przetwarzanie informacji o nas musi się odbywać w określony prawem sposób.
Nad przestrzeganiem zapisów Ustawy czuwa urząd Generalnego Inspektora Ochrony
Danych Osobowych. Jak jednak wynika z zapisów Ustawy pewne związki wyznaniowe,
zwłaszcza „dominujący" w Polsce Kościół rzymskokatolicki, są
zwolnione z niektórych zapisów tej Ustawy i wyłączone są spod jurysdykcji
GIODO. Ma to spore negatywne konsekwencje dla osób, które chcą zerwać
wszelkie związki z KRK i doprowadzić do usunięcia ich danych osobowych z rejestrów parafialnych. Niestety, także zapisy w innych ustawach utrudniają
tego typu działania — dlatego zapewne GIODO odnotowuje wiele skarg w związku z tą problematyką. W niniejszym artykule spróbuję zreferować praktykę stosowania polskiego prawa w kwestii ochrony danych osobowych, nie podejmuję się natomiast wyzwania prawniczego opracowania tej tematyki — to pozostawiam specjalistom.
Otoczenie
prawne
Jeśli zwrócimy się do GIODO z prośbą o interpretację
jakiegoś artykułu z Ustawy o ochronie danych osobowych, otrzymamy odpowiedź, w której co najmniej jeden akapit dotyczył będzie „umiejscowienia" tej
tematyki w prawie polskim. Przyjrzyjmy się zatem temu otoczeniu prawnemu: 1.
Konstytucja (art. 25 ust. 3) — wzajemne stosunki pomiędzy władzą
publiczną RP a związkami wyznaniowymi kształtowane są na zasadach
poszanowania ich autonomii oraz wzajemnej niezależności każdego w swoim
zakresie, jak również współdziałania dla dobra człowieka i dobra wspólnego 2.
Ustawa o gwarancjach… (pełne nazwy wszystkich aktów prawnych znajdują
się na końcu artykułu) (art. 11 ust. 1) — kościoły i inne związki
wyznaniowe są niezależne od państwa przy wykonywaniu swoich funkcji
religijnych 3.
Konkordat (art. 1) — ustanawia się niezależność i autonomię zarówno
państwa jak i Kościoła Katolickiego, z pełnym poszanowaniem tej zasady we
wzajemnych stosunkach i we współdziałaniu dla rozwoju człowieka i wspólnego
dobra. 4.
Ustawa o stosunku Państwa… (art. 2) — Kościół rządzi się w swych sprawach własnym prawem, swobodnie wykonuje władzę duchowną i jurysdykcyjną oraz zarządza swoimi sprawami. Zapisy te GIODO podsumowuje (w niniejszym artykule będę
się odwoływał do trzech interpretacji prawnych napisanych przez GIODO, których
kopie posiadam) w następujący sposób: Związki
wyznaniowe mają ustawowo zapewnione prawo do posługiwania się swoim własnym
prawem (wewnętrznie ustalonym). Ogranicza to w pewnym zakresie możliwość
stosowania wobec nich prawa świeckiego, w tym ustawy o ochronie danych
osobowych.
Zobaczmy więc jakie zapisy (w kwestii ochrony danych
osobowych) wewnętrznego prawa KRK mają wyższą rangę niż prawo świeckie
obowiązujące zwykłych śmiertelników. Chodzi tu przede wszystkim o Kanon 535
Kodeksu Prawa Kanonicznego:
§ 1. W każdej
parafii należy prowadzić księgi parafialne, a mianowicie ochrzczonych, małżeństw,
zmarłych oraz inne, zgodnie z przepisami Konferencji Episkopatu lub biskupa
diecezjalnego. Proboszcz ma czuwać nad tym, by księgi były właściwie
spisywane i przechowywane.
§ 2. W księdze
ochrzczonych należy odnotować bierzmowanie, jak również to, co ma związek
ze stanem kanonicznym wiernych z racji małżeństwa (...); adnotacje muszą być
zawsze uwidocznione w metryce chrztu.
§ 4. Każda parafia
winna mieć własny depozyt dokumentów czyli archiwum, w którym należy
przechowywać księgi parafialne (..) a proboszcz ma czuwać nad tym, by nic z nich nie dostało się do obcych rąk.
§ 5. Należy pilnie
przechowywać także stare księgi parafialne, zgodnie z wymogami prawa
partykularnego. Choć wydaje się to dziwne (przynajmniej mi się takie
wydaje) urząd Państwowy tłumacząc obywatelowi sens Ustawy musi odwoływać
się przy tym do wewnętrznego prawa związku wyznaniowego, gdyż to prawo ma w tym przypadku wyższą rangę niż prawo uchwalane przez polski parlament.
Ustawa o ochronie danych osobowych
Zgodnie z Ustawą za dane osobowe uważa się wszelkie
informacje dotyczące zidentyfikowanej lub możliwej do zidentyfikowania osoby
fizycznej. Osobą możliwą do zidentyfikowania jest osoba, której tożsamość
można określić bezpośrednio lub pośrednio, w szczególności przez powołanie
się na numer identyfikacyjny albo jeden lub kilka specyficznych czynników określających
jej cechy fizyczne, fizjologiczne, umysłowe, ekonomiczne, kulturowe lub społeczne.
Generalnie wyróżnia się 2 rodzaje danych osobowych: dane
zwykłe — jak np. imię, nazwisko, adres zamieszkania oraz tzw. dane
wrażliwe (szczególnie chronione) — jak np. przekonania religijne i przynależność wyznaniowa, poglądy polityczne, wyroki sądowe, informacje o stanie zdrowia i życiu seksualnym. Pojęcie przetwarzania danych — jak wynika z art. 7 pkt 2
ustawy — obejmuje jakiekolwiek operacje wykonywane na danych osobowych, tj.
zbieranie, utrwalanie, przechowywanie,
opracowywanie, zmienianie, udostępnianie i usuwanie, a zwłaszcza te, które
wykonuje się w systemach informatycznych. Aby móc zgodnie z prawem przetwarzać
dane osobowe muszą zaistnieć odpowiednie przesłanki, które w odniesieniu do
danych zwykłych wymienione zostały w art. 23 ust. 1, zaś w odniesieniu do
danych wrażliwych określone zostały w art. 27 ust. 2 Ustawy. Wystarczy spełnienie
tylko jednej przesłanki, aby uznać legalność działania podmiotu przetwarzającego
dane osobowe. Spójrzmy więc na te przesłanki, które mogą uzasadniać
legalność przetwarzania danych osobowych przez KRK:
Art. 23.
1. Przetwarzanie
danych jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy:
1) osoba, której
dane dotyczą, wyrazi na to zgodę, chyba że chodzi o usunięcie dotyczących
jej danych,
2) jest to niezbędne
dla zrealizowania uprawnienia lub spełnienia obowiązku wynikającego z przepisu prawa,
Art. 27.
2. Przetwarzanie
danych, o których mowa w ust. 1, jest jednak dopuszczalne, jeżeli:
1) osoba, której
dane dotyczą, wyrazi na to zgodę na piśmie, chyba że chodzi o usunięcie
dotyczących jej danych,
2) przepis szczególny
innej ustawy zezwala na przetwarzanie takich danych bez zgody osoby, której
dane dotyczą, i stwarza pełne gwarancje ich ochrony,
4) jest to niezbędne
do wykonania statutowych zadań kościołów i innych związków wyznaniowych,
stowarzyszeń, fundacji lub innych niezarobkowych organizacji lub instytucji o celach politycznych, naukowych, religijnych, filozoficznych lub związkowych,
pod warunkiem, że przetwarzanie danych dotyczy wyłącznie członków tych
organizacji lub instytucji albo osób utrzymujących z nimi stałe kontakty w związku z ich działalnością i zapewnione są pełne gwarancje ochrony
przetwarzanych danych, Jeśli chodzi o dane wrażliwe — uprawnienia KRK do ich
przetwarzania nie ulegają wątpliwości — dokładnie tak interpretuje to
GIODO: Jeżeli chodzi o KRK, to jego
uprawnienie do przechowywania danych (stwierdzających np. chrzest, bierzmowanie
itp.) jego członka — także byłego — nie budzi wątpliwości. Od razu w tym miejscu chcę zwrócić uwagę na
fakt, iż mowa jest tu o danych niezbędnych do wykonywania statutowych zadań
kościołów — a więc głównie informacji o sakramentach. Wszelkie inne dane
osobowe, zarówno zwykłe jak i wrażliwe, już się z tej klasyfikacji wyłamują i nie mogą być przetwarzane, jeśli dotyczą byłych członków KRK, a zwłaszcza
gdy zainteresowana osoba zażąda zaprzestania ich przetwarzania. Ten temat
rozwinę w dalszej części artykułu. Można by się zastanawiać, czy dana osoba, będąca
poprzez chrzest w wieku niemowlęcym włączona do wspólnoty wiernych KRK,
wyraziła zgodę na przetwarzania swych danych osobowych przez Kościół. Biorąc
pod uwagę ustawowe zapisy o władzy rodzicielskiej i konstytucyjne prawo rodziców
do wychowywania swych dzieci we własnej wierze należy stwierdzić, że zgoda rodziców
jest w tym przypadku wystarczająca. Należy też przytoczyć
treść dwóch innych zapisów Ustawy o ochronie danych osobowych: - art.
43 ust. 1 pkt 3 — zbiory danych dotyczące osób należących do związku
wyznaniowego nie muszą być rejestrowane w rejestrze zbiorów danych
osobowych prowadzonym przez GIODO. Dotyczy to jednakże tylko związków
wyznaniowych o uregulowanej sytuacji prawnej — uregulowanie oznacza
wpisanie tego związku na specjalną listę prowadzoną przez MSWiA. W tej
chwili jest to kilkanaście największych związków wyznaniowych w Polsce, w tym KRK.
- art.
43 ust. 2 — jeśli chodzi o zbiory danych prowadzone przez związki wyznaniowe, GIODO nie przysługuje
prawo do kontroli, wydawania decyzji administracyjnych, rozpatrywania skarg.
Krótko podsumowując te zapisy można stwierdzić, iż
GIODO nie jest odpowiednim organem do którego możemy się zgłaszać gdy uważamy,
iż KRK niezgodnie z prawem przetwarza nasze dane osobowe. GIODO podpowiada nam w tej sytuacji zwrócenie się do policji lub prokuratury:
Jeśli
KRK przetwarza dane osobowe osoby nie będącej nigdy jej członkiem i nie
zachodzą żadne inne przesłanki (...), osoba ta może złożyć zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa do organów ścigania. Ustawa określa sankcje
karne wobec bezprawnie przetwarzających dane osobowe: może to być kara
grzywny, a także ograniczenia lub pozbawienia wolności.
Należy jednakże pamiętać, iż ściganie za przestępstwo nie jest bynajmniej podstawowym środkiem ochrony danych osobowych, lecz jest nim proces cywilny (zgodnie z art. 23-24 kodeksu cywilnego).
Jakie
dane może przetwarzać KRK?
Urzędnik GIODO pisze w jednej z interpretacji Ustawy:
Każdy ma prawo — co do zasady — żądać m.in. usunięcia swoich danych
osobowych, jeżeli są już zbędne do realizacji celu, dla którego zostały
zebrane. Dopuszczalność usunięcia danych osobowych może być jednak
ograniczona przepisami szczególnymi. W opisywanym przypadku takim ograniczeniem stają się przepisy konkordatu, który uznaje samorządność Kościoła. Można uznać z kolei, iż konkordat, czyli prawo powszechnie obowiązujące, przekazuje pewne kwestie do regulacji Kodeksowi Prawa Kanonicznego.
Zgodnie z Kodeksem proboszczowie muszą odnotowywać w księgach parafialnych takie zdarzenia jak chrzest czy bierzmowanie, a stare księgi
muszą pilnie przechowywać. Czym innym są jednak księgi parafialne, a czym
innym kartoteki parafialne. W kartotece proboszcz z całą pewnością gromadzi dane adresowe, a może również gromadzić
dane o sytuacji rodzinnej danej osoby, o sytuacji majątkowej, o stanie zdrowia i przebytych chorobach, o odbytych wyrokach więzienia itp. Czy takie dane są
przechowywane — zależy to pewnie od parafii i zwyczajów proboszcza, zetknęliśmy
się jednak z takimi sytuacjami a najnowsze oprogramowanie do zarządzania
parafią takie możliwości daje. Pamiętajmy, iż podaż jest zwykle odpowiedzią
na popyt.
1 2 Dalej..
« Rights of freethinker (Published: 16-10-2006 )
All rights reserved. Copyrights belongs to author and/or Racjonalista.pl portal. No part of the content may be copied, reproducted nor use in any form without copyright holder's consent. Any breach of these rights is subject to Polish and international law.page 5070 |
|