Z określeniem „ziemia chaldejska" z czasów Abrahama spotykamy się w Biblii dwukrotnie: w Księdze Rodzaju i w Dziejach Apostolskich. W tym drugim przypadku wspomina o niej Szczepan, wygłaszając płomienną mowę do Żydów w Jerozolimie (Dz 7/2-4):

„Słuchajcie bracia i ojcowie: 'Bóg chwały ukazał się ojcu naszemu, Abrahamowi, gdy żył w Mezopotamii, zanim zamieszkał w Charanie. I powiedział do niego: 'Opuść ziemię swoją i rodzinę swoją, a idź do ziemi, którą ci wskażę'". Wtedy wyszedł z ziemi chaldejskiej i zamieszkał w Charanie. A stąd po śmierci ojca przesiedlił go [Bóg] do tego kraju, który wy teraz zamieszkujecie".

Co prawda Szczepan nie użył nazwy Ur chaldejskie, ale dał do zrozumienia, że Bóg rozmawiał z Abrahamem (jeszcze wtedy Abramem) przed jego wędrówką do Charanu. O tyle jest to istotne, że w Księdze Rodzaju znajdujemy informację sprzeczną (Rdz 11/27 — 12/4):

„Terach był ojcem Abrama, Nachora i Harana, a Haran był ojcem Lota. Haran zmarł jeszcze za życia Teracha, swego ojca, w kraju, w którym się urodził, w Ur chaldejskim. (...) Terach, wziąwszy ze sobą swego syna Abrama, Lota syna Harana, czyli swego wnuka i Saraj, swą synową, żonę Abrama, wyruszył z nimi z Ur chaldejskiego, aby się udać do kraju Kanaan. Gdy jednak przyszli do Charanu, osiedlili się tam. Terach doczekał dwustu i pięciu lat życia i zmarł w Charanie. Jahwe rzekł do Abrama: 'wyjdź z twojej ziemi rodzinnej i z domu twego ojca do kraju, który ci wskażę'. (...) Abram miał siedemdziesiąt pięć lat, gdy wyszedł z Charanu".

Z treści tego tekstu jasno wynika, że Bóg rozmawiał z Abramem po raz pierwszy dopiero w Charanie. Abram niezwłocznie wykonał polecenie Boga i opuścił Charan.

Która zatem relacja wydaje się prawdziwa? Wiarygodność Szczepana warto chyba sprawdzić na innych przykładach.

Szczepan w Dz 7/5 twierdził, jakoby Bóg nie dał Abrahamowi ani piędzi ziemi w Kanaanie. Tymczasem według Rdz 23/9 Abraham stał się prawowitym właścicielem pola z jaskinią Makpela. Pole to po prostu kupił od Efrona Chetyty. Za chwilę Szczepan sam sobie zaprzecza, gdy w Dz 7/16 mówi, że Abraham kupił kawałek pola w Sychem od Chamora. Ale według Rdz 33/18-19 i Joz 24/32 to pole w Sychem kupił od Chamora wnuk Abrahama, Jakub. Było to 87 lat po śmierci Abrahama. Szczepan w Dz 7/22 twierdził, że Mojżesz był „potężny w słowie", a w Wj 6/12 czytamy, że „mówienie sprawiało mu trudność". W Dz 7/42-43 Szczepan posłużył się cytatem rzekomo z Księgi Proroków. Rzeczywiście ten cytat można znaleźć w Am 5/25-27, ale jego treść różni się w sposób istotny.

Czy Szczepan może być wiarygodny, skoro treść jego wypowiedzi sprzeczna jest z informacjami aż czterech ksiąg Starego Testamentu?

Bliższa prawdy jest zatem informacja z Rdz. Jest tylko problem, czy treść Rdz 12/1 została dokładnie przetłumaczona. Poniżej mamy różne przekłady:

BG „Wynijdź z ziemi twej, i od rodziny twojej, i z domu ojca twego…" BW podobnie jak wyżej BŚJ „Wyrusz ze swej krainy i od swoich krewnych i z domu swego ojca…" BP „Wyjdź ze swego kraju, spośród grona krewnych, z domu ojca…" ^{[ 1 ]} „Wyjdź ze swej ziemi, z plemienia swego i z domu ojca…" ^{[ 2 ]} „Idź z ziemi twej, i z miejsca urodzenia twego, i z domu ojca…"

Wnioski nasuwają się oczywiste. Polecenie wyruszenia dotyczy Charanu, gdyż tu był dom Teracha, ojca Abrama. Ale w tej miejscowości Terach z Abramem stosunkowo krótko zamieszkiwali (14 — 20 lat), aby okolica Charanu mogła się stać ziemią, krajem Abrahama, czyli jego ojcowizną. Aby jednak była taką, musiał zaistnieć warunek, że w niedalekiej odległości od Charanu było Ur chaldejskie. I wówczas obie miejscowości leżały w jednej krainie, będącej ziemią ojczystą Abrama.

W Księdze Judyty 5/6-9 czytamy o Izraelitach:

„Naród ten to potomkowie Chaldejczyków. Najpierw byli przybyszami w Mezopotamii, ponieważ nie chcieli iść za bogami swoich przodków, którzy mieszkali w ziemi chaldejskiej. Oni odstąpili od drogi swoich przodków i oddawali cześć Bogu nieba, Bogu, którego uznali. A gdy ich wypędzono sprzed oblicza bogów swoich, uciekli do Mezopotamii i mieszkali tam przez wiele dni. A ich Bóg polecił im wyjść z tego miejsca zamieszkania i udać się do ziemi Kanaan".

Podobnie informuje Flawiusz w DDI 1/154:

„...na rozkaz Boży opuścił Chaldeję i przeniósł się do krainy chananejskiej".

a wcześniej w DDI 1/151 Flawiusz pisze o Haranie (Aranie), ojcu Lota:

„umarł w krainie chaldejskiej, w mieście zwanym Ur Chaldejczyków; jeszcze dziś pokazują tam jego grób".

Flawiusz pisząc te słowa nie miał na myśli Ur chaldejskiego, odkopanego przez Woolleya w Mezopotamii południowej. W czasach Flawiusza to Ur chaldejskie już od czterystu lat było pustkowiem. A zatem Flawiusz Ur chaldejskie z grobem Harana lokował w okolicach Charanu, w północnej Mezopotamii.

Ponadto Flawiusz w DDI 1/157 pisze, że Abraham zaczął głosić wiarę w innego Boga. Jego sąsiedzi — Chaldejczycy wymusili, aby się wyniósł z ich kraju. Dlatego Abraham wywędrował na południe, do Kanaanu.

Apokryficzna Księga Jubileuszów również podaje szereg informacji o Abrahamie.

Z tych źródeł wyłania się dosyć ciekawa historia. Abraham zerwał z religią swojej rodziny i zaczął wierzyć w Boga Najwyższego, Stwórcę nieba i ziemi. Jego ojciec Terach, trudniący się wyrobem bożków, jak też bracia Nachor i Haran nie dali się przekonać i pozostali przy starej wierze. Pewnej nocy Abraham podpalił rodzinny dom bożków. W pożarze tym zginął Haran. Rodzina i sąsiedzi wymusili ucieczkę Abrahama z Ur chaldejskiego. Abraham zabrał żonę Sarę oraz usynowionego Lota i wyniósł się do pobliskiej krainy. Brat Abrahama, Nachor pozostał w Ur. Terach wiedział, co grozi Abrahamowi ze strony Nachora. Podjął decyzję, że opuści Ur razem z Abrahamem. Uznał, że jego obecność przy pierworodnym synu zapewni mu bezpieczeństwo. W bezludnej okolicy zbudowali dom, a miejsce w intencji nieżyjącego Harana, nazwali Charan. Księga Jubileuszów podaje, że pobyt w Charanie trwał czternaście lat, do śmierci Teracha (z analizy danych biblijnych wynika 20 lat). Na uroczystości pogrzebowe po śmierci Teracha przybył do Charanu Nachor z liczną rodziną. Skończył się dla Abrahama czas bezpieczny. Po pogrzebie musiał szybko opuścić Charan i wędrować tym razem daleko, do Kanaanu. Przez resztę swego życia Abraham bał się spotkania z Nachorem i jego rodziną. Brak osobistych kontaktów obu rodów trwał aż 162 lata (nie licząc poślubienia Rebeki przez Izaaka).

Warto zwrócić uwagę na pewien aspekt, wykluczający zamieszkiwanie rodu Teracha w Ur, w Mezopotamii południowej. Odległość tego Ur od Charanu wynosiła około 910 km (w linii prostej). Po odejściu Teracha z Abramem do Charanu, brat Abrama, Nachor pozostał w Ur. Aby mógł przybyć do Charanu na pogrzeb ojca, musiał być o tym powiadomiony. Przebycie tak dużej odległości przez posłańca i podróż Nachora do Charanu musiały w tamtych czasach trwać kilka miesięcy. Pogrzeb Teracha tak długo czekać nie mógł.

W Mari (zniszczone w roku 1757 p.n.e.), miejscowości nad środkowym Eufratem, archeolodzy odkopali ruiny starożytnego miasta — państwa, ^{[ 3 ]} które stanowiło południową część huryckiego imperium zwanego Mitanni. Jego stolicą była Urfa, miasto blisko Charanu. W pewnym okresie dziejów uzyskało ono przewagę nawet nad Asyrią. W tym Mari znaleziono bogaty zbiór glinianych tabliczek, z których odczytano nazwy miejscowości typowo semickie: Turachi, Sarugi, Peliga, Abam-Ram i Nachur. Słowa te zupełnie przypominają imiona Teracha, Seruga, Pelega, Abrama i Nachora. Można sądzić, że Terachidzi uzyskali w Chaldei wysoką pozycję, skoro od ich imion nazywane były miasta. ^{[ 4 ]}

Siegfried Horn ^{[ 5 ]} wspomina odkrycie przez archeologów miasta Ebla, odległego ok. 220 km od Charanu w kierunku południowo-zachodnim, na terenach syryjskich (obecnie Tell Mardich). Zostało zniszczone przez króla Akadu, Naramsina (2254 — 2218 p.n.e.). Znaleziono tu ogromne ilości glinianych tabliczek z końca III tysiąclecia p.n.e. Większość z nich ma pismo wczesnokananejskie. Na wielu tabliczkach wymienione są imiona podobne do biblijnych, np. Abramu (Abram), Ismailu (Izmael), Israilu (Izrael). Jeden z sześciu królów Ebli miał imię Ebrum (Eber). To wydaje się niezaprzeczalnym dowodem, że biblijni patriarchowie swoją ojczyznę i korzenie mieli w północnej Mezopotamii. ^{[ 6 ]}

Dzisiaj coraz więcej badaczy jest przekonanych, że biblijne Ur to miasto Urfa blisko Charanu.

Następnym biblijnym dowodem, że ziemie Charanu i Ur (Urfy) były od dawna ojczyzną rodu Teracha, jest wypowiedź Jozuego (Joz 34/2-3):

"Tak mówi Jahwe, Bóg Izraela: 'Po drugiej stronie Rzeki mieszkali wasi przodkowie od starodawnych czasów: Terach, ojciec Abrahama i Nachora, którzy służyli bogom cudzym, lecz Ja wziąłem ojca waszego Abrahama z kraju po drugiej stronie Rzeki i przyprowadziłem go przez całą ziemię Kanaan'".

Jozue wypowiadał te słowa, będąc w Kanaanie. I miał na myśli ziemie Aram — Naharaim, które rzeczywiście leżały po drugiej stronie Eufratu. Nie mógł mieć na myśli Ur chaldejskiego w południowej Mezopotamii, leżącego po tej stronie Eufratu. To znaczy, że Eufrat opływał Ur od strony północnej. Archeolodzy nie znaleźli żadnych śladów płynięcia Eufratu na południe od Ur.

Abraham po upływie 65 lat od opuszczenia Charanu (Rdz 24/2-4) mówi do swego sługi:

„...pójdziesz do kraju mego rodzinnego i wybierzesz żonę dla mego syna Izaaka".

Sługa Abrahama nie udał się do Ur w Mezopotamii południowej, lecz

„...wyruszył do Aram — Naharaim, do miasta, w którym mieszkał Nachor". (Rdz 24/10, 27/43, 28/10 )

Aram-Naharaim to nazwa krainy w Mezopotamii północnej według źródła J ^{[ 7 ]}. Jest ona tożsama z nazwą Paddan-Aram (Rdz 28/2) według źródła P ^{[ 8 ]}. Przy połączeniu źródeł J i P, redaktor zmuszony był wstawić do tekstu Rdz15/7 w J nazwę Ur chaldejskie, aby zgadzało się z wcześniejszym tekstem źródła P w Rdz11/28-32.

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Jahwe - Bóg Niszczyciel Cel podróży Abrahama

See comments (63)..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word