|
Chcesz wiedzieć więcej? Zamów dobrą książkę. Propozycje Racjonalisty: | | |
|
|
|
|
» Human Rights
Rodzaje i formy ochrony praw i wolności w Polsce [2] Author of this text: Małgorzata Gawlik
3.
Organizacje pozarządowe Należy zwrócić uwagę na rosnącą rolę działalności organizacji
pozarządowych w systemie gwarancji ochrony praw i wolności człowieka. Do
tendencji rozwoju tego typu organizacji z pewnością należałoby zaliczyć
decentralizację stosunków międzynarodowych oraz wzrost znaczenia więzi międzyspołecznych,
które często przybierają charakter transnarodowy, wyłączony spod kontroli rządów państw. Sprzyja to tworzeniu się nowych organizacji o charakterze pozarządowym, ich wzajemnej współpracy [ 65 ]. W obowiązującym stanie prawnym nie istnieje jedna powszechnie obowiązująca
definicja organizacji pozarządowej. W myśl art. 3 ust. 1 ustawy o działalności
pożytku publicznego i wolontariacie [ 66 ] organizacje pozarządowe to „nie będące jednostkami sektora finansów
publicznych, w rozumieniu przepisów o finansach publicznych i nie działające w celu osiągnięcia zysku osoby prawne lub jednostki nie posiadające osobowości
prawnej utworzone na podstawie przepisów ustaw, w tym fundacje i stowarzyszenia". Bardziej precyzyjną definicję organizacji pozarządowych zawiera
Encyklopedia Międzynarodowego Prawa Publicznego: „organizacje pozarządowe, w skrócie nazywane NGOs, są to organizacje prywatne (stowarzyszenia, federacje,
związki, instytuty, grupy), nie utworzone przez władze lub porozumienia międzyrządowe,
mające możliwość przez swoją działalność odgrywać rolę w sprawach międzynarodowych i których członkowie swobodnie korzystają z prawa głosu. Członkami NGOs mogą
być osoby fizyczne lub prawne. Jeśli członkostwo organizacji lub jego działalność
jest ograniczona do konkretnego państwa, mówi się o organizacji krajowej,
natomiast jeśli jego działalność jest szersza — o międzynarodowej"
[ 67 ]. Organizacjom pozarządowym przypisuje się szereg ważnych funkcji w zakresie ochrony praw i wolności człowieka. L. Wiseberg zalicza do nich:
-
zbieranie, ocena i upowszechnianie informacji;
-
działanie na rzecz zaprzestania naruszeń praw i wolności człowieka;
-
świadczenie pomocy prawnej, eksperckiej i humanitarnej;
-
lobbing władz krajowych i międzynarodowych;
-
promowanie włączenia do ustawodawstwa standardów praw i wolności człowieka,
-
edukacja i kształtowanie świadomości praw i wolności człowieka;
-
budowanie solidarności między prześladowaniem i identyfikowanie
problemów lokalnych;
-
dostarczanie świadczeń i usług;
-
podtrzymywanie otwartości systemu politycznego [ 68 ].
Środkami jakie organizacje pozarządowe stosują dla zwiększenia
skuteczności działań na rzecz praw i wolności człowieka są: własne „śledztwa",
monitoring i analiza sytuacji przestrzegania zobowiązań państwa wobec
jednostek w konkretnych krajach, regionach czy okolicznościach, przedstawianie
raportów, obecność przedstawicieli w procesach sądowych. Ponadto świadczą
bezpośrednią lub pośrednią pomoc ofiarom naruszeń praw poprzez składanie
skarg do instytucji międzynarodowych działających na podstawach
konwencyjnych. Stosują tzw. lobbing w kręgach politycznych i działają na
rzecz uwrażliwiania społeczeństwa na problemy łamania praw lub wolności
człowieka, korzystając w tym celu ze wsparcia massmediów i organizując
publiczne debaty poświęcone tej tematyce [ 69 ]. W zakresie działalności edukacyjnej są organizowane seminaria i konferencje
dla lokalnych działaczy praw człowieka. Odbywają się szkolenia wykładowców
uniwersyteckich oraz niektórych grup zawodowych (głównie policjantów,
funkcjonariuszy służby więziennej, dziennikarzy i prawników) [ 70 ].
Niezwykle istotna jest pomoc psychologiczna świadczona ofiarom naruszeń przez
psychologów współpracujących z organizacjami pozarządowymi. Organizacje pozarządowe znajdują się przeważnie bardzo blisko
konkretnych problemów ludzkich. Często szybciej niż władze państwa są w stanie zareagować na przypadki łamania praw lub wolności człowieka. Z inicjatywy NGOs wychodzą inicjatywy, a nawet gotowe projekty w dziedzinie
poprawy przestrzegania uprawnień jednostki (za przykład może posłużyć
powstała w 1984 r. dzięki Amnesty International Konwencja ONZ o zakazie tortur
czy opracowywany aktualnie przez szereg polskich organizacji pozarządowych
Krajowy Program Na Rzecz Ofiar Przestępstw, zawierający postulaty działań
zapobiegania przestępczości i pomocy ofiarom przestępstw) [ 71 ]. Kolejną kwestią, na którą warto zwrócić uwagę, jest możliwość
stosowania przez organizacje pozarządowe pewnej formy oddziaływania na organy
władzy państwowej. Polega na publicznym piętnowaniu polityków za naruszanie
praw lub wolności człowieka. R. Kuźniar określa ten sposób reagowania NGOs
pojęciem „funkcji oskarżycielskiej".
Pod presją organizacji pozarządowych występuje coś, co określa się
„mobilizacją wstydu", ponieważ żaden rząd nie lubi być publicznie
krytykowany za bezprawne traktowanie własnych obywateli i nie dopuści do tego,
by podobna sytuacja miała miejsce w przyszłości. Przyczynia się to do częstszego
zwracania uwagi na zagadnienia
„prawno-wolnościowe" jednostki [ 72 ]. „Ogólnie uważa się, że
organizacje tzw. NGOs stanowią dodatkowy, uzupełniający reżim
implementacyjny wzmacniający skuteczność ochrony praw człowieka w wymiarze
narodowym i międzynarodowym. W tej ocenie można pójść dalej i stwierdzić,
że organizacje pozarządowe powinny być uważane za jeden z trzech filarów
uniwersalnego systemu popierania i ochrony praw człowieka, obok filaru państwowego
(prawa i instytucji wewnętrznych) oraz prawa i organizacji międzynarodowych.
Co istotne — jest to obecnie najbardziej dynamicznie rozwijająca się część
tego systemu, bez której działalność rządów i instytucji międzynarodowych
byłaby nieporównanie mniej skuteczna" [ 73 ]. 4.
Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu Rozpatruje
skargi osób, które uważają, iż dopuszczono się wobec nich naruszeń praw
ujętych w Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych
Wolności. Polska ratyfikując konwencję dnia 19 stycznia 1993 r. zobowiązała
się do respektowania określonych w tym akcie praw i wolności [ 74 ].
Skargę może wnieść indywidualna osoba, grupa osób lub organizacji pozarządowych
powołując się na przepisy art. 34 Konwencji. Warunkiem umożliwiającym
skuteczne wniesienie skargi jest wyczerpanie przez skarżącego wszystkich dostępnych w kraju środków odwoławczych. Są nimi w sprawach administracyjnych odwołanie
do organu drugiej instancji, a w sprawach sądowych odwołanie do sądu drugiej
instancji oraz skarga kasacyjna. Innymi słowy — jeśli istnieje w systemie krajowym dostępny środek umożliwiający
sądom krajowym zareagowanie na zarzut naruszenia prawa określonego w konwencji
należy z niego skorzystać. Postępowanie przez ETPCz zakończone zawarciem
ugody może doprowadzić do modyfikacji obowiązującego systemu prawnego w danym państwie lub ustalenia odszkodowania bądź zadośćuczynienia. Istotne
jest to, że ugoda powinna w całości naprawiać wyrządzona szkodę. W sytuacji, kiedy nie jest możliwe przywrócenie stanu poprzedniego,
odszkodowanie traktowane jest jako środek
naprawczy [ 75 ]. Znanym przypadkiem przyznania
odszkodowania pieniężnego w ramach rekompensaty za naruszenie konwencji była sprawa wdowy po oficerze lotnictwa
wojskowego z Maroka straconego po nieudanym zamachu na króla marokańskiego.
Oficer schronił się wówczas na Gibraltarze podlegającym jurysdykcji
brytyjskiej, po czym został wydany przez władze londyńskie i stracony po
przewiezieniu do Maroka. Art. 2 konwencji wyraźnie podkreśla jedno z zasadniczych praw człowieka — prawo do życia. Rząd brytyjski, wydając Marokańczyka
władzom jego kraju, z pewnością przewidywał jaki los spotka oficera po
opuszczeniu granic brytyjskich. Wydając oficera, przyczynił się tym samym do
jego śmierci [ 76 ]. Najczęściej przedmiotem skarg składanych do
ETPCz są sprawy dotyczące
praw osób więzionych, kar cielesnych, homoseksualizmu, transseksualizmu,
ekstradycji, łamania tajemnicy korespondencji, ochrony danych osobowych, wolności
słowa czy prawa własności [ 77 ].
Corocznie Trybunał w Strasburgu rejestruje kilkanaście tysięcy skarg
indywidualnych, z czego przyjmuje do rozpatrzenia nie więcej niż jedną trzecią z nich. Dla wielu osób składających
skargę do Strasburga ten środek ochrony praw i wolności stanowi niemalże
„magiczne antidotum" na wszelkie zaznane niesprawiedliwości. Realizuje
psychologiczną potrzebę zwrócenia się do instancji międzynarodowych w sytuacji kiedy państwowe wydają się niesprawiedliwe [ 78 ].
1 2
Footnotes: [ 65 ] R. Kuźniar, Prawa
człowieka. Prawo, instytucje..., op. cit., s. 262. [ 66 ] Ustawa z dnia 24.4.2003 r. o działalności pożytku publicznego i wolontariacie (Dz. U. z 2003 r., Nr 96,
poz. 873 z późn. zm.). [ 67 ] K. Rechenberg, Encyklopedia Międzynarodowego Prawa Publicznego, t. 9,
Heidelberg 1986 r., s. 276. [ 68 ] K. Motyka, Prawa człowieka.
Wprowadzenie. Wybór źródeł, Lublin 2004 r., s. 95. [ 69 ] R. Kuźniar, Prawa człowieka.
Prawo, instytucje..., op. cit., s. 271 i n. [ 70 ] T. Sokołowski,
Międzynarodowa ochrona praw człowieka. Zarys, Warszawa 2004 r.,
s. 22. [ 71 ] R. Kuźniar, Prawa
człowieka. Prawo, instytucje..., op. cit., s. 272. [ 74 ] H. Bajorek-Ziaja, Skarga do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka oraz skarga do
Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, Warszawa 2006 r., s. 23. [ 76 ] R. Kuźniar, Prawa człowieka. Prawo, instytucje...,
op. cit., s. 180. « Human Rights (Published: 05-11-2006 )
All rights reserved. Copyrights belongs to author and/or Racjonalista.pl portal. No part of the content may be copied, reproducted nor use in any form without copyright holder's consent. Any breach of these rights is subject to Polish and international law.page 5101 |
|