Najtrafniejsza wydaje się teza Zbyszka Górczaka, zgodnie z którą reakcja miała oddolny charakter. Na fali konfliktów wewnętrznych i walk dynastycznych doszło do ludowych zaburzeń, których nie miał kto stłumić. Być może powierzchownie schrystianizowanych pogan do czynu nieświadomie popchnął sam Bezprym, który mógł wykonać jakąś liczbę czysto politycznych egzekucji na przedstawicielach kleru. Jego „stronnicy" na prowincji mogli to uznać za sygnał, że wolno im postępować podobnie. Niekiedy za dowód, iż Bezprym był „reakcjonista" podaje się zapiskę z rocznika kapitulnego krakowskiego, według której w roku 1030 zmarło dwóch biskupów: Lambert i Roman ^{[ 18 ]}. Nie wydaje mi się jednak, by byli oni ofiarami walk antykościelnych. Gdyby tak było, Mieszko po odzyskaniu władzy zapewne doprowadziłby do ogłoszenia ich świętymi, tymczasem ci rzekomi męczennicy kompletnie zniknęli z kart historii Kościoła.

Wydaje się, że jeśli reakcja wystąpiła ponownie za czasów Kazimierza Odnowiciela, to miała już nieco inny charakter. W większym stopniu koordynowali ją naczelnicy plemienni i grodowi. Prawdopodobnie wtedy od Polski oderwało się Pomorze, a tamtejszy władca Zemuzil powrócił do pogaństwa ^{[ 19 ]}. Jeśli można mówić o polskim apostacie, to był nim właśnie on. Hasłami reakcyjnymi nie ferował natomiast zapewne Miecław. Zresztą nie wydaje się, by w tak wczesnym okresie chrześcijaństwo w ogóle w większym stopniu zawitało na Mazowsze. ^{[ 20 ]}

Podsumowując, reakcja pogańska była zapewne ludowym, oddolnym ruchem. W dużym stopniu skierowanym nie przeciw kościołowi, ale przeciw narzucającej coraz to nowe obciążenia władzy państwowej. Zapewne nie było żadnego polskiego apostaty, a tezy o niszczeniu pogańskich świątyń i miejsc kultu są znacznie przesadzone i pozbawione naukowych podstaw. Ogółem, reakcja rzecz jasna miała miejsce i jest tematem, który warto badać. W tym celu nie można jednak wykorzystywać przestarzałych opracowań, książek popularnonaukowych i monografii z końca XIX wieku. Jedyne, czym może skutkować takie podejście, to wprowadzenie czytelników w błąd lub podobne do tej polemiki.

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Słowiańskie wystąpienia antykościelne Wyszukiwanie Boga

Comment on this article..   See comments (19)..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word

Kamil Janicki Student historii na Uniwersytecie Jagiellońskim. Jeden z administratorów polskiej Wikipedii  Private site  Numer GG: 4811914  Number of texts in service: 4  Show other texts of this author  Newest author's article: Pierwsze Damy, żony, kobiety. Zapomniane bohaterki II RP