3.1. Konflikt czy kryzys?

Sytuacja polityczna na linii UE –Rosja nie została do końca zdefiniowana. Media europejskie na przemian przedstawiają obecną sytuację jako konfliktową i kryzysową. Pojawia się pytanie czy słusznie?

Profesor Pietraś sytuację decyzyjną definiuje jako: „system zmiennych niezależnych, skłaniających decydentów do podjęcia działań, bądź jako system zmiennych wprawdzie niezależnych od decydentów, ale zależnych od działań innego ośrodka.” ^{[ 22 ]} Można rzec, że obecna sytuacja wynika ze zmiennych zależnych od działań innego ośrodka. W tym przypadku jest to embargo na polskie mięso, a co za tym idzie weto w negocjacjach nowego porozumienia, działania rządu Estonii związane z demontażem radzieckiego żołnierza, układ o ograniczeniu sił konwencjonalnych w Europie oraz plany USA rozmieszczenia w krajach UE elementów strategicznych sił jądrowych. ^{[ 23 ]} Te czynniki wpływają na obecny stan sytuacji decyzyjnych na linii UE- Rosja. Stanowią zbiorczą funkcję działań, które można jasno zdefiniować i odnieść do sytuacji rzeczywistej. Synteza wszystkich zmiennych pozwoliła wprowadzić do dyskursu publicznego pojęcia kryzysu na linii UE –Rosja. Ale czy kryzys jest odpowiednim odzwierciedleniem obecnej sytuacji decyzyjnej? — Kryzys jest momentem rozstrzygającym, punktem zwrotnym oraz stanowi przełom w danej sytuacji ^{[ 24 ]}. „Doniesienia o kryzysie w stosunkach Rosji z Unią Europejską są mocno przesadzone" {P:25|Nie ma kryzysu UE- Rosja,.} — ocenił Jastrzembski, doradca Putina ds. rozwoju kontaktów z UE. Przyjmując, że sytuacja kryzysowa występuje wtedy, gdy system jest w środowisku turbulentnym, w którym zmianie podlegają zmienne sytemu oraz jego podstawowe parametry strukturalne, ^{[ 26 ]} trudno jest się zgodzić z hipotezą o sytuacji kryzysowej. Bardziej adekwatnym określeniem tej sytuacji jest konflikt rozumiany jako sprzeczność interesów, poglądów, niezgodność, spór zatarg czy kolizja. ^{[ 27 ]} Choć jedna ze stron kategorycznie zaprzecza. „Konfliktu interesów między Rosją i Unią Europejską, dzięki Bogu, nie ma. Występują natomiast różnice w poglądach na to, jak rozwiązywać te czy inne problemy.” ^{[ 28 ]} — oświadcza sam Putin. Tyszka zauważa, że w sytuacji konfliktowej podstawowym celem decydenta staje się nie tyle maksymalizacja użyteczności, czy znalezienie alternatywy satysfakcjonującej, co przede wszystkim pozbycie się nieprzyjemnego stanu niezadowolenia. ^{[ 29 ]} „Rosji można nie lubić, ale nie wolno skazywać jej na izolację. Kraje zachodnie dobrze to rozumieją.” ^{[ 30 ]} Dlatego też, tak ważne jest porozumienie między tymi podmiotami. Obserwując dwóch graczy można dostrzec, że Rosja chce maksymalizacji korzyści, a Unia nie ma zamiaru kajać się przed carem. Zdając sobie sprawę z sytuacji energetycznej Unia szuka drogi poprzez którą mogłaby się uniezależnić od dostaw z Rosji. Kanclerz Niemiec wyraźnie stwierdziła: „Europa musi zmniejszać swoje uzależnienie, aby zagwarantować sobie długofalowe zaopatrzenie w energię.” ^{[ 31 ]}

3.2. Sytuacja polityczna a sytuacja decyzyjna

Bodnar pisał, że: sytuacja polityczna to ogół okoliczności, w których podejmowane są działania polityczne, albo – zbiór relacji pomiędzy cechami podmiotów a cechami usytuowania tego zbioru (kontekstu, otoczenia). ^{[ 32 ]} Krystaliczną sytuację decyzyjną ^{[ 33 ]} stanowią negocjacje wokół nowego układu UE- Rosja, otoczeniem zaś jest polityka poszczególnych państw członkowskich, zwłaszcza byłego bloku wschodniego, jak również ciągłe zatargi w sferze energetycznej. Idąc dalej, tę sytuację można określić jako deliberacyjną ^{[ 34 ]}, ponieważ czas na podjęcie decyzji nie jest ograniczony — ciągle trwają negocjacje, zagrożenie interesów jest duże – bezpieczeństwo energetyczne (strach przed zakręceniem kurka) oraz sytuację na szczycie w Samarze można było przewidzieć znając model polityki Rosji i dążenia nowych członków UE. „Legitymizacja władzy w Rosji opiera się na autorytecie jednego człowieka — cara. Bez niego zapanuje anarchia o wiele gorsza niż porządek opierający się na sile i przemocy” ^{[ 35 ]} — pisał Akunin o współczesnej Rosji we francuskim dzienniku „Liberation”. O tym czy decydent polityczny będzie autokratycznie podejmować decyzje, czy też będzie primus inter pares, czy wreszcie będzie unikać ujawniania swojego stanowiska przesądza przede wszystkim o osobowości decydenta, ^{[ 36 ]} a osobowość Putina tuzinkową bez wątpienia nie jest.

4. Szanse porozumienia na przyszłość

4.1. Powrót do metody sektorowej

Rosyjski politolog, Bordaczow planując przyszłość Rosji i UE, proponuje powrót do metody sektorowej. Według tej metody tworzono integrację europejską w latach 50. „Wyklucza ona jakąkolwiek dyskryminację tych uczestników projektu, którym się nie wiedzie, co jest szczególnie ważne w przypadku państw, które tak jak dzisiejsza Rosja dążą do odzyskania wysokiej samooceny.” ^{[ 37 ]} – dodaje Bordaczow.

Nowa sytuacja decyzyjna nie może być instrukcją, jak zbliżyć Rosję do istniejących i zmieniających się norm regulowania życia politycznego i gospodarczego UE. ^{[ 38 ]} Wskazówką dla obu stron powinno być prawo międzynarodowe – m.in. normy WTO. Co jednak nie wyklucza przyjęcia przez Rosję poszczególnych unijnych norm. Należy odejść od oceniania stanu rosyjskiej gospodarki i społeczeństwa. Zamiast tego, warto rozważyć możliwość opracowania dokumentu, który zapowiadałby powołanie sojuszu Rosji i Unii jako nowego elementu zapewniającego regionalne i międzynarodowe bezpieczeństwo. Strategiczny sojusz Rosja –UE będzie miał wielkie znaczenie jako spoiwo łączące regionalny system bezpieczeństwa w Europie, Azji i Ameryce Północnej

Stwierdzenie, że Unia Europejska uważa Rosję za „rozwinięty kraj demokratyczny z podstawami gospodarki rynkowej” z założenia stawia UE o stopień wyżej, podważając zasadę równoprawności.” ^{[ 39 ]} Nowy model stosunków powinien przedstawiać szczególną rolę Rosji w Europie i na świecie. Przecież, „obie strony są zainteresowane przezwyciężeniem różnic i kolizji interesów, by nie dopuścić, żeby przekształciły się one w poważne konflikty polityczne.” ^{[ 40 ]}

4.2. Najważniejsze to co łączy

Niezależnie od różnic jest wiele spraw, które łączą UE i Rosję – m.in. rola ONZ, zwierzchność prawa międzynarodowego, nierozprzestrzenianie broni jądrowej, walka z terroryzmem, przestępczością transgraniczną i handlem narkotykami, stabilizacja Bliskiego Wschodu, problemy środowiska naturalnego. ^{[ 41 ]} Obaj gracze budują stosunki na zasadzie równoprawności, wzajemnej korzyści i przejrzystości. Działając w ramach organizacji międzynarodowych i regionalnych dążą do wzajemnego uwzględniania stanowisk i maksymalnego zbliżenia.

Konieczny może się okazać powrót do korzeni. misja utrwalania pokoju i zapobiegania konfliktom na kontynencie europejskim na nowo może stać się siłą napędową integracji — tak, jak to było za ojców założycieli. Może się wydawać, że nie jest to idea jak na owe czasy, ale biorąc pod uwagę północno-wschodnie i południowo-wschodnie rubieże UE, ten aspekt integracji wcale nie stracił na aktualności. Bez wątpienia proces rozszerzenia Unii przyczynił się do upowszechnienia sposobu myślenia o integracji jako metodzie utrwalania pokoju i stabilności. Dotyczy to jednak państw, które zdecydowały się na wejście do Unii. Poza jej granicami — ale wciąż w Europie — są kraje, gdzie zasadniczych problemów bezpieczeństwa jeszcze nie udało się rozwiązać. Dotyczy to w pierwszej kolejności Rosji i Ukrainy. „Nikt z nas nie chce, by nowoczesna Europa była podzielona nowymi, w tym przypadku wirtualnymi, murami berlińskimi. Kwestia tego, jak znaleźć drogę do tej współpracy, nie jest prosta. (…) Ale dialog rozwija się w tej chwili całkiem konstruktywnie. Rozumiemy, jak należy rozwiązywać te problemy. I jak zawsze, rozwiązanie nastąpi drogą kompromisu.” ^{[ 42 ]} – twierdzi rosyjski przywódca.

Zakończenie

Sytuacja decyzyjna wokół nowego układu UE — Rosja jest napięta od momentu rozszerzenia Unii w 2004 roku. Otoczenie polityczne obecnej sytuacji pokazuje jak wiele kwestii nie jest zakończonych, zwłaszcza w państwach byłego bloku wschodniego. Polska nagminnie atakowana jest przez rosyjskie media, iż nie potrafi poradzić sobie z bakcylem rusofobii, który przekłada się na nastroje wewnątrzunijne. Europa Środkowo- Wschodnia przesiąknięta jest stereotypami, które niekiedy determinują politykę poszczególnych państw. Sytuacja jest o tyle trudna, iż Rosja po raz pierwszy graniczy z mocarstwem, które jest gotowe do aktywnej konkurencji.

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Rosja na rozdrożu z dwoma drogowskazami Dość Rusofobii!

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word