Moim zdaniem najważniejszym wnioskiem jaki można postawić na podstawie tak krótkiego opracowania jest hipoteza, iż w pewnym sensie miarą stabilizacji młodych systemów politycznych jest stopień znaczenia czynników ekonomicznych na kształtowanie się preferencji politycznych. W przypadku Polski, młode partie polityczne, szczególnie chodzi tu o partie postsolidarnościowe, zanim wypracowały swoją stabilną bazę programową, musiały wykształcić swoisty schemat identyfikacyjny, pozwalający określić swoje położenie w kształtującym się systemie partyjnym. Ten polityczny imperatyw stanowił odpowiedź na panujące u progu transformacji systemowej nastroje społeczne. Typowy w takich okolicznościach chaos, brak jasnych i wyraźnych kryteriów programowych, powodował, że wielkiego znaczenia nabierały czynniki emocjonalne, historyczne oraz religijne, utożsamiane często z popularnym dychotomicznym podziałem na lewicę i prawicę. Wyborcy identyfikowali polityków, kandydatów przez pryzmat ich przynależności związkowej przed 1989 r., ich kontaktów z przedstawicielami wyższego bądź lokalnego duchowieństwa, ich stosunku do kwestii lustracji itp. Stąd również same partie i poszczególnie kandydaci w swoich kampaniach wyborczych akcentowali właśnie tego typu elementy. Sytuacja politycznego zamieszania, afiszowych roszad, kolejnych koalicji rządowych, jaka zdominowała lata 90. nie dawała szans wyjścia z tej kłopotliwej sytuacji, a jej społecznym wyrazem stawała się coraz niższa partycypacja wyborcza obywateli i coraz słabsze oceny pracy polityków oraz systemu demokratycznego.

Przełomowe niespodziewanie okazały się wybory z 2001 r., od momentu których można mówić o postępującej stabilizacji polskiej sceny politycznej. Przede wszystkim należy zauważyć, że od tamtego czasu, do sejmu nie została wybrana żadna nowa partia (sic), tzn. partia która nie byłaby obecna w poprzedniej kadencji. Co więcej, w ostatnich wyborach wykruszyły się partie antysystemowe, mniej lub bardziej negatywnie ustosunkowane do integracji europejskiej, do gospodarki wolnorynkowej jak i do samego systemu demokratycznego. Przynależności partyjne polityków, poza okazjonalnymi wyjątkami, wydają się ustabilizowane, dużego znaczenia nabrała też problematyka europejska (stopień integracji, wykorzystanie funduszy unijnych). Te wszystkie procesy wpływają, co potwierdzają wyniki prowadzonych badań, na wzrost znaczenia czynników ekonomicznych, w tym statusu społeczno-ekonomicznego na kształtowanie się postaw politycznych polskiego elektoratu. Przekłada się to wymiernie na kształt kampanii wyborczych, w których wiele mówi się o cudach gospodarczych, korupcji, niespełnionych obietnicach wyborczych, rozbudowie infrastruktury, wzroście nakładów na naukę i kulturę.

Pozostaje jednak pytanie i jest to niezwykle interesująca kwestia, w jaki sposób doświadczenia aktualnego kryzysu gospodarczego wpłyną na zachowania polskiego elektoratu? Doświadczenia historyczne wykazują, że takie okoliczności stanowią dogodną pożywkę dla żywiołów irracjonalnych: ksenofobii, fanatyzmu, izolacjonizmu, radykalizmu itp. Być może to, w jaki sposób polska demokracja i polskie społeczeństwo poradzi sobie ze skutkami globalnego kryzysu, będzie istotnym testem dojrzałości polskiej demokracji i sprawdzianem stabilności struktur, na których jest oparta.

Bibliografia

1. Białecki I., Heyns B., Poparcie dla „Solidarności" a wyniki wyborów w 1989 roku, Wyniki badań — wyniki wyborów 4 czerwca 1989, L. Kolarska-Bobińska, P. Łukasiewicz, Z.W. Rykowski red., Warszawa 1990
2. Borowiec P., Uwarunkowania, przebieg i wynik wyborów parlamentarnych w 2007 roku, Wybory parlamentarne 2007. Media w kampanii wyborczej, K. Pokorna-Ignatowicz red., Kraków 2008
3. >Cwalina W., Telewizyjna reklama polityczna. Emocje i poznanie w kształtowaniu preferencji wyborczych, Lublin 2000
4. Domański H, Struktura społeczna, Warszawa 2007
5. Domański H., Sawiński Z., Słomczyński K.M., Nowa klasyfikacja i skale zawodów. Socjologiczne wskaźniki pozycji społecznej w Polsce, Warszawa 2007
6. Grabowska M., Szawiel T., Budowanie demokracji. Podziały społeczne, partie polityczne i społeczeństwo obywatelskie w postkomunistycznej Polsce, Warszawa 2001
7. Grzelak P., Głosowanie ekonomiczne w Polsce w wyborach parlamentarnych w 1997 i 2001 roku, System partyjny i zachowania wyborcze. Dekada polskich doświadczeń, R. Markowski red., Warszawa 2002
8. Jasiewicz K., Portfel czy różaniec? Wzory zachowań wyborczych Polaków w latach 1991-2001, System partyjny i zachowania wyborcze: dekada polskich doświadczeń, R. Markowski red., Warszawa 2002
9. Lipset S.M., Homo politicus. Społeczne podstawy polityki, Warszawa 1998
10. Markowski R., Społeczne a polityczne podziały społeczeństwa polskiego, Prognozy i wybory. Polska demokracja '95, red.: Kolarska-Bobińska L., Markowski R., Warszawa 1997
11. Marshall G. red., Słownik socjologii i nauk społecznych, Warszawa 2005
12. Raciborski J., Wybory i wyborcy, Polska demokracja 1989-2003, Wiatr J. red., Warszawa 2003
13. Słodkowska I., Dołbakowska M., Wybory 1997: Partie i ich programy, Warszawa 2004

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Hedonizm polski. Ujęcie z przymrużonym okiem. Tajna narada Ewangelistów

Comment on this article..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word