The RationalistSkip to content


We have registered
199.562.044 visits
There are 7364 articles   written by 1065 authors. They could occupy 29017 A4 pages

Search in sites:

Advanced search..

The latest sites..
Digests archive....

 How do you like that?
This rocks!
Well done
I don't mind
This sucks
  

Casted 2991 votes.
Chcesz wiedzieć więcej?
Zamów dobrą książkę.
Propozycje Racjonalisty:
Jan Wójcik, Adam A. Myszka, Grzegorz Lindenberg (red.) - Euroislam – Bractwo Muzułmańskie

Znajdź książkę..
Sklepik "Racjonalisty"
« Reading room  
Prokurator Judei [2]
Author of this text:

Translation: Jan Sten

— Rozumną rzeczą jest niczego się nie obawiać, ale i niczego nie spodziewać od przyszłości niepewnej. Cóż nam po tym, jak o nas kiedyś myśleć będą ludzie? Sami tylko możemy być świadkami i sędziami swymi. Niechaj ci wystarczy, Pontiuszu, własna spokojna wiara w twoją cnotę; poprzestań na szacunku własnym i szacunku twych przyjaciół. Zresztą tylko łagodnością samą rządzić ludami nie podobna. Litość dla rodu ludzkiego — którą tak zaleca nam filozofia — niewiele tylko objawiać się może w czynach ludzi pełniących publiczne urzędy.

— Dosyć tego — rzekł Pontius. — Pary siarczane, unoszące się z Pól Flegrejskich, silniej działają, gdy wychodzą z ziemi gorącej jeszcze od promieni słońca. Toteż śpieszyć się muszę. Żegnaj! Ale skorom odnalazł przyjaciela, chcę skorzystać z tak szczęśliwego zdarzenia. Lamio, bądź łaskaw przyjść do mnie jutro na wieczerzę. Dom mój leży nad brzegiem morza, na skraju miasta, w stronie Misenum. Rozpoznasz go łatwo po portyku, na którym widać malowidło przedstawiające Orfeusza wśród lwów i tygrysów, które czaruje dźwiękami swej liry.

— Do jutra, Lamio! — rzekł siadając do lektyki. — Pomówimy jutro o Judei.

Nazajutrz Lamia na odwieczerz udał się do domu Pontiusa Piłata. Dwa tylko łoża czekały na biesiadników. Na stole, bez przepychu, lecz godnie nakrytym, stały srebrne półmiski, na których ułożone były bekasy w miodzie, kwiczoły, ostrygi z Lucrinu, minogi z Sycylii. Pontius i Lamia zajadając wypytywali się wzajemnie o choroby swe, których objawy opisywali obszernie, potem mówili o lekach, które im zalecano. Następnie, winszując sobie spotkania w Baiae, wychwalali w zawody piękność pobrzeża i łagodność jego powietrza. Lamia unosił się nad wdziękami kurtyzan, które obwieszone złotem, w długich, powłóczystych zasłonach haftowanych w krajach barbarzyńskich, przechadzały się po wybrzeżu. Ale stary prokurator biadał nad taką wystawnością, przez którą dla marnych kamieni i tkanin, cienkich jak pajęczyna, choć ręką ludzką uczynionych, grosz rzymski idzie do obcych narodów, a nawet do wrogów cesarstwa. Potem mówić poczęli o wielkich robotach publicznych, dokonanych w tej okolicy, o zadziwiającym moście, zbudowanym przez Caiusa między Puteoli a Baiae, o wykopanych przez Augusta kanałach, które wprowadzają wodę morską do jezior Avernu i Lucrinu.

— Ja także — rzekł z westchnieniem Pontius — chciałem przedsięwziąć wielkie roboty publiczne. Kiedy, na nieszczęście moje, otrzymałem zarząd Judei, nakreśliłem plan wodociągu. Akwedukt ten, dwieście stadiów długi, miał obficie zaopatrzyć Jerozolimę w dobrą, czystą wodę. Wysokość poziomów, pojemność zbiorników, nachylenie paszcz spiżowych, do których przytwierdza się rury rozprowadzające, wszystko to przestudiowałem i po naradach z mechanikami sam rozporządziłem. Wygotowałem przepisy dla straży nadzorczej akweduktu, aby nikt z obywateli nie mógł bezprawnie wody nadużywać. Budowniczych i robotników już zamówiłem. Kazałem rozpocząć roboty. Ale zamiast witać z radością budowę tej drogi, która na swych potężnych arkadach, wraz z wodą, zdrowie do ich miasta nieść miała, jerozolimczycy poczęli krzyczeć i rozpaczać. Zebrani tłumnie, wołali, że to bluźnierstwo i bezbożność, napadali na robotników i burzyli kamienne fundamenty. Czy można sobie wystawić bardziej plugawych barbarzyńców? Jednakże Vitellius im przyznał słuszność i nakazał mi przerwać roboty.

— Wielkie to jeszcze pytanie — rzekł Lamia — czy należy uszczęśliwiać ludzi wbrew ich woli.

Pontius Pilatus mówił dalej, nie słuchając słów Lamii.

— Nie chcieć wodociągu, cóż to za szaleństwo! Ale wszystko, co pochodzi od Rzymian, jest Żydom nienawistne. Jesteśmy dla nich istotami nieczystymi, samą obecność naszą mają za profanację. Wiesz przecie, że nie chcieli wchodzić do pretorium, aby się nie skazić, i że musiałem sprawować swój urząd publiczny pod otwartym niebem, w przedsionku wyłożonym marmurem, gdzieś tak często do mnie zachodził. Boją się nas, a gardzą nami. A jednak Roma nie jestże matką i opiekunką ludów, które jak dzieci spoczywają i weselą się na jej czcigodnym łonie? Orły nasze aż na krańce świata poniosły pokój i wolność. Zwyciężeni stają się nam przyjaciółmi; pozostawiamy i zapewniamy ludom podbitym ich prawa i obyczaje. Czyż Syria, dawniej rozdzierana przez tylu królików, nie zażywa pokoju i pomyślności dopiero od chwili, gdy ujarzmił ją Pompeius? Czyż Rzym, choć mógł na wagę złota sprzedać swe dobrodziejstwa, targnął się, na skarby, którymi przepełnione są świątynie barbarzyńców? Czyż ograbił boginię Matkę w Pessinonte, Jowisza w Morimenii i Kilikii, Boga Żydów w Jerozolimie? Antiochia, Palmira, Apamea, bezpieczne mimo swych bogactw, nie potrzebują już obawiać się Arabów pustyni i wznoszą świątynie na cześć Geniusza Rzymu i boskiego Cezara. Żydzi tylko nienawidzą nas i urągają nam. Podatki przemocą od nich ściągać trzeba i uporczywie uchylają się od służby wojskowej.

— Żydzi — odrzekł Lamia — są bardzo przywiązani do dawnych swych obyczajów. Posądzali cię — przyznaję, że niesłusznie — jakobyś chciał znieść ich prawa i zmienić ich tryb życia. Muszę ci powiedzieć, Pontiuszu, że nie zawsze starałeś się te błędne ich sądy rozproszyć. Wbrew twej woli znajdowałeś przyjemność w tym, by podsycać ich niepokój, i nieraz widziałem, że nie taiłeś przed nimi pogardy dla ich wierzeń i obrządków religijnych. Głównie jątrzyło ich to, że szaty rytualne ich arcykapłana oddałeś pod straż legionistów w wieży Antonia. Trzeba uznać przecież, że Żydzi, choć nie wznieśli się tak jak my do rozważania spraw boskich, mają jednak obrzędy, przez swą starożytność już czci godne. Pontius Pilatus wzruszył ramionami.

— Żydzi nie mają dokładnego pojęcia o istocie bogów. Wielbią Jowisza, ale nie ma on u nich ani nazwy, ani posągów; nie czczą go nawet w postaci kamienia, jak to czynią niektóre ludy w Azji. Nie wiedzą nic o Apollinie, Neptunie, Marsie, Plutonie, nie mają również bogiń. Jednak myślę, że dawniej czcili Wenus. Bo i dziś jeszcze kobiety żydowskie składają w ofierze gołębie na ołtarzu i wiesz tak jak ja, że w przedsionku świątyni przekupnie sprzedawali te ptaki parami na ofiary. Pewnego dnia dano mi znać nawet, że szaleniec jakiś przepędził tych handlarzy wraz z ich klatkami. Kapłani skarżyli się na to jako na świętokradztwo. Zdaje mi się, że zwyczaj ten, by w ofierze składać synogarlice, ustanowiono niegdyś na cześć Wenus. Czemu śmiejesz się, Lamio?

— Śmieję się — rzekł Lamia — bo zabawna myśl przeszła mi przez głowę. Pomyślałem, że kiedyś Jowisz żydowski przybyć mógłby do Rzymu, by tu ścigać cię swą zemstą. Czemużby tak być nie mogło? Azja i Afryka dały nam już bogów niemało. Wzniesiono już w Rzymie świątynie dla Izydy i dla szczekającego Anubisa. Spotykamy w zaułkach i nawet w kamieniołomach zamiejskich Dobrą Boginię Syryjską jadącą na ośle. A czyż nie pamiętasz, że za rządów Tiberiusa pewien młody szlachcic podał się za rogatego Jowisza Egipcjan i w tym przebraniu pozyskał względy jednej niewiasty znakomitego rodu, zbyt cnotliwej, by coś bogu odmówić miała. Strzeż się, Pontiuszu, by niewidzialny Jowisz żydowski pewnego ranka nie wylądował w Ostii!

Na myśl, że bóg jakiś mógłby przyjść z Judei, przelotny uśmiech rozjaśnił surową twarz prokuratora. Po czym odpowiedział poważnie:

— Jakże Żydzi mogliby obcym ludom narzucić swój zakon, skoro sami bezustannie się swarzą o wykład tego zakonu? Pewno nieraz widziałeś ich, Lamio, jak podzieleni na dwadzieścia sekt współzawodniczących, na placach publicznych, ze zwitkami w ręku, wymyślali zaciekle i wyrywali sobie brody. Widywałeś ich pod kolumnami świątyni, jak na znak żałości targali brudne swe szaty, zebrawszy się wkoło jakiegoś nieszczęśliwego, opanowanego szałem proroczym. Nie pojmują oni zgoła, by można było spokojnie i pogodnie dysputować o rzeczach wiary, które przecie okryte są zasłonami i nie masz w nich pewności. Bo właściwa istota bóstw nieśmiertelnych zamknięta jest przed nami i znać jej nie możemy. Sądzę jednak, że słusznym jest wierzyć w Opatrzność. Ale Żydom obca jest wszelka filozofia i różnorodności sądów ludzkich znosić nie chcą. Przeciwnie, kto w rzeczach wiary żywi uczucia sprzeczne z ich zakonem, ten według nich zasługuje na najsroższe męki. Od chwili jednak, gdy geniusz Rzymu rozciągnął nad nimi władzę, kary głównej, wydanej przez ich sądy, wykonać nie wolno bez przyzwolenia prokonsula lub prokuratora. Toteż bez ustanku nalegają na zarządcę rzymskiego, by podpisywał ich złowrogie wyroki; pretorium nagabywane jest ciągle ich krwiożerczymi krzykami. Widziałem ich setki razy, jak wszyscy tłumnie i zgodnie, bogacze i ubodzy, wraz z kapłanami swymi zaciekle oblegali moje krzesło sędziowskie, jak ciągnęli mnie za poły togi i za rzemienie sandałów, by wymóc na mnie wyrok śmierci na jakiegoś biedaka, którego zbrodni dostrzec jednak nie mogłem i którego miałem tylko za szaleńca takiegoż, jak i jego oskarżyciele. Co mówię: sto razy! Powtarzało się to co dzień, co godzina. A jednak musiałem zezwalać na to, by praw ich przestrzegano tak samo, jak i naszych, bo Rzym naznaczył mnie nie dla wytępienia, lecz dla obrony ich zwyczajów, a ja byłem nad nimi ręką wznoszącą rózgi i topór. Z początku próbowałem przemawiać im do rozsądku, starałem się ich nieszczęśliwe ofiary ocalić od kaźni. Ale łagodność ta rozjątrzała ich jeszcze bardziej, domagali się ode mnie swej pastwy, jak sępy bijące dziobami i skrzydłami. Kapłani pisali do cezara, że gwałcę ich prawa, a skargi te, popierane przez Vitelliusa, ściągały na mnie surowe nagany. Jakże często miałem ochotę dać na żer krukom, jak mówią Grecy, oskarżonych razem z sędziami! Nie sądź, Lamio, że żywię urazę bezsilną lub gniew starczy przeciwko ludowi temu, który w mej osobie pokonał Rzym i pokój. Ale przewiduję ostateczność, do której prędzej lub później nas doprowadzą. Nie mogąc rządzić tym ludem, będziemy musieli go wytępić. Nawet nie wątp o tym! Żydzi są nieugięci, w ich duszach rozgorzałych czai się bunt i wybuchnie kiedyś przeciwko nam z wściekłością, wobec której gniewy Numidów i groźby Partów są dziecinną igraszką. Potajemnie żywią oni nierozumne nadzieje i w szaleństwie swym przemyślają nad naszą zgubą. I czyż może być inaczej, skoro, ufając dawnej przepowiedni, czekają, że z rodu ich zrodzi się władca, który rządzić będzie światem? Tego ludu zmóc nie podobna; trzeba, by nie istniał więcej. Jerozolimę zburzyć należy do szczętu. Być może, że choć stary jestem, dożyję dnia, w którym runą jej mury, płomienie strawią domy, mieszkańcy pójdą pod miecze, a sól posiana będzie w miejscu, gdzie wznosił się chram. W ten dzień nareszcie wymierzy mi się sprawiedliwość.

Lamia usiłował nadać znów rozmowie ton łagodniejszy.

— Pontiuszu — rzekł — pojmuję łacno i dawne twe urazy, i złowrogie przeczucia. Zaiste charakteru Żydów tyś nie mógł był poznać ze strony korzystnej. Ja żyłem w Jerozolimie jako gość i podróżny, zbliżyłem się do tych ludzi i mogłem nieraz odnaleźć cnoty, przed tobą ukryte. Znałem Żydów pełnych pogody: czystość ich obyczajów i wierność uczuć przywodziły mi na pamięć to, co poeci nasi mówili o starcu z Ebalii. Ty sam, Pontiuszu, widziałeś, jak ludzie prości, nie wymieniwszy nazwiska swego, umierali pod rózgami twych legionistów za sprawę podług nich słuszną. Tacy ludzie nie zasługują na naszą wzgardę. Mówię to, bo we wszystkim należy zachować miarę i słuszność. Ale przyznaję, że żywszej sympatii nigdy nie miałem do Żydów. Za to Żydówki podobały mi się bardzo. Byłem młody wtedy i Syryjki budziły we mnie wielki żar zmysłów. Ich czerwone wargi, oczy wilgotne i błyszczące, ich powłóczyste spojrzenia przenikały mnie do szpiku kości. Malują się one i pudrują, pachną nardem i mirrą, namaszczają wonnościami — ich pieszczoty dają rzadką i cudowną rozkosz.


1 2 3 Dalej..

 Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też:
Ratowanie dzieci oskarżonych o czary: perspektywa nigeryjska
Wyzwoliciele Ameryki Łacińskiej

 See comments (7)..   


« Reading room   (Published: 05-09-2009 Last change: 06-09-2009)

 Send text to e-mail address..   
Print-out version..    PDF    MS Word

Anatol France
Ur. 1844, zm. 1924. Powieściopisarz, poeta i krytyk francuski. Zapalony bibliofil i historyk, przedstawiciel postawy racjonalistycznej oraz sceptycznej. Przez jemu współczesnych porównywany do Voltaire'a. Autor licznych powieści satyryczno-heroikomicznych wzorowanych na XVII-wiecznych powiastkach filozoficznych i libertyńskich. Jeden z pierwszych obrońców Dreyfusa. Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za 1921 rok. W 1922 r. Z uzasadnienia komisji noblowskiej, otrzymał ją za "błyskotliwe osiągnięcia literackie wyróżniające się wykwintnością stylu, głębokim humanizmem i prawdziwie galijskim temperamentem". Przez Josepha Conrada nazwany "księciem prozy". Humanizm France'a wywarł wpływ na takich pisarzy jak: Marcel Proust, Tomasz Mann, Aldous Huxley, Jean Paul Sartre czy André Gide. Watykan umieścił wszystkie dzieła France'a na Indeksie Ksiąg Zakazanych.
 Private site

 Number of texts in service: 5  Show other texts of this author
 Newest author's article: Ziemia
All rights reserved. Copyrights belongs to author and/or Racjonalista.pl portal. No part of the content may be copied, reproducted nor use in any form without copyright holder's consent. Any breach of these rights is subject to Polish and international law.
page 6766 
   Want more? Sign up for free!
[ Cooperation ] [ Advertise ] [ Map of the site ] [ F.A.Q. ] [ Store ] [ Sign up ] [ Contact ]
The Rationalist © Copyright 2000-2018 (English section of Polish Racjonalista.pl)
The Polish Association of Rationalists (PSR)