Andrzej Wąsek słusznie zauważa, że przed prawodawcą stoi trudne zadanie wytyczenia granic między prawną ochroną wolności sumienia i wyznania oraz prawną ochroną wolności wypowiedzi. Oba rodzaje ochrony należą do kategorii tych podstawowych praw człowieka, które są zagwarantowane zarówno przez prawo konstytucyjne, jak i przez prawo międzynarodowe) ^{[ 16 ]}.Przyjmując, że zgodnie z dosłownym brzmieniem art. 196, istotnie staramy się chronić uczucia religijne (a nie np. Jezusa albo kawałek opłatka), decydujemy się de facto na sankcjonowanie urażenia godności jednostki. Takie stanowisko wyraził Trybunał Konstytucyjny, stwierdzając, że przewidując karalność znieważania osoby lub instytucji, prawnokarnie chroni godność człowieka/instytucji w sposób zobiektywizowany, określany przez powszechnie przyjęte normy kulturalno-obyczajowe ^{[ 17 ]}. Warylewski dopowiada, że współcześnie przedmiotem ochrony nie jest już ani Bóg, ani religia, a jedynie te prawa i wolności człowieka i obywatela, które mogą być naruszone m.in. przez zachowania godzące w uczucia religijne. Przedmiotem ochrony nie jest to co boskie, ale to co ludzkie ^{[ 18 ]}. Tak więc z wszelką pewnością należy w tym miejscu oddalić się od problemistyki teologicznej, by skupić się na ochronie godności człowieka.

Godność, mimo wszelkich znanych powszechnie trudności z jej zdefiniowaniem, stanowi jednak pojęcie absolutnie fundamentalne w doktrynie praw człowieka. Leszek Garlicki na samym początku wykładu na temat konstytucyjnej ochrony praw człowieka stwierdza, że zasadę godności człowieka należy uznać za jedną z podstawowych zasad ustroju Rzeczypospolitej oraz że jest to (...) ogólna wartość konstytucyjna, stanowiąca źródło, fundament i zasadę całego porządku konstytucyjnego, jest to norma podstawowa, Grundnorm, tego porządku w sensie logicznym, ontologicznym i hermeneutycznym ^{[ 19 ]}.

Zgodnie ze Słownikiem języka polskiego, definicja obrazy zawiera w sobie zachowanie się wobec kogoś w sposób uchybiający jego godności ^{[ 20 ]}. Nie będę się tu rozwodzić nad ważkim skądinąd problemem lingwistycznym — skoro obraza to zachowanie się wobec kogoś, w jaki sposób w ogóle można obrazić przedmiot? Każda obraza uczuć jednostki godzi więc w jej godność. Dochodzimy tym samym do centralnej kwestii: dlaczego urażenie (obraza) uczuć religijnych jest zagrożone inną- surowszą — sankcją, niż obraza dowolnych innych uczuć? Dlaczego art. 196 przewiduje ściganie publicznoskargowe wnioskowe, podczas gdy ściganie zniewagi (art. 216) odbywa się z oskarżenia prywatnego? Wreszcie — czy nie chroni jednostki wystarczająca — w obu zresztą przypadkach — możliwość wytoczenia powództwa cywilnego o ochronę dóbr osobistych (art. 23 i 24 kc) ^{[ 21 ]}?

Wydaje się, że programem minimum byłaby zmiana trybu ścigania przestępstwa obrazy uczuć religijnych na prywatnoskargowy. Osobliwym bowiem rozwiązaniem jest obarczanie prokuratury i innych organów ścigania postępowaniem, będącym często wyrazem li tylko pieniactwa, nierzadko wykorzystywanym do celów politycznych lub autopromocyjnych. W dalszej kolejności należałoby bez wątpienia obniżyć sankcję — grożenie więzieniem za naklejenie genitaliów na krzyżu jest raczej anachroniczne. Wreszcie ostatnim, najdalej idącym postulatem jest zupełna dekryminalizacja obrazy uczuć religijnych. Jak zostało wskazane, nie pozbawiłoby to ochrony w przypadku faktycznego naruszenia dóbr osobistych, (do których zaliczyłoby się uczucia każdego rodzaju), umożliwiając dochodzenie odszkodowania na drodze cywilnoprawnej. Takie rozwiązanie pozbawiłoby podobne procesy otoczki skandalu i sensacyjnego smaczku, co z pewnością wpłynęłoby pozytywnie na merytoryczny poziom refleksji — zarówno w sferze prawnej jak i teologicznej, a więc z korzyścią dla obu stron.

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: O powstawaniu moralności w drodze kazań i pouczeń Petycja uczniów w sprawie symboli religijnych w szkole

Comment on this article..   See comments (7)..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word