Author of this text: Paul Kurtz

Translation: Anna Modzelewska

Neohumanistyczny manifest świeckich reguł i wartości: indywidualnych, prorozwojowych i ogólnoświatowych

W XX w. powstały trzy manifesty humanistyczne przyjęte szeroko przez ogólnoświatowy ruch humanistyczny. Paul Kurtz był autorem jednego z nich. Dziś, u progu XXI w., Kurtz proponuje nowy manifest — neohumanistyczny. Czy zostanie przyjęty równie szeroko? Jak dotąd podpisali go m.in. James Randi, Steven Pinker, Leo Igwe, z Polski — Barbara Stanosz.

ABSTRAKT

Preambuła

Nasza planeta doświadcza poważnych problemów, które mogą zostać rozwiązane jedynie dzięki globalnej współpracy. Potrzebne jest świeże myślenie. Ludzkości musi zrekonstruować swoje wartości w świetle wiedzy naukowej. Wprowadzamy termin „neohumanizm", żeby zaprezentować nowe, odważne podejście.

Kolejny krok na przód

Na świecie istnieją różnorodne religijne i niereligijne wierzenia. Na jednym z końców tego spektrum mamy tradycyjne wierzenia religijne, na drugim „nowy ateizm". Zbyt mało uwagi przykłada się do humanizmu jako alternatywy. Ten manifest forsuje niereligijny, świecki neohumanizm.

Szesnaście rekomendacji

Neohumaniści:
1. dążą do bycia bardziej inkluzywnymi przez zwracanie się zarówno ku niereligijnym jak i religijnym humanistom i ku religijnym wierzącym, którzy podzielają ich cele;
2. są krytyczni w stosunku do teizmu;
3. definiują się głównie przez to za czym są a nie przez to przeciw czemu są;
4. pragną używać krytycznego myślenia, dowodów i rozumu oraz określać cele dla wiedzy;
5. mają podobne poglądy na temat oceny zasad etycznych i wartości;
6. wyznają kluczowe wartości: szczęście, kreatywne dostosowywanie się do nowych warunków, rozwój, harmonię rozumu i uczuć, wysoką jakość i doskonałość;
7. kładą nacisk na rozwój moralny (szczególnie u dzieci), empatię i odpowiedzialność;
8. bronią prawa do prywatności;
9. popierają demokratyczny sposób na życie, tolerancję i uczciwość;
10. zdają sobie sprawę ze znaczenia indywidualnej moralności, dobrej woli i pozytywnego nastawienia do życia;
11. akceptują odpowiedzialność za dobrostan społeczeństwa, które powinno gwarantować wielorakie prawa, włączając w to prawa kobiet, przedstawicieli różnych ras, grup etnicznych i mniejszości seksualnych oraz dbać o edukację i opiekę zdrowotną, zwiększać zatrudnienie i inne przywileje socjalne;
12. popiera zieloną ekonomię;
13. jest rzecznikiem ograniczania populacji oraz ochrony środowiska i innych gatunków;
14. dostrzega, że neohumaniści powinni aktywnie angażować się w politykę;
15. zajmuje postępowe stanowisko w sprawach ekonomii;
16. wynosi potrzeby sformułowane przez humanizm ponad egocentryczny indywidualizm i szowinistyczny nacjonalizm, żeby zbudować międzynarodowe instytucje walczące z globalnymi problemami — wysiłki te powinni zawierać: wzmocnienie międzynarodowego sądownictwa, ewentualnie stworzenie Światowego Parlamentu i Planetarnej Agencji Monitorowania Środowiska Naturalnego, która ustanawiałaby standardy dla ekologii i kontroli nad globalnym ociepleniem.

Ci, którzy podpisali się pod Manifestem akceptują najważniejsze spośród opisanych w nim reguł i wartości, ale niekoniecznie muszą zgadzać się ze wszystkimi postanowieniami. Zapraszamy do wspierania naszych dążeń.

PREAMBUŁA

Humanizm zmieniał nowoczesny świat. Wprowadzając termin „neohumanizm", chcemy zaproponować nowy, odważny sposób radzenia sobie z powszechnymi problemami. Idee i wartości neohumanizmu wyrażają przeświadczenie, że ludzie są w stanie rozwiązać problemy, które napotykamy i przekraczać niezbadane granice.

Pierwszy raz w historii nasza światowa społeczność ma możliwość wspólnie i pokojowo radzić sobie z którymikolwiek spośród różnic, które mogą między nami istnieć. Używamy terminu „społeczność" ze względu na naglącą potrzebę zaistnienia globalnej świadomości i szeroko zakrojonego uznania naszej niezależności. Obejmujący swym zasięgiem cały świat Internet pozwala nam komunikować się prawie bez żadnej zwłoki, więc, cokolwiek dzieje się na naszej planecie, może oddziaływać na nas wszystkich.

Ludzie podejmują większość decyzji na poziomie lokalnym i narodowym, ale niektóre kwestie mogą przekroczyć te jurysdykcje. Dotyczy to zarówno naglących problemów, takich jak regionalne wojny i poważne naruszanie praw człowieka, jak i bardziej statycznych kwestii, jak rozwój nauki, etyki i filozofii. Specjalne znaczenie ma dziś fakt, że zamieszkujemy jedną planetę. W tym kontekście działania jednego kraju, na przykład wyczerpywanie zasobów naturalnych oraz zanieczyszczanie atmosfery i zbiorników wodnych, wpływają na wszystkich innych. Szczególnie martwi fenomen globalnego ocieplenia, mający znaczenie dla wszystkich na planecie. Podobnie, ewentualne załamanie z powodu epidemii lub plagi (np. świńska grypa, gruźlica i malaria) może mieć globalne konsekwencje. Jest to istotny powód, aby podjąć skoordynowane działania na rzecz dystrybucji szczepionek i stosowania wspólnej polityki, kiedy chodzi o kwarantanny etc.

Coraz więcej innych kwestii staje się zmartwieniem światowej społeczności i może wymagać wspólnych działań, na przykład ochrona gatunków i ekosystemów, zapobieganie nadmiernemu połowowi ryb w wodach eksterytorialnych, piecza nad recesjami ekonomicznymi, rozwój obiecujących dla ludzkości nowych technologii, ograniczenie ubóstwa i głodu, redukcja nierówności w dostępie do opieki medycznej; redukcja analfabetyzmu, odpowiadanie na potrzeby inwestycyjne i techniczne terenów wiejskich i zaniedbanych zurbanizowanych centrów oraz zapewnianie publicznych systemów sanitarnych oraz świeżej wody. Wyjątkowo istotne są potrzeba uwolnienia kobiet od anachronicznych, represywnych systemów społecznych i przyzwyczajeń oraz emancypacja mniejszości, takich jak dalitowie w Indiach, którzy cierpią z powodu przesądów religijnych i systemu kastowego. Ponadto należy wyzwolić gejów i inne mniejszości seksualne, wszędzie gdzie cierpią z powodu kar wymierzanych za ich orientacje seksualną. Lista poniżeń, których muszą doświadczać ludzie, jest długa. Wciąż trzeba prowadzić kampanię na rzecz edukacji i rozwoju.

Nawołujemy, aby nauka i technologia były używane w służbie ludzkości. Powinniśmy być przygotowani do rekonstrukcji ludzkich wartości i zmiany zachowania pod wpływem dokonywanych odkryć. W szybko zmieniającym się świecie świeże myślenie jest niezbędne, żeby cywilizacja szła na przód. Rekonstruujemy stare przyzwyczajenia i nawyki, żeby szczęście i dobrobyt były dostępne dla każdego, kto pragnie dobrego życia dla siebie i dla innych. W związku z tym oferujemy Neohumanistyczny Manifest Świeckich Reguł i Wartości, jako nasz konstruktywny udział w dobrostanie światowej społeczności.

KOLEJNY KROK NA PRZÓD

Istnieją różne formy wierzeń religijnych. Wiele z nich (jednak z pewnością nie wszystkie) stoi na drodze do ludzkiego rozwoju. Manifest Neohumanistyczny stawia sobie za cel dostarczenie programu dla tych, którzy są sceptyczni w stosunku do tradycyjnych form wierzeń religijnych, ale pamiętając, że istnieje istotna potrzeba współpracy między wierzącymi i niewierzącymi. Stworzy ona dobre perspektywy dla światowej społeczności.

Pisząc o wierzących mamy na myśli wszystkie główne religie (chrześcijaństwo, islam, judaizm, hinduizm, konfucjanizm, taoizm, shintoizm, niektóre formy buddyzmu etc.) i liczne wyznania, na które się dzielą. Oszacowano, że istnieje 4200 religii i grup wyznaniowych, od dogmatycznych ekstremistów, którzy są pewni, że mają rację, do religijnych liberałów, którzy są otwarci na nowe idee i dialog. Tam gdzie kredo jest mocno obwarowane, zakorzenione w wierze i tradycji, pojednanie ponad podziałami może być trudne. Historycznie wierzący często próbowali powstrzymać rozłam i prześladować heretyków. Konflikty między protestantami i rzymskimi katolikami, sunnitami i szyitami, hindusami i muzułmanami, trwają do dzisiaj i prowadzą do przemocy.

Po drugiej stronie tego spektrum stoją ateiści, historycznie mała mniejszość, która skupiła się głownie na braku naukowego dowodu na istnienie Boga i szkodach często czynionych w imię religii. „Nowi ateiści" byli bardzo głośni, uważając, że opinia publiczna nie zna wystarczająco dobrze argumentów przeciwko Bogu i jego sługom. Zgadzamy się, że brak krytycyzmu jest raczej zasadą niż wyjątkiem. Jednak wskazujemy, że do społeczności religijnych odmieńców należą nie tylko ateiści, ale i świeccy i religijni humaniści, agnostycy, sceptycy a nawet znacząca ilość osób związanych z jakąś religią. Ci ostatni mogą być jedynie nominalnymi członkami swoich kongregacji i rzadko uczęszczać do kościoła, świątyni lub meczetu, robić to głównie z przyczyn społecznych lub z lojalności względem swojej grupy etnicznej i przodków, ale nie akceptować tradycyjnego kredo. Tożsamość etniczna może być bardzo trudna do przezwyciężenia i może trwać długo po tym, jak wiara w doktrynę wyblakła — czasem przez wiele generacji. Nawet jeśli takie osoby są sceptyczne, jeśli chodzi o kredo, mogą wierzyć, że bez religii porządek moralny w społeczeństwie mógłby upaść.

Tożsamość religijna została zaszczepiona u małych dzieci tak skutecznie, że może definiować osobę. W tej sytuacji może być trudno stwierdzić, że ktoś nie jest już irlandzkim rzymskim katolikiem, Żydem, czy greckim ortodoksyjnym chrześcijaninem, nawet jeśli odrzucił religię jako taką i nie wierzy już w jej dogmaty. Na religię składają się nie tylko wierzenia, ale również styl życia, przywiązanie do tradycji kulturalnych oraz zinstytucjonalizowane praktyki moralne i rytuały. Krytycy religii skupiają się jedynie na jej wierzeniach branych dosłownie, podczas gdy wielu wierzących interpretuje je metaforycznie lub symbolicznie i ocenia na podstawie użyteczności dla swoich potrzeb.

Być może najpoważniejszym argumentem przeciw dzisiejszym religiom jest to, że nie są w stanie rozwiązać problemów, z którymi stykają się społeczeństwa i jednostki. W większości religie są zakorzenione w archaicznych przednowoczesnych kulturach koczowniczych i rolniczych, co na wiele sposobów sprawia, że nie pasują do zurbanizowanej, zindustrializowanej i stechnicyzowanej światowej cywilizacji.

Wedle naszego oglądu przykłada się zbyt mało wagi do humanizmu jako alternatywy dla religii. Humanizm reprezentuje reguły i wartości, które pojawiły się w dobie renesansu i zaczęły być realizowane w erze nowoczesnej. Oznaczało to punkt zwrotny w drodze od średniowiecznej troski o boski porządek i zbawienie ku naciskowi na życie tu i teraz, poszukiwanie osobistych znaczeń i wartości, dobre życie i sprawiedliwość społeczną w nowoczesnych demokracjach i systemach ekonomicznych, które dały ludziom własne gusty i satysfakcję.

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Dlaczego porzuciłem islam Samobójcza propozycja Poczty Polskiej

See comments (8)..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word

Paul Kurtz Ur. 1926. Filozof amerykański, czołowy działacz ruchu wolnomyślicielsko-racjonalistycznego, organizator, wydawca oraz intelektualista. Emerytowany profesor filozofii Uniwersytetu Stanowego Nowy Jork w Buffalo, założyciel i przewodniczący Committee for the Scientific Investigation of Claims of the Paranormal (CSICOP), Council for Secular Humanism, Center for Inquiry oraz największego wydawnictwa świeckiego humanizmu - Prometheus Books. Jest także redaktorem naczelnym największego magazynu wolnomyślicielskiego - Free Inquiry. Dawniej stał na czele International Humanist and Ethical Union (IHEU), federacji zrzeszającej organizacje humanistyczne z całego świata. Jest laureatem wielu nagród oraz autorem ponad trzydziestu książek tłumaczonych na wiele języków (w tym polski), które kształtują fundamenty ideowe tysięcy ludzi na całym świecie.  Private site  Number of texts in service: 2  Show other texts of this author  Latest author's article: W obronie rytuałów przejścia