EKPCZ nie zakazuje istnienia kościoła państwowego, ani pomocy, czy współdziałania państwa dla najsilniej ustabilizowanych kościołów ^{[ 49 ]}. Na krytykę zasługuje wszakże długoletnie oczekiwanie przez szereg nierzymskokatolickich kościołów i innych związków wyznaniowych na regulację ich sytuacji prawnej zgodnie z art. 25 ust. 5 Konstytucji RP. Od 21 lutego 1997 r. nie zostały żadne nowe szczegółowe ustawy określające kompleksowo, zarazem szczegółowo stosunki między Państwem a określonymi wspólnotami wyznaniowymi. Przepis ustawy zasadniczej z 2 kwietnia 1997 r. przewidujący uregulowanie stosunków między RP a innymi, poza Kościołem katolickim, kościołami i związkami wyznaniowymi w formie ustaw uchwalonych na podstawie umów zawartych przez Radę Ministrów z ich właściwymi przedstawicielami doczekał się dotychczas tylko jednego przypadku urzeczywistnienia — 6 kwietnia 2011 r. ^{[ 50 ]} Polskie prawo krajowe nie zna podziału na związki wyznaniowe posiadające osobowość publicznoprawną oraz związki wyznaniowe mające osobowość prawną prawa prywatnego. Jednak można mówić w praktyce o zjawisku prawnej stratyfikacji wyznań. Istnieje przede wszystkim wyraźna różnica w zakresie statusu prawnego między związkami wyznaniowym zarejestrowanym a wspólnotami konfesyjnymi działającymi na podstawie odrębnych ustaw wyznaniowych. Zgodnie z ustrojową zasadą równouprawnienia związków wyznaniowych w przypadku uchwalenia odpowiednich szczegółowych ustaw wyznaniowych właściwym wspólnotom religijnym winny zostać na ich podstawie zagwarantowane takie same uprawnienia, jakie przysługują wyznaniom, które uzyskały już szczegółowe ustawy wyznaniowe, zwłaszcza w latach 1989-1991. Należy podkreślić, że ani polski ustrojodawca, ani ustawodawca nie przewidzieli żadnych kryteriów wszczęcia i prowadzenia odpowiednich negocjacji oraz zawarcia stosownych umów a następnie uchwalenia odpowiednich ustaw. Związki wyznaniowe są w praktyce zdane na uznanie Rady Ministrów w tym zakresie. Od momentu wejścia w życie Konstytucji RP, czyli od 17 października 1997 r., około trzydzieści kościołów i innych związków wyznaniowych reprezentujących różnorodne tradycje religijne wystąpiło do Rządu z wnioskami indywidualnymi bądź grupowymi o uregulowanie ich statusu prawnego zgodnie z art. 25 ust. 5 Konstytucji. Niektóre z pośród nich, jak Kościół Nowoapostolski, oczekują na wydanie odpowiedniej szczegółowej ustawy wyznaniowej ponad dwadzieścia lat ^{[ 51 ]}.

Potrzeba ustanowienia nowego ustawodawstwa wyznaniowego zgodnego z art. 25 ust. 5 Konstytucji, ale przede wszystkim respektującego ustrojową zasadę równouprawnienia kościołów i związków wyznaniowych (art. 25 ust. 1) jest szczególnie aktualna wobec wspólnot religijnych działających formalnie nadal na podstawie szczegółowych aktów ustawodawczych z lat 1928-1936 ^{[ 52 ]}. Są to akty nie respektujące w pełni zwłaszcza zasady wewnętrznej niezależności oraz autonomii związków wyznaniowych. Zostały one ustanowione w warunkach państwa wyznaniowego, sprawującego zwierzchnictwo nad związkami wyznaniowymi. W związku z tym przewidują istotne uprawnienia nadzorcze dla organów państwowych, a nawet łamią niekiedy wolność wyznawania religii w wymiarze kolektywnym. Około pięć lat temu Wschodni Kościół Staroobrzędowy nieposiadający hierarchii duchownej oraz Muzułmański Związek Religijny zwróciły się do Rady Ministrów o ustanowienie nowych ustaw odpowiadających w pełni standardom Konstytucji w zakresie wolności sumienia i wyznania oraz relacji państwo- związki wyznaniowe. Odpowiednie ustawy nie zostały jeszcze uchwalone ^{[ 53 ]}. W odniesieniu do wspomnianych wspólnot religijnych utrzymujący się niejasny stan prawny stanowi realną barierę dla realizacji kolektywnych uprawnień ze sfery wolności myśli, sumienia i wyznania.

Przedłużającą się procedurę uchwalenia dalszych ustaw wyznaniowych można oceniać w kontekście wyroku z 31 lipca 2008 r. ETPCz ws. Religionsgemeinschft der Zeugen Jehovas and Other v. Austria jako naruszająca zasadę niedyskryminacji (art. 14 EKPCz) w związku z kolektywną wolnością uzewnętrzniania religii (art. 9 ust. 1 EKPCz) ^{[ 54 ]}.

Polska w ostatnich latach w nielicznych, potwierdzonych orzeczeniami ETPCz, przypadkach naruszyła standardy europejskiej w dziedzinie wolności sumienia i wyznania. Szczegółowa analiza stanu prawnego, a przede wszystkim praktyki funkcjonowania organów władzy publicznej oraz życia publicznego nie daje jednak powodów do satysfakcji. Za dziedziny, w których odstępstwa od standardów strasburskich są bodaj najbardziej widoczne, zarazem mogące spowodować najbardziej szkodliwe następstwa dla poszczególnych osób oraz grup religijnych czy światopoglądowych, można uznać oświatę publiczną oraz postawę władz publicznych (m.in. w sferze symboliki i oficjalnego ceremoniału) wobec różnorodnych religii i światopoglądów funkcjonujących w społeczeństwie. W kwestii zmiany tego stanu w kierunku respektowania standardów wynikających z Konwencji 1950 r., należy zachować bardzo ostrożny optymizm.

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: W Egipcie umiarkowani rzucają się wilkom na pożarcie  Era dualistycznego myślenia

Comment on this article..   See comments (19)..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word

Paweł Borecki Doktor habilitowany, pracownik Katedry Prawa Wyznaniowego Uniwersytetu Warszawskiego. Specjalność naukowa: prawo wyznaniowe. Autor artykułów i książek z zakresu prawa wyznaniowego.  Number of texts in service: 47  Show other texts of this author  Newest author's article: Państwo laickie w świetle dorobku współczesnego konstytucjonalizmu europejskiego