Opera Watersa nie wchodzi jednak w ten okres. Ça ira kończy się u progu Wielkiego Terroru (1793-1794), kiedy władzę przejęli wojujący deiści. Rewolucja przeszła wtedy znaczną metamorfozę, nie tylko polityczną, ale i ideologiczną. Przyjęła wówczas wyraźny kurs religijny. Często można spotkać opinię, że francuscy Encyklopedyści przyczynili się do ukształtowania ideologii rewolucyjnej. Niewątpliwie wszyscy oni mieli pewien wpływ na ukształtowanie poglądów młodego pokolenia, które przeprowadziło rewolucję. Jednak tylko dwóm z nich można przypisać stworzenie fundamentów ideowych rewolucji (której nie doczekali): Helwecjuszowi (O umyśle, 1758) ^{[ 5 ]} oraz Rousseau (Umowa społeczna, Emil, 1762) ^{[ 6 ]}. Ponieważ dzieła te są sprzeczne ze sobą a ich autorzy toczyli ze sobą polemiki, wywierały one wpływ nie równoczesny, lecz głównie konkurencyjny. Ateista Helwecjusz inspirował głównie ateistów, podczas kiedy deista Rousseau — głównie deistów. Relacje między nimi od początku były napięte, nawet jeśli taktycznie ze sobą czasowo współdziałali. Do otwartego starcia doszło w 1793, kiedy Robespierre zaatakował filozofię Helwecjusza, a następnie zaczął gromić ateizm. Władzę przejęli wówczas uczniowie Rousseau. Materializm potępiono jako „ideologię arystokratów", zrehabilitowano wiarę w Boga jako oddającą najbardziej intymne przekonania ludu ^{[ 7 ]}. O ile więc pierwszy okres Rewolucji (1789-1792) można określić helwecjuszowym, o tyle drugi był rusojański. Okres Wielkiego Terroru był okresem deistów, którzy zaczęli wcielać w życie założenia Rouseau, m.in. o konieczności wprowadzenia religii państwowej, by nie upadła moralność. Wprowadzono kult Istoty Najwyższej i cały pozostały sztafaż zorganizowanej religii, włącznie z nietolerancją i sekciarstwem.

Zakończenie opery na cześć Rewolucji na przełomie powyższej transformacji ideologicznej, wydaje mi się trafnym wyborem, także dlatego, że w okresie Wielkiego Terroru niewiele było optymizmu w społeczeństwie, który stał za pieśnią sankiulotów Ça ira. Opera lidera Pink Floyd jest swoistym rozwinięciem tej najsłynniejszej i najpopularniejszej przed Marsylianką pieśni rewolucyjnej Francji, która powstała w 1790. Także i ona miała charakter antyklerykalny:

Wypełnimy nauczanie Ewangelii:
Kto się wywyższa, zostanie poniżony,
kto jest poniżony, sam się podniesie.
Nauczymy się prawdziwego katechizmu
i zgnieciemy ohydny fanatyzm.
Arystokrata mówi: Mea culpa!
Kler wyraża skruchę za swoje bogactwa.

Nie wiem czy jakiś inny muzyk rockowy tak solidnie podjął temat historyczny i ideowy, co Waters w tej operze. Nie jest to jednak zwykła laurka na cześć Rewolucji Francuskiej, gdyż jest ona dla Watersa przede wszystkim symbolem i środkiem dla odżywiania współczesnych wartości: globalnego triumfu praw człowieka, emancypacji, wolności, równości i braterstwa, które powinny być chronione przez dynamiczne i elastyczne prawo pozytywne:

„Prawo nie powinno być wyryte w kamieniu. Proszę zwrócić uwagę na wszystkich wyznawców Mojżesza i innych martwych proroków. Prowadzi mnie to wprost do kolejnej kwestii. W moim przekonaniu, religia buduje mur pomiędzy nami a rzeczywistością naszej egzystencji."

Sztandarowym utworem antyreligijnym Watersa jest tryptyk What God Wants. Bóg chce przede wszystkim krucjaty i dżihadu, ale lista życzeń jest znacznie dłuższa...

Komentarz Watersa do What God Wants:

Jednocześnie deklaruje się on oświeceniowym racjonalistą:

Décade I, Octidi de Thermidor de l'Année CCXX de la Revolution

Comment on this article..   See comments (7)..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word

Mariusz Agnosiewicz Redaktor naczelny Racjonalisty, założyciel PSR, prezes Fundacji Wolnej Myśli. Autor książek Kościół a faszyzm (2009), Heretyckie dziedzictwo Europy (2011), trylogii Kryminalne dzieje papiestwa: Tom I (2011), Tom II (2012), Zapomniane dzieje Polski (2014).  Private site  Number of texts in service: 952  Show other texts of this author  Number of translations: 5  Show translations of this author  Newest author's article: Oceanix. Koreańczycy chcą zbudować pierwsze pływające miasto