Nie bez znaczenia jest tu stosowanie kłamstwa, które jest stosowane jako manipulacja. To właśnie za sprawą Machiavellego po raz pierwszy w historii filozofii kłamstwo jest interpretowane w ten sposób. Filozof florencki nie spuszcza na ten fakt „zasłony milczenia" — wręcz przeciwnie — wyjaśnia, że myśli o kłamstwie w kategoriach pozoru.

" (...) gdyż tłum pójdzie zawsze za pozorami i sądzi według wyniku, a na świecie nie ma jak tylko tłum, mniejszość bowiem nie liczy się, kiedy opinia większości wspiera się na autorytecie państwa. ^{[ 8 ]}"

Należy jednak pamiętać, iż takie postawienie sprawy — manipulacja poprzez kłamstwo, może za pomocą sprzężenia zwrotnego stać się niebezpieczna. Jeżeli u podstaw systemu założymy użycie kłamstwa, może ono zawsze odwrócić się przeciwko władcy. Może ono wrócić do księcia jako narzędzie manipulacji w postaci pochlebstwa, lub zwykłego zafałszowania obrazu rzeczywistości. Duże zagrożenie stwarza dla księcia i państwa nierozpoznanie przez księcia prawdy o społeczeństwie i państwie - zagraża one utratą sterowności państwa.

Wojciech Chudy, cytując M. Jęczmyka, uważa że kłamstwo postrzegane i rozważane nawet w kategoriach pozoru w istocie może stanowić realne zagrożenie zarówno dla księcia, jak i dla państwa.

„ Oto paradoks makiawelizmu: "zakłamanie w państwie autorytarnym ulega eksterioryzacji, samonapędza się, stwarzając nieprzewidywalne, katastrofalne skutki." Im więcej skutecznego kłamstwa w państwie, tym większa potrzeba prawdy dla utrzymania stabilności struktury państwowej. ^{[ 9 ]} "

Filozofia kłamstwa wykazuje pewien zasadniczy związek pomiędzy kłamstwem a przemocą, sugerując wzajemne ich powiązanie. Według Machiavellego, ludzie jednak, znacznie bardziej ochoczo wykazują posłuch wobec tego, kto budzi w nich strach, niż wobec tego, który budzi w nich uczucie miłości.

"Przemoc i strach (będący w istocie emocjonalno — społecznym skutkiem przemocy potencjalnej) stanowią pierwsze i najbezpieczniejsze narzędzia skutecznego rządzenia.

Przemoc stosowana na dłuższą metę prowadzi jednak do apatii społecznej, co skutkuje niewydolnością gospodarczą i kulturalną państwa. Poza tym przemoc rodzi przemoc. ^{[ 10 ]}"

Książę powinien dbać o zadowolenie ludu oraz możnych, chronić możnych, ale nie narażać się na nienawiść ludu, a nieprzyjemne zadania powierzać innym, by nie być z nimi kojarzonym i nie budować muru pomiędzy sobą a ludem. Religia jest ważna, lecz podporządkowana państwu, nie stanowi celu samego w sobie, a tylko środek do zdobycia i umocnienia władzy. Takie właśnie są główne założenia głoszące rozłączność polityki i etyki. Nasuwa się pytanie, jaka byłaby kontynuacja rządów Cezara Borgii, gdyby nie błąd wybrania Juliusza II na papieża? Czy idee zawarte w Księciu zostałyby wcielone w życie i stworzyłyby nowy porządek we Włoszech? Gdy zmarł Aleksander VI, 18 sierpnia 1503 roku, Cezar starał się doprowadzić do wyboru następcy, który byłby przynajmniej neutralny wobec jego starań o stworzenie własnego państwa w środkowych Włoszech. Jego wybór padł na kardynała Piccolominiego, który dzięki jego poparciu został wybrany papieżem, jednak zmarł 18 października (niecały miesiąc po wyborze dokonanym 22 września). Cezar zmuszony był poprzeć kardynała Giuliana della Rovere, który obiecał, że pozwoli mu zachować wszystkie jego tytuły i dobra. Della Rovere (już jako papież Juliusz II) zwiódł go jednak i okazał się jego najzacieklejszym wrogiem.

Na domiar złego, w momencie konklawe, Cezar był chory i całkiem nie panował nad sytuacją. Miał powiedzieć Machiavellemu: ,,Przewidziałem i zaplanowałem wszystko, tylko nie to, że w momencie wyboru papieża sam będę umierający". Nowy papież kazał aresztować Borgię, który w tym czasie przebywał poza Rzymem. 25 października 1503 roku Cezar został aresztowany i umieszczony w hiszpańskim więzieniu. Pod koniec 1506 r. Cezar uciekł z swojego więzienia w Medinie w Hiszpanii. Znalazł schronienie na dworze swojego szwagra Jana III, króla Nawary.

Zginął 12 marca 1507 roku w bitwie pod Vianą, zapędziwszy się w pogoni za uchodzącymi wojskami hrabiego de Lerin. Podczas pogoni został ranny, następnie otoczony i zamordowany przez żołnierzy hrabiego. Po śmierci jego ciało zostało odarte ze zbroi oraz odzieży, a zwłoki porzucono na pobojowisku. Wiadomość o jego śmierci została rozpowszechniona 20 kwietnia. Tego dnia paź Valentina Garzia dotarłszy do pałacu Lukrecji Borgii poinformował wszystkich obecnych o bohaterskiej śmierci Cezara. Słuchacze pożegnali Cezara słowami „śmierć wojownika" ^{[ 11 ]}

Oceniając nauki Machiavellego dotyczące moralności warto zwrócić uwagę na rolę, jaką odgrywały starożytne wartości w refleksjach florenckiego filozofa. Zarzut o amoralność wysuwany jest najczęściej, z uwagi na ocenianie jego wywodów przez pryzmat głębokiego chrześcijaństwa. Jeśli spróbujemy przyjąć uwagi Machiavellego oceniając je przez pryzmat wartości antycznych (odwaga, energia, wytrwałość w przeciwnościach, sukces publiczny, porządek, dyscyplina, szczęście, siła, sprawiedliwość), które dla niego stanowiły esencję virtu wynik zaskakuje.

Bibliografia

1. Berlin I., Oryginalność Machiavellego w książce Pod prąd, przeł. Bieroń T., Wydawnictwo Zysk i S- ka, Poznań 2002
2. Chudy W., Filozofia kłamstwa, Oficyna Wydawnicza Volumen, Warszawa 2003
3. Korab — Karpowicz W. Julian, Historia filozofii politycznej od Tukidydesa do Locke’a. Tradycja krytyczna i jej krytycy, Wydawnictwo Marek Derewiecki, Kęty 2010
4. Piekarski R., Koncepcja cnót politycznych Machiavellego na tle elementów klasycznej etyki cnót, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2007
5. Machiavelli N., Książę, Wydawnictwo ALFA, Warszawa 1999
6. Bellonci M., Lukrecja Borgia jej życie i czasy. Państwowy Instytut Wydawniczy, 1989

Comment on this article..   See comments (8)..

[ 11 ] 

Bellonci M., Lukrecja Borgia jej życie i czasy. Państwowy Instytut Wydawniczy, 1989, s. 554-556.

«    (Published: 17-03-2013 )

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word

Anna Macha – Aslanidou Doktor filozofii. Absolwentka Wydziału Nauk Społecznych, Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, gdzie również obroniła pracę doktorską.  Number of texts in service: 10  Show other texts of this author  Newest author's article: Książę Machiavellego – władca bezwzględny w działaniu

All rights reserved. Copyrights belongs to author and/or Racjonalista.pl portal. No part of the content may be copied, reproducted nor use in any form without copyright holder's consent. Any breach of these rights is subject to Polish and international law.

page 8832 

Sign in as:  Password:   Want more? Sign up for free!