|
Chcesz wiedzieć więcej? Zamów dobrą książkę. Propozycje Racjonalisty: | | |
|
|
|
|
Reading room » Publishing novelties
W niewoli czynności [2] Author of this text: Jarosław Klebaniuk
W innym badaniu okazało się, że zakupoholizm związany jest z jedynym z wymiarów osobowości typu D — hamowaniem społecznym, a więc
skłonnością do powstrzymywania się od wyrażania emocji i utrzymywania dystansu
wobec ludzi, a także z niemal wszystkimi składowymi poszukiwania wrażeń (sensation
seeking) rozumianego zgodnie z teorią temperamentu Marvina Zuckermana. Także
niektóre z wymiarów Regulacyjnej Teorii Temperamentu Jana Strelaua były związane z zakupoholizmem- żwawość i wrażliwość sensoryczna wykazywały korelację
ujemną. Co ciekawe, poczucie szczęścia i doświadczenia szczytowe stawały się
częściej udziałem osób angażujących się w zakupy (badanie 3). Różnice wystąpiły
także pod względem aktywnego stresu oraz strategii radzenia sobie. Wyznacznikami
zachowań zakupowych były więc między innymi takie unikowe strategie radzenia
sobie, jak: wyładowywanie negatywnych emocji, zażywanie substancji
psychoaktywnych, zajmowanie się czymś innym i obwinianie siebie. Uzyskane wyniki
potwierdziły rezultaty badań zagranicznych, wskazujących na rolę robienia
zakupów jako sposobu poprawy nastroju i samopoczucia, pocieszenia, nagrody,
rozładowania napięcia, pokonania stresu czy nudy. Natomiast nieistotne jako
predykatory zachowań zakupowych okazały się takie zasoby osobiste jak poczucie
własnej skuteczności i dyspozycyjny optymizm. Jedynie niskie poczucie własnej
wartości w niewielkim stopniu było związane z zakupoholizmem, który ogólnie
rzecz biorąc pełni funkcje kompensacyjne w sferze emocjonalnej i społecznej,
zwłaszcza u kobiet. Pozostałe dwa rozdziały zawierające sprawozdania z badań
własnych dotyczyły internetoholizmu i patologicznego hazardu. W pierwszym
przypadku ryzyko uzależnienia związane było z osobowością typu D: z hamowaniem
społecznym (u mężczyzn), z negatywną emocjonalnością (u kobiet), a z oboma tymi
wymiarami u młodzieży. Na popadnięcie w siecioholizm bardziej narażone też były
osoby stosujące nieprzystosowawcze strategie radzenia sobie ze stresem:
mężczyźni zażywający substancje psychoaktywne oraz kobiety unikające ironii i żartów i poszukiwania wsparcia społecznego.
Jeśli chodzi o hazard, to częściej mają z nim problem
mężczyźni. Trzy badania pozwoliły ustalić, że na ryzyko popadnięcia w patologiczny hazard w większym stopniu narażone są osoby neurotyczne
(impulsywne, lękowe, zamartwiające się, napięte, nie kontrolujące popędów, o negatywnej emocjonalności), odczuwające niską satysfakcję z życia i wysoki
stres, a także — w ramach strategii radzenia sobie — akceptujące zaistniałą
sytuację i zaprzestające działań, oraz rzadko poszukujące wsparcia
instrumentalnego. Nieco bardziej narażeni na ryzyko uzależnienia od hazardu byli
mężczyźni bardziej ekstrawertywni, mniej otwarci na doświadczenie i mniej
sumienni. Jednak te cechy odgrywały znacznie mniejszą rolę niż neurotyczność.
Autorka podkreśliła, że osobowość może wpływać na rozwój uzależnienia także
pośrednio, warunkując podatność na stres i wybór strategii radzenia sobie z nim.
Na parę zdań komentarza zasługuje statystyczne oblicze
pracy. Określanie siły zależności na podstawie poziomu istotności statystycznej
(np. na s. 51) nie wydaje się do końca zasadne. Wielkość różnicy pomiędzy
grupami w psychologii mierzy się wartością d, a więc ilorazem różnicy
między średnimi do odchylenia standardowego w całej badanej próbie. Jest to
obliczenie proste, choć niedostępne w popularnych pakietach statystycznych i -
dosyć nietypowo — konieczne do samodzielnego wykonania. Autorka nie podaje tych
wartości, choć trzeba przyznać, że pozostałe dane są poprawnie pokazane w tabelach, których spis, jak już wspomniałem, dostępny jest na końcu książki.
Podstawowe formy analiz to porównania międzygrupowe, korelacje i analiza
regresji. Choć we współczesnej psychologii coraz powszechniej wykorzystuje się
także modele strukturalne (tzw. analizę ścieżek), sugerujące najbardziej
prawdopodobny kierunek zależności przyczynowo-skutkowych, to jest to dosyć
kontrowersyjna metoda analizy statystycznej. Sugestywny graficzny obraz
zależności daje bowiem poczucie, że dane o charakterze bądź co bądź wciąż
jedynie korelacyjnym umożliwiły ustalenie, że jedno zjawisko wywołało inne, a nie odwrotnie. W przypadku zmiennych osobowościowych takie postępowanie wydaje
się szczególnie ryzykowane i stąd poprzestanie na modelach regresyjnych (w
których zresztą też określa się zmienną zależną) wydaje się w określaniu
wyznaczników „uzależnień od czynności" zasadne.
Książka stanowi cenne źródło wiedzy na temat uzależnień. Z pewnością wdzięczniejsza w lekturze będzie dla naukowców i studentów starszych
lat, zwłaszcza dla psychologów i psychologów in spe, gdyż niektóre
kategorie, np. opisujące cechy osobowości czy temperamentu, są bardzo zdawkowo,
niejako przy okazji zdefiniowane, a teorie, z których pochodziły narzędzia
badawcze nie są systematycznie przedstawione. Myślę, że mimo to inteligentny
czytelnik/ czytelniczka nie będzie miał problemu ze zrozumieniem ani danych z badań, ani wniosków z nich płynących. Jedynie komfort lektury może na tym nieco
ucierpieć. Zawartość informacyjna jest niewątpliwie mocną stroną książki.
Pewien niedosyt, zwłaszcza z perspektywy osób stykających
się na co dzień z uzależnieniami od czynności lub zainteresowanych zapobieganiu
im, pozostawia rozdział zatytułowany „Pomoc osobom uzależnionym i zagrożonym".
Zarówno jego objętość (9 stron), jak i zdawkowość w przedstawianiu rozwiązań
poszczególnych problemów, sugerują, że istniejący stan wiedzy na ten temat nie
napawa jakimś szczególnym optymizmem. Można jednak także domniemywać, że głównym
celem publikacji nie była prezentacja środków, pozwalających zapobiegać i prowadzić terapię, ale przedstawienie informacji na temat dyspozycyjnych
(zwłaszcza osobowościowych) wyznaczników omawianych problemów z czynnościami i ich kontrolą. Trzeba przyznać, że jeśli taki był cel Autorki, to został on
zrealizowany bardzo dobrze.
Nina Ogińska-Bulik: Uzależnieni od czynności. Mit czy
rzeczywistość?. Wydawnictwo Difin, Warszawa 2010. Stron 216.
1 2
« Publishing novelties (Published: 07-02-2011 )
Jarosław KlebaniukDoktor psychologii; adiunkt w Instytucie Psychologii Uniwersytetu Wrocławskiego; autor ponad pięćdziesięciu artykułów naukowych z zakresu psychologii społecznej; redaktor pięciu książek, w tym „Fenomen nierówności społecznych” i „Oblicza nierówności społecznych”; w latach 2007 – 2010 członek Komitetu Psychologii PAN; pisuje także prozę; publikował m. in. w „Akcencie”, „Bez Dogmatu”, „Kresach” i „Lampie”. Number of texts in service: 14 Show other texts of this author Newest author's article: Jak Niemcy Polakom Żydów... | All rights reserved. Copyrights belongs to author and/or Racjonalista.pl portal. No part of the content may be copied, reproducted nor use in any form without copyright holder's consent. Any breach of these rights is subject to Polish and international law.page 890 |
|