W dyskusjach dotyczących określonych fragmentów tekstu ewangelicznego dość często podnosi się argument, że określona fraza musi być właściwa, i należy do tekstu pierwotnego, z uwagi na to, że występuje we wszystkich posiadanych przez nas manuskryptach, tudzież w tych „najstarszych" lub „najlepszych", choć nie zawsze to co najlepiej zachowane musi być bardziej wiarygodne.

W analizie tekstu Ewangelii argument ten podnosi się nader często, przyjmując obecnie zrekonstruowany stan tekstu za „pierwotny", tylko dlatego że starsze warianty się nie zachowały. Czy podejście takie jest właściwe?

W poniższych przykładach wykażemy, że nawet jeśli każdy istniejący obecnie manuskrypt zawiera wersję oficjalną, niekoniecznie oznacza to, że wersja ta jest oryginalna a świadczy to o czymś innym — o umiejętnościach usuwania z obiegu tekstów „niekanonicznych" i skuteczności kościelnej cenzury — to co było niezgodne z kanonem szło na stos.

Łk 1:46 — Magnificat

Przykład pierwszy - pieśń dziękczynna Marii, matki Jezusa. Przypisywanie tego fragmentu Maryi od dawna było kwestionowane (por. Harnack „Berliner Sitzungsberichte", 1900) i dyskutowane. Najstarsze źródła starołacińskie w tym kodeksy: Vercellensis, Veronensis, Rhedigerianus, (które nie obejmują również wielu późniejszych dodatków) w wersecie Łk 1.46 (I rzekła Mariam: Wielbi mój dech żywota Pana...) posiadają odmienną lekcję "Et ait Elisabeth: Magnificat anima mea".

Mamy tu sytuację, w której z jednej strony wszystkie dostępne teksty greckie i syryjskie zawierają wersję „Mariam", z drugiej przekłady łacińskie zachowały lekcję inną, a sama analiza tekstu wskazuje na to, że „Mariam" stanowi późniejszą korektę związaną z kultem maryjnym:

1. W Historii narodzin wg Łukasza fragment ten znajduje się w części dotyczącej Jana Chrzciciela, a nie Jezusa.

2. Hymn „Benedictus" wypowiada ojciec Jana po napełnieniu przez Ducha Świętego:

1.67. I Zachariasz, ojciec jego, napełniony został Duchem Świętym; i prorokował, mówiąc:

1.68. "Błogosławiony Pan, Bóg Izraela, gdyż wejrzał i dokonał odkupienia ludu swego;

3. Podobnie tuż przed Magnificat Duchem Świętym zostaje napełniona Elżbieta, a nie Maria:

1.41. I zdarzyło się, że gdy Elżbieta usłyszała pozdrowienie Marii, podskoczyło niemowlątko w jej łonie; i napełniona została Elżbieta Duchem Świętym.

4. Sama treść hymnu wskazuje bardziej na dziękczynienie Elżbiety a nie Marii i zbieżna jest z proroctwem Zachariasza.

5. Po Magnificat autor ewangelii Łukasza pisze:

1.56. Pozostała zaś Mariam u niej około trzech miesięcy i wróciła do domu swego.

U niej — czyli osoby, która przed chwilą wypowiadała Magnificat.

Na autorstwo Elżbiety wskazują też inne źródła zewnętrzne np. cytat z Nicetasa z Remesiany (335-414) w watykańskim manuskrypcie „De psalmodiæ bono": Cum Helisabeth Dominum anima nostra magnificat".

Łk 3:32 — Jam Cię dziś spłodził

Werset 3:22 Ewangelii Łukasza w praktycznie wszystkich greckich manuskryptach zawiera słowa zgodne z Markiem: Tyś jest mój syn umiłowany, w tobie me upodobanie. Mateusz ma wersję jedynie nieznacznie odmienną (ten jest zamiast tyś jest etc). Jedynym kodeksem, który zawiera odrębną lekcję, zgodną z Psalmem 2:7,jest Codex Bezae: Synem moim jesteś Ty, jam Ciebie dziś spłodził.

Tymczasem, jak pisze Bart Ehrman w swojej książce The Orthodox Corruption of Scripture: The Effect of Early Christological Controversies on the Text of the New Testament wersja zgodna z kodeksem Bezae była powszechna na przełomie II i III wieku i taką też wersję znajdujemy w pismach Justyna (100-165), Klemensa z Aleksandrii (150-215) czy Orygenesa (185-254).

Justyn w dialogach z Tryfonem pisze:

And when Jesus came to the Jordan, He was considered to be the son of Joseph the carpenter; and He appeared without comeliness, as the Scriptures declared; and He was deemed a carpenter (for He was in the habit of working as a carpenter when among men, making ploughs and yokes; by which He taught the symbols of righteousness and an active life); but then the Holy Ghost, and for man's sake, as I formerly stated, lighted on Him in the form of a dove, and there came at the same instant from the heavens a voice, which was uttered also by David when he spoke, personating Christ, what the Father would say to Him: 'You are My Son: this day have I begotten You;' [the Father] saying that His generation would take place for men, at the time when they would become acquainted with Him: 'You are My Son; this day have I begotten you.'

Wers "Synem moim jesteś Ty, jam Ciebie dziś spłodził" wykorzystywany był przez adopcjonistów, dlatego też został zmieniony i zmieniony tak dokładnie że tylko jeden kodeks zachował starszą wersję, mimo że była ona w użyciu jeszcze w IV wieku. Nawet syryjska Peszitta zawiera już wersję poprawioną.

Jeżeli instytucja Kościoła była w stanie dokonać tak gruntownej korekty (zapominając jedynie o ocenzurowaniu pism swych Ojców, widocznie nikt na to nie wpadł) to można postawić pytanie: jakie jeszcze fragmenty Pisma, które występują we wszystkich tzw. „oryginałach" bynajmniej nie są oryginalne? Co jeszcze wycięto a co dodano?

Na tym jednym przykładzie widać przy tym jak dobrze działa kościelna cenzura. Jeżeli jakiś fragment pisma wymaga zmiany, zmiana ma charakter totalny wraz z niszczeniem wszystkich egzemplarzy ze starszą wersją, które stają się „heretyckie"…

Mt 19:17 — Tylko Ojciec

Przykład podobny do wcześniejszego. Werset z ewangelii Mateusza dotyczący pytania pewnego młodzieńca o życie wieczne zawiera obecnie następującą odpowiedź:

19.17. On zaś rzekł mu: Czemu mnie pytasz o dobro? Jeden jest dobry.

...ti me erwtas peri tou agaqou , eis estin o agaqos

Marek i Łukasz zawierają tekst nieco odmienny:

10.18. Zaś Jezus rzekł mu: Czemu mnie zwiesz dobrym? Nikt [nie jest] dobrym,

jeśli nie jeden Bóg.

...ti me legeis agaqon oudeis agaqos

ei mh eis o qeos

Można spotkać się wielokrotnie z tezą, że to Mateusz zmienia tekst Marka po to, by uniknąć podejrzeń, że Jezus nie jest „dobrym", albo że nie traktuje siebie jako równego Bogu (bo w wersji Marka nie traktuje). Tyle że za zmiany w tekście w tym konkretnym przypadku po raz kolejny nie odpowiada autor, tylko kościelni cenzorzy, podobnie jak powyżej walczący z adopcjonizmem. Bo to okazuje się, że powyższy werset mateuszowy w cytatach ojców kościoła brzmi całkowicie odmiennie niż we wszystkich zachowanych rękopisach:

Justyn, Ireneusz, Diatesssaron /Ephrem, Epiphaniusz, Orygenes, Pseudo-Clemens, Hipolit przekazują powyższy wers z Mateusza w formie nieocenzurowanej:
ti me legeis agaqon
eis estin agaqos
o pather o en tois ouvranois

w tłumaczeniu:
Czemu mnie zwiesz dobrym?
Jeden jest dobry,
Ojciec w niebiosach.

Tekst ten został zmieniony na:
Czemu mnie pytasz o dobro?
Jeden jest dobry

Również Klemens cytując ten fragment za każdym razem uzupełnia wers Mt wspominając o „Ojcu" "Ojcu naszym" lub „Ojcu w niebiosach".

W obecnych wersjach ewangelii tj. tekście greckim stanowiącym podstawę przekładu „Ojciec w niebiosach" został całkowicie usunięty.

Mt 28:19 — Trójca Święta

Ostatni przykład i ostatnie słowa Jezusa w ewangelii Mateusza. Jedyny fragment ewangelii zawierający bezpośrednie odniesienie do Trójcy Świętej. W wersji obecnej brzmi on:

28.19. Wyruszywszy czyńcie więc uczniami wszystkie narody, chrzcząc je w imię Ojca i Syna, i Świętego Ducha.

Tymczasem po raz kolejny okazuje się, że np. Euzebiusz co najmniej siedemnaście razy cytuje ^{[ 1 ]} ten fragment w wersji przednicejskiej:

28.19. Wyruszywszy czyńcie więc uczniami wszystkie narody, chrzcząc je w imię moje.

W ostatnich latach odkryto również teksty koptyjskie zawierające ewangelię Mateusza w wersji zgodnej z Euzebiuszem, bez formuły trynitarnej:

"Go forth into all the world and teach all the nations in my name in every place." (Mat 28:19 za: E. Budge, Miscellaneous Coptic Texts, 1915, pp. 58 ff., 628 i 636).

Formuła trynitarna nie występuje również w przekładzie hebrajskim Shem Toba:

"Go and teach them to carry out all the things which I have commanded you forever."

Te cztery powyższe przykłady stanowią dowody bezpośredniej i niemal doskonałej ingerencji ze strony Kościoła w tekst ewangeliczny. „Niemal", gdyż nie ma fałszerstw doskonałych.

Comment on this article..   See comments (13)..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word

Krzysztof Sykta Zajmuje się głównie biblistyką i religioznawstwem. Prowadzi stronę synopsa.pl. Skończył ekonomię, jest dyrektorem w izbie gospodarczej i redaktorem w Magazynie Przedsiębiorczości i Integracji Lokalnej IMPULS. Był redaktorem naczelnym ezinu Playback.pl  Private site  Number of texts in service: 102  Show other texts of this author  Newest author's article: Niezmienność Pisma